Carlsen klopt Ivanchuk

In de voorlaatste ronde van de Chessmasters Finale in Bilbao hebben zich vandaag sensationele ontwikkelingen afgespeeld.

Carlsen (foto toernooisite) versloeg met wit in een fraai tactisch gevecht koploper Ivanchuk, waardoor hij nu op gelijke hoogte is gekomen. Nakamura had ook van deze uitglijder kunnen profiteren als hij met zwart zou winnen van Vallejo Pons, maar hij ging in iets betere stelling op zet 40 door zijn vlag. En wereldkampioen Anand werd met zwart opgerold door Aronian, die in de opening een venijnig pionoffer had gebracht, waar de wereldkampioen geen adequaat antwoord op bleek te hebben.

De partij tussen Carlsen en Ivanchuk was op voorhand een “grote partij”. Ivanchuk maakt een geweldige periode mee in zijn carrière en Carlsen is natuurlijk nog altijd de nummer één van de wereld. Er stond meer op het spel. Ivanchuk had het toernooi gedomineerd en Carlsen moest even wachten op zijn eerste overwinning. Dat was nota bene tegen Ivanchuk in de laatste ronde van de eerste turnus, die in het Braziliaanse Sao Paolo werd gespeeld. Gezegd moet worden dat de brutale overval op de Oekraïner op weg naar het vliegveld, hem niet in de koude kleren is gaan zitten. Even leek het erop dat Ivanchuk niet verder zou spelen, maar toen hij gewoon aan het bord verscheen in Bilbao en geruisloos won van Nakamura, leek het erop dat het hem niet ‘geraakt’ had. Niettemin kwam er toch de klad in. Zijn nederlaag tegen Vallejo Pons was al een teken aan de wand. En nu stond dan de tweede partij tussen beide rivalen op het programma.

Het werd een fascinerend gevecht. Carlsen gooide al snel de knuppel in het hoenderhok. Hij greep de tegenstander als het ware bij de keel, maar Ivanchuk liet zich zomaar niet aan de kant zetten. Hij gaf de dame en daar zag hij een toren en twee stukken voor terug. Er waren echter een paar factoren, waardoor Carlsen toch de betere kansen kreeg. De Noor had goed ingeschat dat de zwarte stukken niet goed samenwerkten. Er was nog meer aan de hand (zie de analyse) en met een paar rake tactische wendingen baande Carlsen zich een weg door de vijandelijke linies.

Nakamura had nu goede zaken kunnen doen. Aanvankelijk leek hij een beetje achter de feiten aan te lopen tegen Vallejo Pons, maar naarmate de partij vorderde kwam hij steeds beter te staan. Toen hij door zijn vlag ging, stond hij volgens mij iets beter, maar daarmee kreeg het toernooi een dramatische wending.

Dat was het eerder al geworden voor Anand. Die ging ten onder tegen Aronian op een wijze die hem niet vaak gebeurd is. De Armeniër bracht een pionoffer dat hem een actieve stelling opleverde. De zwarte stukken stonden kwetsbaar en toen Anand de beste verdediging miste, werd hij snel opgebracht. Met een flitsende combinatie werd de wereldkampioen de oren gewassen, zodat die reeds op zet 25 zijn koning moest omleggen.

De tussenstand na 9 ronden:

Hieronder de analyse van de belangrijkste partij en fragmenten uit de andere twee partijen. De rest van mijn bevindingen kunt u naspelen via de viewer.

Carlsen-Ivanchuk

1. d4 Pf6 2. c4 e6 3. Pc3 Lb4 4. Pf3 b6 5. Dc2 Lb7 6. a3 Lxc3+ 7. Dxc3 Pe4 8. Dc2 f5 9. g3 Pf6 Een zelden gespeelde zet.

10. Lh3!? Deze raadselachtige zet verdient nadere toelichting. Wit speelt in deze openingsvariant op het loperpaar. De strijd spitst zich verder toe op het bezit van veld e4, zoals in het Nimzo-Indisch bijna altijd het geval is. Omdat zwart met zijn acties veld e4 stevig in bezit heeft genomen, zal wit de strijd om dit veld moeten aangaan door zijn paard van f3 weg te spelen. Als hij daarmee de witveldige lopers zou laten ruilen, is hij een belangrijk deel van zijn voordeel kwijt. Vandaar dat het verstandig is om de loper niet op g2 te zetten maar ‘door te laten glijden’ naar h3. Een op het oog merkwaardig concept, maar heel diepzinnig dus. 10… O-O 11. O-O a5 12. Td1 De8

13. d5 Zo ‘knipt’ wit de verbinding tussen Lb7, Pf6 en pion f5 (die te samen veld e4 bestreken) door. Hier blijkt hoe goed de loper op h3 staat. 13… Pa6 Een goede reactie. Ivanchuk ontwikkelt zijn laatste stuk en hij probeert met de manoeuvre Pa6-c5 opnieuw controle over veld e4 te verkrijgen. [Zwart kan niet zo goed nemen op d5 omdat de stelling na 13… exd5 14. Lxf5 voordelig voor wit is.] 14. Lf4 Zo probeert wit het zwarte concept te dwarsbomen. De stelling heeft veel weg van het zogenaamde Engelse systeem dat ontstaat na 1. d4 b6 2. c4 Lb7. Belangrijk verschil is dat zwart zijn zwartveldige loper voor een paard heeft ingeleverd en dat is hier toch een behoorlijke concessie. 14… exd5 15. Lxf5 dxc4

16. Pg5! Er ontwikkelen zich reeds donkere wolken boven de zwarte koningsstelling. [Na het voor de hand liggende 16. Dxc4+ Kh8 gaat het nog voor zwart.] 16… Dh5 [Na 16… h6 is 17. Lxd7 uiterst lastig: 17… De7 [17… Pxd7?? 18. Dh7#] 18. Dxc4+ Kh8 19. De6 Dxe6 20. Pxe6 en zwart is flink in de problemen.] 17. Txd7! De harde aanpak. 17… Kh8 [Na 17… Pxd7 18. Lxh7+ Kh8 19. Lg6 wordt de zwarte dame ingesloten: 19… Dg4 [19… Dh6 20. Pf7+ Txf7 21. Lxh6] 20. f3] 18. Te7 Carlsen handhaaft de toren op de zevende rij, maar daar wil Ivanchuk graag een stokje voor steken. 18… Pd5 19. Lg4 Het spel is doorspekt met tactiek. 19… Dg6 [19… Dxg4?? 20. Dxh7#] 20. Pf7+ Kg8 21. Lf5

21… Dxf5! De enige verdediging. Zwart moet de dame geven om op de been te blijven. [Nu zou 21… Dh5 verliezen na 22. g4 Dh3 [22… Dh4 23. Lg3 Dh3 24. Le6 met winst.] 23. Pg5 en als h7 valt is er geen houwen meer aan.] 22. Dxf5 Pxe7 23. Ph6+ gxh6 24. Dg4+ Pg6 25. Lxh6

Materiaal gezien is zwart er nog niet zo beroerd aan toe. Een toren en twee stukken voor de dame (en een pion) is normaal gesproken meer dan genoeg materiaal. Maar hier zijn wat bijzondere omstandigheden waardoor wit toch duidelijk beter staat. De zwarte koningsstelling ligt er wat verlaten bij, de zwarte stukken coördineren niet en de witte pionnenmassa in het centrum kan een belangrijke rol gaan spelen. Maar wellicht de belangrijkste factor is dat er ongelijke lopers op het bord staat. Dat betekent dat als wit een aanval over de zwarte velden op touw kan zetten, de zwartspeler daar geen antwoord zal hebben. 25… Tf7 26. Td1 Te8 27. h4 Pc5 Zwart moet h4-h5 toelaten. De reden is dat als hij met zijn koning uit de penning gaat, hij na een hergroepering snel geveld zal worden. Een voorbeeld hiervan: [27… Kh8 28. h5 Pf8 [Hier faalt 28… Pe5? fraai door de zwakte van de onderste rij: 29. De6 Txe6 30. Td8+] 29. Ld2 en met de loper op de lange diagonaal is de zaak niet meer te redden.] 28. h5 Lc8 29. Dxc4 Pe5 30. Dh4 Vooralsnog lijkt het erop dat Ivanchuk zich zeer geschikt heeft verdedigd.

30… Pc6? Dit lijkt mij een beetje uit de koers. De zwartspeler brengt zijn paarden wat ver van de eigen koning af. De reden is waarschijnlijk dat hij de opmars van de witte centrum zal willen blijven verhinderen. Maar nu storten alle witte stukken zich op de zwarte koning. [Logisch is nu 30… Pe6 om meer stukken bij de verdediging te betrekken. Niettemin zal wit na 31. f4 Pd7 32. e4 toch in het voordeel zijn.] 31. Td5 Pe6 Een paard moet helpen, maar daardoor ontstaat er een ander motief. [Een illustratieve variant is 31… Le6 32. Dg5+ Kh8 33. De3 a4 34. Dc3+ Kg8 35. Tg5+ en het gaat mat.] 32. Dc4 Het goede idee in een ietwat onnauwkeurige uitvoering. [Nog sterker was 32. Da4! waarmee wit optimaal gebruik maakt van de penning over de diagonaal a4-e8. Na 32… Ped8 beslist 33. Txd8! Txd8 34. Dxc6 de strijd.] 32… Pcd8? Na dit antwoord is het wel direct voorbij. [Relatief beter was 32… Pe7 hoewel wit ook nu met 33. Da4! c6 34. Te5 het punt naar zich toe zal trekken.] 33. Dg4+ Pg7 [Na 33… Kh8 valt de klap opnieuw over de lange diagonaal: 34. Ld2 en tegen de dreiging Lc3+ valt niets zinnigs te bedenken.] 34. Dxc8 Een zeer fraaie partij van de jonge Noor. 1-0

Vallejo Pons -Nakamura

40. Ta1 Hier ging Nakamura door zijn vlag, terwijl hij volgens mij iets beter staat. 1-0

Aronian-Anand

Een bijzonder interessant concept van de witspeler. Hij heeft een pion geofferd. In ruil daarvoor heeft hij zijn stukken naar zeer actieve velden gespeeld. Het paard op g5 staat sterk, een toren op de zevende, terwijl ook de dame en andere toren een belangrijke rol vervullen. Bij zwart staan de meeste stukken niet handig opgesteld. 23… h6 Het is logisch dat Anand probeert om dit lastige paard te verdrijven. Maar het is duidelijk dat het tactisch niet goed aanvoelt. 24. b4! Een knappe tussenzet. [Hier zou ook 24. Te2! direct de beslissing hebben gebracht. De toren kan niet wijken wegens mat, behalve na 24… Txg5 maar dat kost een kwaliteit. 25. hxg5 Dxg5 waarna het na 26. Dc4 ook snel gedaan zou zijn.] 24… Df5 Dit verliest, maar er was niets anders meer. [Na 24… Db5 heeft wit een fraaie winstvariant: 25. a4 Pxb4 26. Dxc7 Dxa4 27. Dd8! en de zwakte van zwarts onderste rij speelt hem parten. 27… Tf8 28. Tf4!]

25. Txe6! Een briljante slotzet. [Na 25. Txe6 Dxc2 26. Txe8# is het mat!] 1-0

Alle fragmenten en partijen in dit artikel via de viewer:

Alle partijen tot dusver gespeeld via de viewer:

Over Herman Grooten

Herman is ruim 40 jaar schaaktrainer. Hij verzorgde lange tijd de schaakrubrieken in Trouw en het ED. Daarnaast was hij Topsportcoördinator bij de KNSB en is hij auteur van diverse schaakboeken en werkt hij voor Schaaksite. Klik hier voor series die hij op Schaaksite heeft gezet.

Alleen geregistreerde gebruikers kunnen een reactie achterlaten.