Timman levert juweeltje af

In het Tata Steel Chesstournament van 2012 spelen dertien Nederlandse spelers mee in de grootmeesterkampen, verdeeld over drie groepen. We proberen ze tijdens dit toernooi te volgen, vooral als er iets bijzonders gebeurt in hun partijen.

Vandaag was het Nederland tegen de nummers een en twee van de wereld. Giri met zwart tegen Carlsen, Van Wely met wit tegen Aronian. De Tilburger is dit toernooi vastberaden om zich niet als ‘slachtvee’ te laten wegdragen en met wit deed hij in een Dame-gambietstelling al snel c4-c5 waarmee hij de deur in het slot gooide voor de tegenstander. Zelfs een geweldenaar als Aronian kan dus kennelijk niet toveren als de witspeler niet meewerkt. Met Carlsen was het eigenlijk hetzelfde liedje. Hij was natuurlijk nog niet vergeten hoe hij vorig jaar met wit in 20 zetten van Giri had verloren. In het Konings-Indisch koos hij niet voor een theoretisch gevecht, maar hij ging meer voor een ‘speelstelling’. De Rijswijker had geen problemen na de opening, hij won zelfs een kwaliteit. Maar toen had Carlsen al voldoende tegenspel en toen Giri die maar snel retourneerde kabbelde de partij een tijdje voort naar een eindspel waarin remise onontkoombaar was.

Dat een speler op leeftijd niet direct afgeschreven hoeft te worden wordt al decennia lang bewezen door Viktor Korchnoi. In deze editie lijkt Jan Timman er veel aan gelegen om aan te tonen dat hij het spel nog bepaald niet verleerd is. Ditmaal speelde hij de sterren van de hemel in zijn partij tegen Sipke Ernst. In een Reti-opening offerde Timman een pion. Het gevolg was dat zwart – ondanks dameruil – niet in staat was om zijn koningsvleugel fatsoenlijk te ontwikkelen. Toen een witte pion op e6 het zwarte kamp in twee stukken hakte, was er geen houwen meer aan voor de arme zwartspeler.

Tiviakov heeft nu dan eindelijk zijn eerste remise achter zijn naam staan. Hij slaagde er niet in om vuist te maken tegen de jonge Nyzhnyk, hoewel dat er even wel naar uitzag. De Oekraïner verdedigde zich zeer bekwaam.

Erwin l’Ami speelde binnen de marge op winst tegen Harikrishna. Hij had steeds een zeer miniem plusje, maar toen zich een zetherhaling aandiende, koos hij toch wijselijk voor het halve punt. Dimitri Reinderman daarentegen moest hard werken voor zijn halfje tegen Cmilyte. Hoewel de stelling lange tijd ietsje minder was voor hem, was er weinig aan de hand. Maar op zet 48 greep de Amsterdammer mis, waardoor het punt zomaar naar de tegenstander had kunnen gaan. In de viewer staat wat wit had kunnen spelen. Nu week het gevaar snel en kon er toch een welverdiend half puntje worden bijgeschreven. Daarmee blijft Reinderman nog altijd ongeslagen.

In de C-groep gaat koploper Turov ondertussen door met zijn nieuwste hobby, “Nederlandertje hakken”. Dit keer was Lars Ootes het slachtoffer. Gezegd moet worden dat het lang duurde, eer Turov ook daadwerkelijk in het voordeel kwam. Pas in het verre eindspel ging hij er eronder door, nadat hij taai overeind was gebleven. Daan Brandenburg slaagde er niet in om de verdediging van Tania te breken, waardoor opnieuw een remise zijn deel werd. Hetzelfde lukte Pieter Hopman met zwart tegen de sterke Paehtz. Hij kwam geen enkel moment in de problemen en de remise was zeer terecht. Dat lukte Etienne Goudriaan helaas niet. Hij maakte er een soort ‘alles-of-niets’-partij van waarin hij het nodige materiaal offerde tegen Grover. Die moest een paar keer de enige zet vinden, maar toen bleef de witspeler toch teveel materiaal achter.

Ondertussen werd er een prestigeduel uitgevochten tussen twee Nederlandse talenten van ongeveer dezelfde generatie. Lisa Schut met wit probeerde Anne Haast pootje te lichten en andersom. Het grappige is dat ze met exact dezelfde Fiderating (2290) aan dit toernooi begonnen zijn en er werd een gevecht gespeeld op het scherp van de snede. Daarin kwam uiteindelijk Schut bovendrijven, nadat Haast, hoewel ze hevig tegensputterde, het onderspit moest delven.

Carlsen, Magnus – Giri, Anish

1. c4 Pf6 2. Pf3 g6 3. Pc3 Lg7 4. d4 O-O 5. Lg5 d6 6. e3

Carlsen heeft geen zin in een theoretische discussie. Deze zet belooft wit niet al te veel.

6… h6 7. Lh4 g5 8. Lg3 Ph5 9. Pd2 Pxg3 10. hxg3 e6

Een uitstekende zet: zwart wil controle blijven houden over de witte velden.

11. Dc2 De7 12. Le2 a6

Dit is formeel gezien een nieuwtje.

13. f4 f5 14. O-O-O c5 15. d5 e5 16. Th5 exf4 17. gxf4 gxf4

[17… Dxe3 18. fxg5 hxg5 19. Ld3]

18. exf4 Pd7 19. Ld3

[19. Txf5?! Lxc3 20. bxc3 Dxe2 21. Tg5+ met remise.]

19… Pf6 20. Thh1 Pg4 21. Tde1 Df6 22. Te2 Dd4

Het lijkt erop dat zwart geen enkel probleem na de opening heeft. Sterker nog: met zijn loperpaar (waarbij vooral de zwartveldige loper een ‘monster’ is geworden) staat hij iets beter.

23. Pa4?! Pe3

[In aanmerking komt 23… Pf2 waarmee zwart ook een kwaliteit wint. Wit behoudt wel tegenspel na 24. Txf2 Dxf2 25. Pf3 Dxc2+ 26. Lxc2 b5

[26… Ld7 27. Pb6 Tad8 28. Ph4]]

24. Txe3

[Op 24. Db3 was Carlsen misschien bang voor 24… b5]

24… Dxe3 25. Pb6 Tb8 26. Tf1 Te8 27. Kb1

Dit lijkt mij een onnauwkeurigheid. [Het was hoog tijd het zwarte loperpaar eraf te halen en in elk geval pion f5 zwak te maken. 27. Pxc8]

27… Dd4

Misschien eist hij iets teveel van zijn stelling. [Zwart kon een beter eindspel krijgen met 27… De1+ 28. Txe1 Txe1+ 29. Dc1 Txc1+ 30. Kxc1 Ld4]

28. Pb3 Df6 29. Pc1 Te7 30. Pxc8 Txc8 31. Lxf5 Tce8 32. Le6+ Txe6

Nu moet zwart de kwaliteit weer teruggeven.

33. dxe6 Dxe6

De stelling is nu volledig in evenwicht.

34. Tf2 De4 35. Te2 Dxc2+ 36. Kxc2 Tf8 37. Pd3 b5 38. b3 Kf7 39. Pf2 Td8 40. Pe4 d5

De zwaktes op d6 en d5 worden zo opgelost door zwart.

41. Pxc5 dxc4 42. Pxa6 Ta8 43. Pb4 Lf8 44. Kc3 Lg7+ 45. Kc2 Lf8 46. Kc3 Lg7+ 47. Kd2

Carlsen wil het nog wel even proberen, maar het is tegen beter weten in.

47… Lf8 48. Pc2 Txa2 49. bxc4 bxc4 50. Te4 Ta4 51. Ke2 Lc5 52. Kf3 Kf6 53. g4 Kf7 54. f5 Le7 55. Pe3 Ta3 56. Txc4

Inmiddels heeft wit zelfs een pionnetje veroverd, maar Giri heeft uitstekend gezien dat hij alle muziek uit de stelling kan halen.

56… Lg5 57. Te4 Kf6 58. Te8

[58. Te6+ Kf7 59. Ke2 Ta4 is ook remise.]

58… Txe3+ 59. Txe3 Lxe3 60. Kxe3 h5 61. gxh5 Kxf5 62. h6 Kg6 63. h7 Kg7 64. Ke2 Kxh7

½ – ½

Timman, Jan – Ernst, Sipke

1. c4 c6 2. Pf3 d5 3. g3 Pf6 4. Lg2 dxc4 5. O-O Pbd7 6. Dc2 Pb6 7. Pa3

7. a4 wordt iets vaker gespeeld.

7… Dd5 8. b3

Zo maakt wit er een pionoffer van.

8… cxb3 9. axb3 Le6

9… g6 kwam voor in een partij Pantsulaia-Wang Yue, 2006.

10. b4!?

Een nieuwe zet en zeer plausibel! [10. Tb1 was nog bekend.]

10… Db3 11. Dxb3 Lxb3 12. b5 c5 13. d3 Pfd7 14. Pd2 Ld5 15. e4 Le6 16. f4 f6

Het is duidelijk dat zwart problemen blijft ondervinden met het ontwikkelen van zijn damevleugel.

17. e5 Ld5

18. e6!

Heel interessant gespeeld van Timman. De loper op g2 is zo belangrijk dat wit daar best een mooie centrumpion voor wil opgeven. Daar komt bij dat de zwarte ontwikkeling nog meer vertraging oploopt.

18… Lxe6 19. Lxb7 Tb8 20. Lc6 g6 21. Pac4

De witte stukken gaan bijna vanzelf naar de goede velden.

21… Pc8 22. Pe4

De stelling is in feite al niet meer te houden voor zwart.

22… Kf7

Het alternatief 22… Lh3 23. Te1 Kf7 24. Lb2 heeft ook ernstige gevolgen voor zwart.

23. Pe5+!

Allemaal even energiek. Door de zwartspeler bezig te houden, wordt diens stukkenspel volledig ontregeld en tevens dwingt wit nieuwe verzwakkingen af.

23… Pxe5 24. fxe5 Lf5 25. Pxc5 Lg7

26. d4

In prinicipe een uitstekende zet, maar er was een fraaie manier voor handen om zwart tot capitulatie te dwingen. Op dit moment was 26. Ld5+! is zeer krachtig. Bijvoorbeeld:

A) Het is duidelijk dat 26… Kf8?? verliest vanwege 27. Txf5 gxf5 28. Pd7+;

B) Na 26… Ke8 en nu wordt zwart volledig ingesnoerd met 27. e6! waarna hij geen poot meer kan verzetten;

C) 26… e6 27. Lc6 en zwart kan op geen enkele wijze de coördinatie tussen zijn stukken tot stand brengen. Het hangt als los zand aan elkaar, wit mag bepalen hoe hij de doodsteek hierna uitdeelt.

26… Td8

Na deze zet laat Timman zich het volgende buitenkansje niet ontnemen. Ernst had er misschien verstandig aan gedaan om het nu volgende kwaliteitsoffer uit de stelling te halen met 26… Lh3 hoewel hij dan ook na 27. Ld5+ vrijwel geen hoop meer hoeft te koesteren.

27. Txf5!

Een mooi voorbeeld van het verhogen van de eigen activiteit en het verlagen van die van de tegenstander.

27… gxf5 28. e6+ Kg6 29. Pd7

Wit heeft geen zin om nog enig tegenspel toe te laten. [Ook 29. Lf4 was niet voor de poes geweest.]

29… Pd6

Dit verliest geforceerd, maar er viel geen zinnige voortzetting meer te bedenken. [Relatief hardnekkiger was 29… Tb6 hoewel er dan ook een mooi slot denkbaar is met 30. Lf4! Th8 31. Pxb6 axb6 32. Ld7 en wit wint materiaal.]

30. Pxb8 Txb8 31. Txa7

Ook 31. Lf4! was heel sterk.

31… Pxb5

Na het ‘zielige’ 31… Lf8 volgt natuurlijk wel 32. Lf4.

32. Txe7 Lh6

33. Le8+

En hier had de zwartspeler zijn portie wel gehad. Een prachtige strategische prestatie van de man die ooit de nummer twee van de wereld was.

1-0

Schut, Lisa – Haast, Anne

1. e4 e5 2. Pf3 Pc6 3. Lb5 a6 4. La4 Pf6 5. O-O b5 6. Lb3 Lb7 7. d3 Lc5 8. a4 O-O 9. Lg5 h6 10. Lh4 g5 11. Lg3 d6 12. c3

In een oude partij Anand-Kamsky, 1994, werd 12. Pc3 gespeeld en die partij werd door zwart gewonnen.

12… Lb6 13. Pa3 Pa7

Ziet er wat passief uit, maar de terugtrekking van het paard kan ook zijn voordelen hebben. [Hier was 13… bxa4 nog bekend.]

14. a5 Lxa5 15. Pxb5 axb5 16. Txa5 c5 17. Ta1 c4 18. dxc4 Pxe4 19. cxb5 Pxb5 20. Txa8 Dxa8 21. Dd3

21… Kh8?

Geen goede zet, maar begrijpelijk gezien de volgende variant. De normale voortzetting is 21… Pc7 maar misschien was de zwartspeelster bang voor 22. Pd2 Pe8! en zwart houdt stand. Vooral niet 22… Pxd2? 23. Dg6+ Kh8 24. Dxh6+ Kg8 25. Dxg5+ Kh8 26. Dxd2.

22. Dxb5

Vreemd genoeg levert dit nauwelijks voordeel op. Wit kon profiteren met 22. Lc2! om daarna de druk tegen het paard op e4 op te voeren.

22… La6 23. Dd5 Lxf1 24. Kxf1

24… f6?!

Zwart wil de offers op e5 uit de stelling halen. [Het ontgaat mij waarom zwart niet consequent verder gaat met 24… Da1+ 25. Pe1 Dxb2 met onduidelijk spel.]

25. Dxa8 Txa8 26. Ld5 Ta1+ 27. Ke2 Pc5 28. Pd2 f5 29. f3 Pa4

[Zwart ondervindt al de nodige moeilijkheden maar misschien kon zij de tegenstandster nog de nodige hoofdbrekens bezorgen met 29… Tg1]

30. Pc4 Tb1

31. Le1

Een volstrekt logische zet, die echter niet helemaal het gewenste resultaat had kunnen opleveren als zwart op haar sterkst was verder gegaan. [Zeer sterk lijkt mij 31. Lf2! Pxb2 32. Pxd6 Pa4 33. Le1]

31… Kg7?

In elk geval niet zo. [Alleen met 31… Pb6! blijft zwart in de partij: 32. Pxb6

[32. Pd2 Txb2 33. Lb3 Pd7 lijkt in elk geval nog speelbaar.] 32… Txb2+ 33. Kd3 Txb6 en hoewel wit met twee lopers voor een toren een pion toch zeer reële winstkansen heeft, moet er het een en ander bewezen worden.]

32. b4 Tc1 33. Pxd6 Kf6

[33… Tc2+ 34. Kd3 Txg2 35. Pxf5+ is het ook niet.]

34. Lb3

[Directer is 34. c4]

34… Pxc3+ 35. Kd2 Ta1

[35… Tb1 36. Kxc3 Txe1 37. b5 zal ook wel winnen.]

36. Lf2 Pa4 37. b5 h5 38. Lxa4 Txa4 39. b6

De b-pion is niet meer af te stoppen.

39… Ta6

40. b7

Merkwaardig, nu moet er nog enige techniek getoond worden. [Hier is 40. Pe8+! Kf7 41. b7 wel zo simpel!] De winst komt overigens niet meer in gevaar voor wit.

40… Txd6+ 41. Kc3 Td8 42. La7 g4 43. b8D Txb8 44. Lxb8 f4 45. Kd3 Kf5 46. Lc7 h4 47. fxg4+ Kxg4 48. Lxe5 f3 49. gxf3+

Met de loper van de goede hoek zal het wel lukken voor wit.

1-0

De partijen van de Nederlanders, inclusief enkele schaaktechnische aantekeningen:

De voortschrijdingstabel van de Nederlanders:

Speler 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 Tot
Anish Giri 1 ½ 0 ½ ½
Loek van Wely ½ ½ ½ ½ ½
Sergey Tiviakov 0 1 1 0 ½
Sipke Ernst 0 ½ 0 1 0
Erwin l’Ami 1 ½ 1 0 ½ 3
Dimitri Reinderman ½ ½ ½ ½ ½
Jan Timman ½ 0 1 ½ 1 3
Daan Brandenburg ½ ½ ½ ½ ½
Pieter Hopman 0 0 ½ 0 ½ 1
Lars Ootes ½ ½ 0 1 0 2
Anne Haast 0 ½ ½ 0 0 1
Lisa Schut 0 ½ 0 1 1
Etienne Goudriaan 1 ½ 1 0 0

Van alle spelers is voorafgaand aan dit toernooi een lijst van portretjes verschenen. Die ziet er als volgt uit:

Nr Naam Elo Link
Nr 13 Etienne Goudriaan 2279 Portret 1
Nr 12 Lisa Schut 2290 Portret 2
Nr 11 Anne Haast 2290 Portret 3
Nr 10 Lars Ootes 2326 Portret 4
Nr 9 Pieter Hopman 2342 Portret 5
Nr 8 Daan Brandenburg 2527 Portret 6
Nr 7 Jan Timman 2571 Portret 7
Nr 6 Dimitri Reinderman 2581 Portret 8
Nr 5 Erwin l’Ami 2596 Portret 9
Nr 4 Sipke Ernst 2606 Portret 10
Nr 3 Sergey Tiviakov 2677 Portret 11
Nr 2 Loek van Wely 2692 Portret 12
Nr 1 Anish Giri 2714 Portret 13

Over Herman Grooten

Herman is ruim 40 jaar schaaktrainer. Hij verzorgde lange tijd de schaakrubrieken in Trouw en het ED. Daarnaast was hij Topsportcoördinator bij de KNSB en is hij auteur van diverse schaakboeken en werkt hij voor Schaaksite. Klik hier voor series die hij op Schaaksite heeft gezet.

Alleen geregistreerde gebruikers kunnen een reactie achterlaten.