Van Foreest overleeft de opening niet
De vierde en laatste partij tussen grootmeester John van der Wiel (met wit) en het Groningse talent Jorden van Foreest is geëindigd in een bliksemoverwinning voor de witspeler. Al op de 16e zet moest de arme Van Foreest zijn koning omleggen omdat er geen redden meer aan was. Hij was verongelukt in de opening nadat hij op zet 5 de platgetreden paden al had verlaten. De zetten uit de tweede partij (waarin het Spaans met … Pge7 op het bord kwam) werden herhaald, totdat de zwartspeler op het ongelukkige idee kwam om veel te snel met … b7-b5 voor de dag te komen. Van der Wiel greep het buitenkansje met beide handen aan. Al snel werd veld f7, de gebruikelijke achilleshiel in dit type varianten, onder schot genomen. De witte paarduitval naar g5 in combinatie met een snel Dd1-f3 deed me onwillekeurig denken aan het Italiaans tweepaardenspel dat ontstaat na 1. e4 e5 2. Pf3 Pc6 3. Lc4 Pf6 4. Pg5 d5 5. exd5 Pa5 6. Lb5+ c6 7. dxc6 bxc6 8. Df3!?, een systeem dat Van der Wiel in de jaren tachtig veel heeft gespeeld.
De Leidse grootmeester had deze stokoude variant indertijd eens goed bekeken en voorzien van de nodige nieuwe ideeën en hij was er een tijdlang succesvol mee. Helaas hebben veel van die partijen de huidige databases niet gehaald, maar ik weet dat Van der Wiel er de nodige Russische grootmeesters mee heeft ‘omgelegd’. Pikant detail: in 2004 bracht Van der Wiel het op het bord tegen GM Sipke Ernst, de huidige trainer van Jorden van Foreest. Daarin offerde wit een dame voor twee stukken, maar het stukkenspel werd de zwartspeler al snel te veel. Een prachtig staaltje huisvlijt (zie de bijgevoegde partij in de viewer).
Om terug te gaan naar de partij van vandaag. De zwartspeler liep eigenlijk van meet af achter de feiten aan. De meeste zetten van wit sprongen in het oog, zelfs 13. Kd1!, hoewel daar misschien wel een geoefend oog voor nodig was. Zwart kon zijn ontwikkeling niet voltooien, zijn stukken werkten niet samen zodat een ongelukje niet kon uitblijven. Op zet vijftien miste Van Foreest zijn laatste kans om de partij nog in elk geval met goed fatsoen te kunnen voortzetten. Een anticlimax deze partij? Welnee, hoewel de neutrale toeschouwer had gehoopt op een even spannende partij als de vorige drie.
Van der Wiel toonde zich nog even de meerdere van de dertienjarige met grootmeesteraspiraties. Maar dat Van Foreest zich – ondanks de uiteindelijk redelijk groot uitgevallen uitslag van 3-1 – als een leeuw (het sterrenbeeld van Van der Wiel!) geweerd heeft, moge duidelijk zijn. Vooral in de eerste twee partijen gaf hij zijn visitekaartje af en bij vlagen ook in de derde partij. In een interview dat op de prachtige toernooisite staat, sprak Van der Wiel zijn bewondering uit voor de miraculeuze verdediging die zijn jonge tegenstander in het eindspel van de tweede partij aan de dag had gelegd. Van der Wiel pakt dus de overwinning, Jorden van Foreest neemt een schat aan ervaring mee naar de toekomst.
Van der Wiel, John – Van Foreest, Jorden (vierde matchpartij)
1. e4 e5 2. Pf3 Pc6 3. Lb5 a6 4. La4 Pge7 5. d4
Van der Wiel herhaalt zijn spel uit de tweede partij.
5… b5?!
Ik weet niet wat Jorden heeft gedacht toen hij koos voor deze zet. Had hij geen zin in hetzelfde eindspel als in de tweede partij waarin wit in de opening ergens Lxc6 speelde? Of is de nederlaag van gisteren hem niet in de koude kleren gaan zitten? Of heeft hij verkeerde souffleurs? In elk geval is het een hoogst verdachte inlassing. De loper staat natuurlijk veel beter op b3 dan op a4. [De juiste zet is 5… exd4 hetgeen Jorden in de tweede partij heel terecht had gespeeld.]
6. Lb3 exd4
In mijn database staan uitsluitend overwinningen voor wit met deze stelling. Nou zegt dat niet zoveel, maar wel dat er sterke spelers geen heil in zien om zich op deze stelling met zwart in te laten.
7. Pg5
Een directe weerleggingspoging in de stijl van de oude meesters.
7… d5
Een alternatief is 7… Pe5 en daarvan is het volgende voorbeeld bekend: 8. Dxd4 [8. f4 Pc4] 8… d6 9. f4 c5 10. Df2 Pg4 11. Lxf7+ Kd7 12. Le6+ Kc7 kwam voor in een partij Barzer-Schaeffer, 2001 die door wit snel gewonnen werd na 13. Lxg4 Lxg4 14. Pf7 Ik zal de ratings van beide spelers met de mantel der liefde bedekken…
8. exd5 Pa5
De hele gang van zaken heeft wat weg van de varianten uit het Italiaans tweepaardenspel, waarin wit met een vroegtijdig Pg5 ook het zwakke punt f7 op de korrel neemt. Pikant detail: Van der Wiel won met die opening ooit een prachtige partij van de huidige trainer van Jorden, Sipke Ernst. Ik heb de partij (die trouwens ook in Groningen werd gespeeld) toegevoegd in de viewer. Gezegd moet worden dat Van der Wiel de stokoude variant in de tachtiger jaren van een laagje nieuwe ideeën had voorzien en hier een tijdje lang succesvol mee was. Op 8… Pxd5 mag Van der Wiel zich weer in de Romantische periode (eind 1800) wanen: 9. Pxf7! Lb4+ [9… Kxf7 10. Df3+ Ke6 11. De4+ Pe5 12. Lf4 met beslissend voordeel.] 10. Kf1 Kxf7 11. Df3+ Ke6 12. De4+ Pe5 13. Lf4 c6 14. Lxe5 Te8 en wit staat uitstekend maar zwart kan nog spartelen.
9. Df3! f6
Een trieste zet, maar helaas noodzakelijk.
10. d6
Deze belangrijke tussenzet valt in wits voordeel uit.
10… Pxb3
Gedwongen, want anders zou bijvoorbeeld Lf7+ of Pf7 dodelijk zijn.
11. axb3
Wit neemt kalm terug en daarmee verovert hij de a-lijn voor zijn toren. Hoe belangrijk dat is, merken we in de partij.
11… Ta7?
Pas na deze zet komt zwart in beslissend nadeel. Hij had moeten opteren voor 11… Dxd6 12. Dxa8 fxg5 waarna hij enige compensatie heeft voor de kwaliteit. Niettemin lijkt wit na 13. O-O toch de overhand te krijgen omdat zwart niet goed kan ontwikkelen.
12. dxe7 Dxe7+
Hier heeft Van Foreest zijn zinnen op gezet, maar het pasklare antwoord van Van der Wiel weerlegt zijn idee. Na 12… Lxe7 13. Pe4 staat zwart toch echt een stuk achter, zonder dat daar al te veel compensatie tegenover staat.
13. Kd1!
De koning maakt plaats voor de toren op e1 zodat zwart eigenlijk niet in de gelegenheid is het stuk terug te winnen. Dat doet hij wel en dan is het snel voorbij.
13… fxg5 14. Te1 Le6
15. Lxg5
Ik wilde deze zet een uitroepteken geven, ware het niet dat er nog een sterkere is. Merkwaardig genoeg vindt mijn engine dat 15. Pa3! zo mogelijk nog sterker is dan het voor de hand liggende schijnoffer van wit. De dreiging Pxb5 is inderdaad bijzonder lastig voor zwart en daarbij kan hij nauwelijks een stuk verzetten.
15… Dd7
Dit versnelt het einde. Feitelijk staat zwart na 15… Dxg5 16. Txe6+ geen stuk achter, maar zijn stelling blijkt ook vrijwel onspeelbaar zoals blijkt uit de volgende varianten:
- 16… Kd7 17. Dc6+ gaat natuurlijk niet.
- 16… Kd8 17. Texa6 komt op hetzelfde neer als in de variant hieronder.
- 16… Le7 17. Texa6! Een verrassende wending. De klap valt over de a-lijn omdat zwarts koning niet uit het centrum wegkomt. 17… Txa6 18. Txa6 g6 Blijkt de enige zet te zijn om de strijd überhaupt nog voort te kunnen zetten. (Zo geeft wit na 18… Tf8 mat in drie: 19. Dc6+ Kf7 20. De6+ Ke8 21. Ta8#.) 19. Ta8+ Ld8 20. Pd2 Wit neemt alle tijd om zijn ontwikkeling te voltooien en daarna blijkt dat er geen houden meer aan is voor zwart. 20… Tf8 21. De4+ De7 22. Dxd4 (zie analysediagram)
en behalve het feit dat wit een pionnetje buit gemaakt heeft, staan wits stukken bijzonder goed, terwijl die van zwart bepaald niet samenwerken. Toch hadden we graag de techniek van Van der Wiel nog even willen zien. In de partij kunnen de stukken meteen weer in de doos.
16. Df5!
Nu de loper op e6 ook nog verloren gaat, kan zwart meteen ophouden. Een anticlimax van een bijzonder spannende tweekamp.
1-0
De vierde partij Van der Wiel – Van Foreest plus aanvulling via de viewer:
Alle info op: Schaakfestival Groningen
(De foto is van Harry Gielen op de toernooisite)
