Schaaksite

Eindspelstudies 52 – Eindspelstudiequiz II – uitslag

website

E-mail:

Hierbij de 52ste aflevering van deze rubriek voor Schaaksite uit mijn database.

• De vierde versie van de database bevat 76.132 eindspelstudies
• Het is de beste en grootste database van eindspelstudies ter wereld
• De database bevat driekwart van alle ooit gecomponeerde studies
• De database is in standaard pgn-format en leesbaar voor gangbare schaakprogramma’s

In het uitgaansleven zijn kroegquizzen erg populair, zo heb ik mij laten vertellen. Op bepaalde gebieden (popmuziek) heeft de grote toeloop van deelnemers door de competitieve selectie een aantal superexperts opgeleverd die niet alleen onmiddellijk van elk deuntje de naam en uitvoerende band weten, maar zelfs aan de hand van foto’s van schoenen de artiest weten te noemen.

Hier is het andersom gegaan: de eindspelstudie-triviaquiz was dermate moeilijk dat zelfs menig expert moest afhaken, waarbij een enkeling verzuchtte dat hij de meeste vragen niet eens uit het hoofd wist (…). Dat laatste was ook niet de bedoeling. Bij de aankondiging gaf ik een hint dat de oplossing van nogal wat vragen ergens te vinden was in mijn 50 rubrieken op schaaksite, zoals dat bij een goed jubileum hoort. Geen van de deelnemers schijnt daaraan gedacht te hebben. Hier zou mee kunnen spelen dat het merendeel van hen de Nederlandse taal niet machtig is. Ik heb ook erg veel moeite gedaan om in ieder geval één vraag te bedenken die vrijwel niemand goed kan hebben. Dat is gelukt (vraag 1a). Ook bepaalde foto’s (niet eens schoenen!) bleken niet te doen.

Zo, het is nu tijd om de namen van de deelnemers te onthullen (in alfabetische volgorde): Yochanan Afek (zie rubriek 49), Gady Costeff (Israël/VS; zie rubriek 38), ARVES’ secretaris Marcel Van Herck (België), eindspelstudiecomponist Luis Miguel Gonzalez (Spanje), en, last but not least, John Roycroft (Engeland) die de eerste eindspelstudiequiz won (zie aankondiging). Bij de antwoorden verwijs ik naar hen met initialen (YA, GC, MH, LG en JR).

Eindspelstudies 51 – Het ultieme offer

website

E-mail:

Hierbij de 51ste aflevering van deze rubriek voor Schaaksite uit mijn database.

• De vierde versie van de database bevat 76.132 eindspelstudies
• Het is de beste en grootste database van eindspelstudies ter wereld
• De database bevat driekwart van alle ooit gecomponeerde studies
• De database is in standaard pgn-format en leesbaar voor gangbare schaakprogramma’s

Zoals u weet, leent de eindspelstudie zich bij uitstek om de extreme mogelijkheden van ons edele spel te laten zien. Een mooi voorbeeld is een stil offer dat ik als volgt definieer: in een stelling waarin de speler aan zet niet schaak staat, speelt een stuk (mag ook pion zijn) zonder schaak te geven of te slaan naar een ongedekt veld waar het door één of meer stukken van de tegenstander kan worden geslagen. Dat klinkt zo ingewikkeld dat u misschien wel denkt dat er bijna geen voorbeelden van bekend zijn, maar in werkelijkheid komt het zeer vaak voor. Maar dat aantal neemt drastisch af als het stuk door steeds meer vijandelijke stukken kan worden geslagen. Ik ken ruim 10 studies waarin een wit een stuk offert op een veld dat door vier zwarte stukken wordt bestreken, maar vijf stukken komt niet voor. Theoretisch kan het nog veel gekker. Met de stukken die in de beginstelling van een schaakpartij voorkomen, kan gemakkelijk een stelling geconstrueerd worden met 9 stukken (2 pionnen, 2 torens, dame, koning, loper en twee paarden), als we twee lopers op dezelfde kleur zetten kom ik aan 10 stukken en met gepromoveerde paarden op 15 stukken.

 [FEN "8/2n1n3/1nprpn2/1r2q3/1nbkbn2/2n1N3/3K4/8 w - - 0 1,normaal,centrum,"] 

Eindspelstudies 50 – Eindspelstudiequiz II

website

E-mail:

Hierbij de 50ste aflevering van deze rubriek voor Schaaksite uit mijn database.

• De vierde versie van de database bevat 76.132 eindspelstudies
• Het is de beste en grootste database van eindspelstudies ter wereld
• De database bevat driekwart van alle ooit gecomponeerde studies
• De database is in standaard pgn-format en leesbaar voor gangbare schaakprogramma’s

In 2005 organiseerde ik een heuse quiz over eindspelstudies. Die was aan de pittige kant, en de eerste prijs werd dan ook door een expert weggesleept: John Roycroft, de godfather van de eindspelstudie. Zie timkr.home.xs4all.nl/chess2/diary_15.htm item 291 voor verdere details.

Ook dit keer zijn de vragen niet eenvoudig, en daarom is het ook een leuke uitdaging om mee te doen.

Per (sub)vraag is telkens één punt te verdienen (tenzij anders vermeld). Soms zijn er bonuspunten te behalen die alleen tellen als tiebreak bij een gelijk aantal gewone punten. Het is niet uitgesloten (….) dat een oplosser een ander juist of zelfs beter antwoord geeft op de vraag dan de samensteller van deze quiz bedoeld had. Als ik het daarmee eens ben (!), dan wordt zowel het punt voor de vraag als een bonuspunt toegekend.

Het reglement telt maar twee regels:

• 1. Mijn beslissingen zijn juist, en
• 2. Mocht mijn beslissing mij onverhoeds toch onjuist blijken dan neem ik alsnog een juiste beslissing.

Oplossingen kunt u opsturen naar vóór 1 september 2013. Veel plezier!

Eindspelstudies 49 – De Zoetemelk van de Eindspelstudie 2012

Eindspelstudies

Eindspelstudies 46 – Mat door een gepend stuk

website

E-mail:

Hierbij de 46ste aflevering van deze rubriek voor Schaaksite uit mijn database.

• De vierde versie van de database bevat 76.132 eindspelstudies
• Het is de beste en grootste database van eindspelstudies ter wereld
• De database bevat driekwart van alle ooit gecomponeerde studies
• De database is in standaard pgn-format en leesbaar voor gangbare schaakprogramma’s

Tijdens het jaarlijkse internationale compositiecongres worden er vele zogenaamde “quick composing tourneys” gehouden. Het zijn natuurlijk altijd thematoernooien. De prijs bestaat uit de eer en een fles drank afkomstig uit het land van de organisator. Naast de champagne, saké en whiskey-toernooien, organiseerde de Nederlands/Vlaamse eindspelstudievereniging ARVES al een aantal keren een jenevertoernooi.

Voor het 2010-toernooi was het thema: mat door een gepend stuk met als beperking dat er geen sprake mocht zijn van een dubbelschaak. Een matstelling waar het schaakgevende stuk gepend staat zult u niet vaak in de praktische partij aantreffen. En zelfs zonder de beperking die bij het jenevertoernooi gold, is het ook in studies nogal zeldzaam. Op dit moment ken ik zo'n 40 voorbeelden.

Eindspelstudies 45 – Een toren-echo uit het verre oosten

website

E-mail:

Hierbij de 45ste aflevering van deze rubriek voor Schaaksite uit mijn database.

• De vierde versie van de database bevat 76.132 eindspelstudies
• Het is de beste en grootste database van eindspelstudies ter wereld
• De database bevat driekwart van alle ooit gecomponeerde studies
• De database is in standaard pgn-format en leesbaar voor gangbare schaakprogramma’s

Vraag eens aan een schaker om een stelling zonder pionnen op te zetten zwart aan zet is, niet schaak staat en een extra toren heeft die vrij kan spelen. Tien tegen elf dat hij dan op de proppen komt met een beroemd motief.

De componist Jean de Villeneuve-Esclapon (1860-1943) was een Franse graaf die zelf decennialang redacteur was van het tijdschrift L'Échiquier Français, maar pas echt verzot raakte op het componeren van eindspelstudies toen Marcel Lamare (1856-1937) in zijn succesvolle rubriek in het nu reeds lang ter ziele gegane Franse schaaktijdschrift La Stratégie die studies wilde publiceren. Met Lamare voel ik mij verwant, want hij was één van de eerste verzamelaars van eindspelstudies. Diens nalatenschap is bewaard gebleven – heel romantisch in een houten kist – en is nu in het bezit van mijn schaakvriend Alain Pallier. Alain schreef me tientallen brieven toen hij nog als leraar Frans werkzaam was in de kolonie Mayotte, een Afrikaans eiland in de Indische oceaan. Jaren later bezocht ik Alain in Frankrijk, proefde er de vanille die hij uit Mayotte had meegenomen, en bewonderde de stapel kaarten met nog niet-gepubliceerde studies van onze graaf die we in de kist aantroffen. Naast veel puin, had Villeneuve-Esclapon best wel wat originele ideeën, maar bleken heel veel studies incorrect (dat gold voor vrijwel al die niet-gepubliceerde studies, zo ontdekten Alain en ik). De graaf is beroemd vanwege twee studies: de studie die ik zo meteen behandel en deze:

Eindspelstudies 44 – Kruispenning

website

E-mail:

Hierbij de 44ste aflevering van deze rubriek voor Schaaksite uit mijn database.

• De vierde versie van de database bevat 76.132 eindspelstudies
• Het is de beste en grootste database van eindspelstudies ter wereld
• De database bevat driekwart van alle ooit gecomponeerde studies
• De database is in standaard pgn-format en leesbaar voor gangbare schaakprogramma’s

Schaaksite-medewerker Herman Grooten, aan wie ik trouwens sowieso veel dank verschuldigd ben omdat hij me telkens weer helpt mijn stukjes online te zetten, was de inspirator voor deze rubriek.

Bij een kruispenning staat een stuk zowel relatief als absoluut gepend. In het ideale geval zou dat stuk beide belagers kunnen slaan; ware het niet dat het niet mag vanwege de absolute penning of materiaalverlies ten gevolge heeft. Als combinatiemotief in de praktische partij is het extreem zeldzaam, als probleemmotief leent het zich niet echt, en er zijn ook niet zo heel veel studies mee. Waarom kennen toch bijna alle schakers het dan?

Het voorbeeld dat mij onmiddellijk te binnen schoot was van de opoes van de eindspelstudie en daarmee bijna onvermijdelijk het oudste voorbeeld (maar vervolgens bleek later dat de kruispenning als motief lijkt te zijn bedacht door Polerio):

 [FEN "8/kp2q3/pR2r2r/1Pp5/7R/1P2Q2P/4K3/8 w - - 0 1,normaal,centrum,Wit_wint"] 

Eindspelstudies 43 – Studie van het Jaar 2011

website

E-mail:

Hierbij de 43ste aflevering van deze rubriek voor Schaaksite uit mijn database.

• De vierde versie van de database bevat 76.132 eindspelstudies.
• Het is de beste en grootste database van eindspelstudies ter wereld.
• De database bevat driekwart van alle ooit gecomponeerde studies.
• De database is in standaard pgn-formaat en leesbaar voor gangbare schaakprogramma’s.

De verkiezing van de Studie van het Jaar is een traditie die al zeker twee decennia teruggaat. Het idee is om een goede studie uit een bepaald jaar te selecteren die een algemeen schaakpubliek – u dus – aanspreekt. Die studie wordt naar diverse schaakredacteurs gestuurd in de hoop dat die ‘m publiceren in hun tijdschrift of schaakrubriek. Propaganda van het zuiverste water! Gebruikelijk is dat de eindspel- studiecommissie uit een rijtje voorgeselecteerde kandidaten een keuze maakt op het jaarlijkse compositiecongres. Ik ben voorzitter van die commissie, maar was dit jaar glad vergeten om die voorselectie te maken nadat ik om achteraf moeilijk te begrijpen redenen had besloten om niet naar het verre Japan af te reizen waar afgelopen september het congres in Kobe plaatsgreep. Mijn schaakvriend GM David Gurgenidze nam de virtuele voorzittershamer over en bedacht een oplossing voor de genante kwestie: een internetverkiezing. Iedereen mocht kandidaten insturen, waarna de commissie (dit jaar bestaande uit Gurgenidze, Ilam Aliev uit Azerbaijan, Marcel Van Herck uit België en mijzelf) punten moest toekennen en de studie met het meeste aantal punten zou “winnen”.

Ondanks dat het een officieuze procedure is, voelen de componisten zich enorm vereerd als hun studie wordt verkozen – vooral in Oost-Europa, waar elke eretitel kansen oplevert. Soms leverde het een heuse polemiek in de vakbladen op, maar eigenlijk was ik altijd wat verbaasd over de grote mate van consensus in de commissie bij de keuze (zie ook aflevering 32). De meeste discussie ontstaat omdat het ieder jaar weer niet duidelijk is dat het niet gaat om de beste studie van het jaar. Vriend Gurgenidze had dat niet helemaal uitgelegd bij de internetverkiezing, met als gevolg dat componisten en anderen de crème-de-la-crème van het studiejaar 2011 instuurden. Van de zeventien kandidaten leden er mijns inziens een dozijn, vaak terechte prijswinnaars in toernooien, aan het ingewikkeldheidsvirus, de materiaalbulkbacterie, de merkwaardige-materiaal-verhouding-parasiet of aan alle drie tegelijk. Die waardeerde ik daarom voor de duidelijkheid met 0 of 1 punt, hetgeen tot enige verbazing leidde – ik druk mij voorzichtig uit – bij de inzenders.

Eindspelstudies 42 – The beauty and the beast

website

E-mail:

Hierbij de 42ste aflevering van deze rubriek voor Schaaksite uit mijn database.

• De vierde versie van de database bevat 76.132 eindspelstudies
• Het is de beste en grootste database van eindspelstudies ter wereld
• De database bevat driekwart van alle ooit gecomponeerde studies
• De database is in standaard pgn-formaat en leesbaar voor alle gangbare schaakprogramma’s

In aflevering 19 besteedde ik aandacht aan de oploswedstrijd tijdens het Tata Steel toernooi in 2012. Ook tijdens de jubileum-editie (75e editie) van het fameuze schaaktoernooi in Wijk aan Zee vindt er weer zo’n oploswedstrijd plaats onder de titel: Tata Steel Chess and Studies Day.

Eindspelstudies 41 – De hand in eigen broek steken

Eindspelstudies