Anatoly Karpov in Groningen en Rotterdam

Bij de 80^ste editie van het Tata Steel Chess Tournament gaan de Tata Masters een uitstapje maken naar Hilversum en Groningen, een prima keuze. Op onze site verrichtte Johan Hut de aftrap door twee artikelen te publiceren over deze schaaksteden. Voor oud-wereldkampioen Anatoly Karpov was een jeugdtoernooi in Groningen, eind jaren zestig van de vorige eeuw, een van zijn eerste buitenlandse uitstapjes en eind 2013 keerde hij daar terug voor een match tegen zijn rivaal Jan Timman in het Gronings Museum. In 2013 was in Rotterdam de start van een nieuw jaarlijks internationaal jeugdtoernooi en de afgelopen jaren speelden Karpov en Timman hierbij ook een belangrijke rol, ze speelden zelfs vorig jaar nog een match tegen elkaar in Moermansk. Moermansk bestond 100 jaar en ze speelden hun 100^ste partij. Eind september is Karpov eregast in Rotterdam tijdens de vijfde editie van het BASAMRO-jeugdtoernooi in het Maritiem Museum en misschien mogen we ook een kersverse Europees Kampioen ontvangen.

 

 Match in Moermansk in 2016

 

Karpov in Groningen

Eind 2013 was Karpov eregast in Groningen bij het jaarlijkse toernooi. Dit was in het kader van 400 jaar vriendschapsbanden tussen Rusland en ons land. Dit kreeg in de media veel aandacht. Ik herinner mij een artikel van Gert Ligterink in de Volkskrant van eind 2013 waarin hij onder meer schreef:

De herinneringen gaan terug tot eind 1967, toen Timman en Karpov in het Niemeyer-jeugdtoernooi in Groningen voor het eerst tegenover elkaar zaten. Van de net 16 jaar oude Timman werd al veel verwacht, van de zes maanden oudere Karpov was niets bekend, behalve dat hij uit de Sovjet-Unie kwam, waar volgens het gerucht iedere schooljongen sterker speelde dan een Nederlandse clubschaker.

Karpovs entree in Nederland was bijzonder en volgens sommigen eigenlijk onmogelijk. Zonder trainer of begeleider arriveerde Karpov per trein in Amersfoort, waar schaakjournalist Berry Withuis hem opwachtte. Die wees hem de trein naar het noorden en gaf hem een briefje mee met het telefoonnummer van de toernooi-organisatie.

Een bijzonderheid was dat Karpov alleen reisde, dat was niet gebruikelijk in die tijd voor schakers uit de Sovjet-Unie. Schakers en ook andere sporters werden altijd van staatswege begeleid.

In 2004 verscheen in Frankrijk het boek Psychologie de la Bataille waaraan Karpov zijn medewerking verleende en  ook Jean-François Phelizon, CEO van Saint-Gobain Corporation. Het centrale thema was of succes in de schaaksport een blauwdruk zou kunnen zijn voor succes in de zakenwereld van deze tijd. Het boek is ook vertaald in het Chinees (Due Yi) en in het Engels (Chess and the art of negotiation).

In de proloog van dit boek vertelt Karpov iets over zichzelf en hierbij komt ook zijn eerste reis naar Groningen aan de orde. Vrij vertaald kwam het op het volgende neer.

Ik was een kleine jongen toen ik schaken leerde van mijn vader. Ik speelde met vriendjes die vaak vier of vijf jaar ouder waren. In het begin dacht ik natuurlijk nog niet aan wereldkampioen worden. Ik hield van schaken en kon het dag en nacht spelen, uren en uren achtereen. Mijn eerste boek was een schaakboek. Ik was toen acht jaar en het boek was geschreven door de grote Cubaanse schaker Capablanca. Het klinkt misschien raar maar in 1959 was het uiterst moeilijk om schaakboeken te krijgen in Zlatoust het stadje waar ik woonde. Het was de tijd van Gosplan, de centraal geleide planeconomie van de Sovjet-Unie. Als je schaakboeken wilde moest je naar Chelyablinsk, de hoofdstad van de provincie Zuid-Oeral. Boekwinkels kregen maar een paar schaakboeken per keer en ze waren altijd uitverkocht omdat er zoveel amateurschakers waren. Op mijn negende was ik de beste schaker van Zlatoust en toen mocht ik naar de Botwinnikschool. Van de zeven nieuwe leerlingen waren de meesten ouder dan ik. Ik was het meest vastbesloten en had de meeste energie. Ik speel ’s nachts tot zeven uur in de morgen en om tien uur zat ik weer fris en uitgerust in de klas.

De eerste keer dat ik naar het buitenland mocht reizen was in 1966, ik was 15. Ik mocht meedoen met een match in Zweden en we reisden in een groep. Datzelfde jaar ging ik ook naar Groningen in Holland, maar deze keer alleen. Ik sprak nauwelijks Engels en het was een heel avontuur. In die tijd kon je niet zo maar alleen naar het buitenland. Je had toestemming nodig van het Ministerie van Sport en van de afdeling Protocol. Ik kreeg een paspoort, een visum en Russische traveller’s cheques. In Nederland wilde niemand deze cheques aannemen maar met enig toeval vond ik de enige bank die bereid was de cheques te ruilen voor contant geld. Ik reisde met de Moskou-Londen trein die stopte in Amersfoort. Hier moest ik overstappen. Maar welke trein moest ik nemen? Nergens een bordje met Groningen te bekennen. Ik stond daar alleen op het perron, hopeloos en radeloos. Uiteindelijk zette iemand mij op de trein naar Zwolle waar ik weer moest overstappen. Ik herinner het me nog als de dag van gisteren. En opnieuw voelde ik mij volledig verloren op dat perron in Zwolle. Uiteindelijk wist ik met veel moeite mijn eindbestemming te bereiken.

Het was in die tijd niet makkelijk om je te kwalificeren voor kampioenschappen. Er waren zoveel goede schakers in de Sovjet-Unie en daardoor was er weinig ruimte voor talent. Ik kwam uit de Oeral en kreeg weinig steun. Eerst moest ik maar eens internationaal meester worden, werd mij verteld.

In 1968 ging ik naar de universiteit van Moskou. In 1969 won ik mijn eerste toernooi. Datzelfde jaar kwalificeerde ik mij voor de wereldkampioenschappen voor de jeugd, werd eerste en jeugdwereldkampioen. Ik was nu internationaal meester. Mijn trainer zorgde voor een ingang bij het Ministerie van Sport.

Schaken werd in de Sovjet-Unie beschouwd als een sport. Op een dag in augustus 1969 vroeg ik of ik mocht deelnemen aan het IBM-toernooi in Amsterdam in 1970. Enkele weken later werd ik uitgenodigd op het Ministerie van Sport. Men raadpleegde de schaakagenda en niemand had zich nog opgegeven voor dit toernooi. Ik kreeg toestemming om aan dit toernooi deel te nemen. Ik was in vervoering.

In de lente van 1970 kreeg ik een telefoontje van het Ministerie van Sport met de mededeling dat Spassky naar Amsterdam zou gaan en dat ik geen deel zou uitmaken van zijn team. Ik mocht dus niet naar Amsterdam.

Tegelijkertijd kreeg ik een uitnodiging om aan een toernooi in Venezuela mee te doen. Dit stond niet op de kalender van het Ministerie en er was dus geen budget voor. Ik kreeg de mededeling dat niemand naar Venezuela mocht.  Maar Alexei Kosygin had een overeenkomst getekend met Venezuela om samen te werken op het gebied van sport en cultuur. Ik woonde toen in Leningrad en het was hier erg moeilijk om toestemming te krijgen om naar het buitenland te gaan. Op mijn eerste verzoek kreeg ik het antwoord dat zij niet wisten wie ik was en dat ik eerst maar eens een jaar in Leningrad moest blijven.

In Moskou had het Ministerie van Sport toestemming gegeven om te gaan maar de Commissie in Leningrad moest het groene licht geven en dat weigerden ze categorisch. Er was een patstelling ontstaan. Alexei Kosygin greep in. Hij belde de minister en vroeg wat er aan de hand was. Hij had een samenwerkingsovereenkomst met Venezuela getekend en de Sovjet-Unie weigerde iemand te sturen die nota bene was uitgenodigd door Venezuela. In Venezuela begrepen ze er niets van. De minister antwoordde : ‘Leningrad blokkeert de zaak en geeft Karpov geen toestemming’. Kosygin zei: ‘Vergeet Leningrad en geef Karpov toestemming’. De volgende morgen kreeg ik de benodigde bescheiden om naar Venezuela af te kunnen reizen. En zo startte mijn internationale schaakcarrière.

 

Match in Groningen in 2013

Karpov in Rotterdam

In mei 2013 vond in Rotterdam het eerste internationale BASAMRO- jeugdtoernooi plaats op het ss Rotterdam. Bijzondere gasten waren o.m. de Russische Ambassadeur in ons land, burgemeester Aboutaleb, de directeur van het ss Rotterdam, grootmeester Jan Timman en anderen. De Russische televisie maakte uitgebreid opnamen van dit toernooi.  Sake Jan de Boer besteedde aandacht aan dit bijzondere evenement in zijn recent verschenen boek Schaakvaderverhalen omdat zijn zoon Eelke toen deel uitmaakte van het Groningse team dat  aan het eerste BASAMRO-toernooi mee deed. Zij waren zeer onder de indruk van wat zij dat weekend meemaakten.

 

De twee jongste deelnemers van het Moermansk-team namen in 2013 symbolisch het groot Rotterdam Schaakspel in ontvangst. Het meisje de Euromast (zwarte koning) en de jongen de Erasmusbrug (witte dame). Foto: tk

In die tijd had ik nauw contact met wijlen Jan Colly, de toernooidirecteur van het jaarlijkse toernooi in Groningen. Wij hadden al eerder samengewerkt in een KNSB-project. Ook hij had plannen met de Russen maar dat was pas einde van dat jaar. Hij wilde graag ervaring uitwisselen. Om gezondheidsredenen moest hij helaas zijn geplande bezoek aan Rotterdam op het laatste moment afzeggen. Later dat jaar kon hij met trots aankondigen dat een match Karpov – Timman in het Gronings Museum gehouden zou worden.

 

Anatoly Karpov signeerde het Groningen toernooiboek voor Ab Scheel tijdens zijn tweekamp met Jan Timman in het Groninger Museum in december 2013. Wijlen Ab Scheel maakte zelf deze mooie foto.

De directeur van BASAMRO reisde in december 2013 af naar Groningen om na te gaan of Karpov iets wilde doen voor de edities van de komende jaren. Tweemaal gaf Karpov acte de présence tijdens de jeugdtoernooien die in Moermansk werden gehouden. Vorig jaar speelde hij in Moermansk nog een match tegen Jan Timman, die Timman eindelijk won!

Op 23 en 24 september is de vijfde editie van het internationale BASAMRO-jeugdtoernooi in de ambiance van het Maritiem Museum in Rotterdam. Anatoly Karpov is dan twee dagen de eregast van het toernooi. Ook Jorden van Foreest zal te gast zijn en zal o.m. een simultaan geven tegen schoolkinderen zoals hij dat al eerder in Rotterdam heeft gedaan in 2016, wederom georganiseerd door st. Het SchaaKKasteeL. Onze dameskampioen, Anne Haast, is er ook.

 

Jorden speelt in Rotterdam tegen schoolkinderen in 2016 ,foto:tk

Machteld, het 10-jarig zusje van Jorden, maakt deel uit van het Rotterdam-team dat het opneemt tegen teams uit Parijs, Moermansk en St. Petersburg. Machteld is de jongste deelnemer van dit toernooi! Zij heeft een druk programma want zij is nu in Mamaia in Roemenië om deel te nemen aan de Europese Jeugdkampioenschappen! Zij speelt niet bij de meisjes maar bij de jongens in het open kampioenschap t/m 10 jaar samen met Han Yichen. Ze staan beiden in de toptien van de 145 deelnemers in hun groep. Wie weet is er een kans dat we dan naast de oud-wereldkampioen ook een kersverse Europees kampioen in ons midden hebben. Wij wensen Machteld van Foreest en Han Yichen veel succes!

Meer informatie over het BASAMRO-toernooi is te vinden op de website:

www.basamrochesstournament.com