Belevenissen van een arbiter: Een lange reconstructie
“Wie heeft eigenlijk Tata gewonnen?” vraagt de voorzitter van de club aan mij aan de bar in onze speelzaal, ruim een week na afloop van het Tata Steel Chess Tournament. Quasi verbaasd kijk ik hem aan. Niet omdat hij niet weet dat Magnus Carlsen de Grootmeester A-groep met verve heeft gewonnen, dat kan hij makkelijk gemist hebben door vakantie of ziekte, maar wel, omdat hij maar voetstoots aanneemt dat ik begrijp dat hij de sterkste groep bedoelt. “Nou, dat hangt er vanaf welke groep je bedoelt!” was dan ook mijn antwoord. Het toernooi is namelijk meer dan alleen de A-groep. Behalve de Grootmeester B- en C-groep zijn er in de tweede week meer dan 60 tienkampgroepen waar bij iedere partij op het scherpst van de snede gestreden wordt. En in de eerste week zijn er zo’n 240 vierkampen én nog een heleboel aparte groepen. En overal wordt even hard op het bord gevochten voor de prijzen, promotie, ratingpunten of gewoon de eer.
Bij de dagelijkse journaals, die ’s avonds laat nog op de website gezet worden, mis ik ook de aandacht voor het grote geheel. Bij deze leuk in elkaar gezette filmpjes is praktisch alleen de A-groep in woord en beeld te aanschouwen. Pas bij ronde 11 wordt de stand van de B- en C-groep erin vermeld en in het laatste journaal is er zelfs nog plaats voor een interview met de winnaars van beide groepen. Natuurlijk is de A-groep het fantastische uithangbord van het toernooi en verdient, nee, moet het de meest aandacht krijgen, maar waar zijn de sfeerbeelden van al die andere schakers, van het overvolle restaurant om zes uur ’s avonds met bezoekers en analyserende schakers, van de boekenstalletjes in de tent voor de ingang van de Moriaan en van de entourage in het paviljoen op de dorpsweide, waar honderden bezoekers iedere dag het deskundige commentaar op de partijen van die dag volgen? Alle spelers en bezoekers maken het toernooi tot wat het nu is: een van de grootste en sterkste toernooien ter wereld. En dit mag best wat meer tot uitdrukking gebracht worden in de ‘daily video journals’. Volgend jaar krijgen de videoboys de kans om te laten zien hoe het nog beter kan. Vanuit Tata Steel is er toegezegd dat het toernooi in 2014 weer doorgang vindt, al is de manier waarop nog onzeker.
De editie van 2013 zit er in ieder geval weer op. Natuurlijk verloopt niet altijd alles vlekkeloos en een onschuldig voorbeeld daarvan volgt nu: Tijdens de derde ronde van de tienkampen sta ik vlak bij het balkon bij een partij bij te schrijven waar beide spelers in tijdnood zijn gekomen. Speler A noteert al niet meer vanaf zet 18 en speler B is daar mee gestopt na zet 31. Ineens kijkt A, die het hevigst in tijdnood zit, naar B en vraagt: “Hoeveel zetten hebben we al?” B aarzelt geen moment, drukt het middelste knopje van de klok in en het getal 38 verschijnt twee keer in beeld. “Ok, nog twee dus.” Geen haar op mijn hoofd die er aan denkt om tussen deze sportieve eensgezindheid een wig te drijven wegens vermeende malversaties. Ik hou dus wijselijk mijn mond. Ze doen allebei nog twee zetten, waarna nog een keer de zettenteller geraadpleegt wordt die nu 40 aangeeft. A onspant zicht iets terwijl zijn vlag valt. Direkt daarna zet ik de klok stil. Door het snelle spelen heb ik niet de volledige notatie op kunnen schrijven, maar met wat streepjes erbij kom ik ook aan 40 zetten. De volgende handeling is notatie bijwerken via reconstructie, maar A is plotseling weggelopen en B verklaart dat hij de ontbrekende zetten nog wel uit zijn hoofd op kan schrijven. Ik zie B peinzen, krabbelen, krassen en rood worden en de conclusie luidt: hij komt er niet uit. Dan toch maar reconstrueren op het bord ernaast. A is nog steeds niet in beeld. Het blijkt lastig voor B om de laatste zetten boven water te krijgen, maar uiteindelijk is hij er toch uit. Triomfantelijk laat hij zijn boekje zien, waar naast flink wat gekras nog een ding opvalt: hij heeft maar 39 zetten er op staan! Op dat moment verschijnt A weer aan het bord en hoort met ontzetting deze mededeling aan. Voordat hij van de schrik bekomen is stel ik hem iets gerust, door hem te zeggen dat hij de reconstructie nog een keer mag doen om zekerheid te krijgen. Hij gaat aan de gang met de notatie van B en maakt zelfs foto’s daarvan om niets aan het toeval over te laten mocht het tot een protest komen. Tot zijn grote opluchting ontdekt hij dat B een zet gemist heeft en dat alles nog goed komt voor hem. Inmiddels is er al aardig wat tijd verstreken en nu moet hij zijn eigen boekje nog bijwerken. “Ja, en dat moet je in je eigen tijd doen!” Die opmerking van B komt als een volslagen verrassing. Ik kijk hem vragend aan en hij herhaalt het nog een keer. Nee, het is geen grap. Ik vraag hem of zijn klok soms gelopen heeft, terwijl hij tien minuten lang bezig was om via reconstructie zijn notatie op orde te brengen. Hij is gelijk om en maakt er geen probleem van. “Dan ga ik nu even een sigaretje roken, terwijl jij je notatie bijwerkt”, zei hij tegen A. “Dat is goed,” is het antwoord van A, “dan wacht ik wel met de klok aanzetten tot je weer terug bent!” Daar steek ik onmiddellijk een stokje voor. Het heeft nu al veel te lang geduurd. Mijn ‘beslissing’ heeft echter weinig nut. Eer dat A al zijn 22 zetten heeft bijgeschreven is B alweer terug. Zij nemen eindelijk allebei hun eigen plaats weer in en voordat de strijd verder gaat geven ze elkaar wederom sportief een hand.
Licht zuchtend verwijder ik mij van de ‘plaats delict’ en collega Arie van den Hoogen, die alles van op een afstandje heeft staan volgen, komt naast mij lopen, kijkt mij bedenkelijk aan en zegt: “Zeg Jan, weet jij wel dat we vandaag op tijd klaar moeten zijn, omdat we het stormschaak moeten organiseren vanavond in cafe de Zon? Als die partij tot het einde doorgaat redden we dat niet!” Ik sta met mijn mond vol tanden en stumperig antwoord ik, dat ik dan maar eigenhandig de klok stil zet en een einde maak aan de partij, als dat nodig is. Maar ik hoef mij daarover geen zorgen te maken. Een bekend spreekwoord zegt: ‘het geluk is met de dommen’. De partij is dan ook al lang beslist voordat de laatste klok stilgezet wordt.
