Schaakrubrieken weekend 20 december 2014
Wekelijks publiceren of verwijzen wij naar deze schaakrubrieken. Wij streven naar publicatie op de woensdag na het voorgaande weekend.
| Hans Ree | Gert Ligterink | Hans Böhm | Bab Wilders | Johan Hut | Rini Kuijf | Henk Prins |
De Muur staat nog
Voor de vierde ronde van de London Chess Classic begon kwamen er twee Italiaanse jongens binnenlopen die uit Italië waren gekomen voor een handtekening van hun idool Fabiano Caruana. Die kregen ze en ze mochten ook de eerste zet uitvoeren aan het bord van Caruana. Niet voor Caruana, maar voor Kramnik, want die had wit.
De oudste van de twee deed 1. d4. Kramnik keurde de zet goed en toen klonk er volgens de perschef van het toernooi John Saunders een zucht van opluchting, niet alleen omdat het leuk voor de jongens was dat hun zet was geaccepteerd, maar volgens Saunders ook omdat er daardoor geen Berlijnse Muur op het bord kon komen.
De Berlijnse Muur is de moderne naam van het oude eindspel dat ontstaat na de zetten 1. e4 e5 2. Pf3 Pc6 3. Lb5 Pf6 4. 0-0 Pxe4 5. d4 Pd6 6. Lxc6 dxc6 7. dxe5 Pf5 8. Dxd8+ Kxd8. Het is een interessant eindspel, maar de meeste schakers vinden een stelling zonder dames die al na acht zetten op het bord staat vervelend. Ze willen nog wel kijken naar een interessant eindspel, maar dan liever als het ontstaat na een interessant middenspel. Bovendien kunnen alleen zeer subtiele fijnproevers de finesses van dit eindspel savoureren.
Bij de Londen Classic kwam de Muur zo vaak op het bord dat Anand voorstelde om de naam te veranderen in ‘Londense verdediging’. Ook omdat Kramnik in zijn match om het wereldkampioenschap tegen Kasparov in 2000 in Londen zijn overwinning voor een groot deel dankte aan de Berlijnse Muur.
Er zijn topspelers die grommen dat de zet 1. e4 (‘best by test’ volgens Bobby Fischer) niet meer te spelen is omdat er tegen de Muur met wit geen voordeel valt te bereiken. Ook in Londen werd de Muur niet gebroken. Anand won het toernooi door een overwinning in de laatste ronde tegen Michael Adams in een partij met de Muur, maar dat deed hij met zwart. Ook in het schaken zal de Berlijnse Muur eens vallen, maar voorlopig nog niet.
Vladimir Kramnik – Hikaru Nakamura, London Classic 2014
1. d4 Pf6 2. c4 g6 3. Pc3 Lg7 4. e4 d6 5. Le2 0-0 6. Pf3 e5 7. d5 Meestal speelt Kramnik de hoofdvariant met 7. 0-0 Pc6 8. d5. 7…a5 8. Lg5 h6 9. Le3 Bijna iedereen doet 9. Lh4. 9…Pg4 10. Ld2 f5 11. h3 Pf6 12. exf5 gxf5 13. Dc1 f4 14. g3 e4 15. Ph4 e3 16. fxe3 fxg3 17. Pg6 Tf7 18. Dc2 Pfd7 Een tijdrovende manoeuvre. Volgens Kramnik was 18…Pa6 de enige redelijke zet. Na bijvoorbeeld 19. Tg1 (waarschijnlijk is 19. Pf4 beter) Pb4 20. Db1 Ph7 21. Txg3 Pg5 zou zwart dan volop meespelen. 19. 0-0-0 Pe5 20. Thf1 Wit krijgt een geweldige aanval op de koningsvleugel. 20…Txf1 21. Txf1 Lxh3 22. Tg1 Df6 22…Dg5, om zijn g-pion nog even te houden, helpt zwart ook niet na 23. Pf4 Lf5 24. e4 Lg6 (anders komt 25. Ph5) 25. Pe6. 23. Txg3 Pxg6 Helaas gaat 23…Lf5 niet wegens 24. Dxf5. 24. Txg6 Df7 Het eindspel na 24…Lf5 25. Txf6 zou ook hopeloos voor zwart zijn.
25. Tg3 Lf5 26. e4 Lg6 27. Lg4 Df1+ 28. Pd1 Le5 29. Lh3 Df6 30. Tg1 Kh7 31. Lf5 Lxf5 32. exf5
32…Pd7 Eindelijk komt dit paard in het spel, wat al veertien zetten eerder had moeten gebeuren. Nu is het veel te laat. 33. Tg6 Df7 34. Txh6+ Kg8 35. Tg6+ Kf8 36. Pf2 b5 37. Pg4 bxc4 38. Dxc4 Dxf5 39. Tg8+ Als dit trucje (39…Kxg8 40. Ph6+) er niet in zat, was 39. Lh6+ ook goed genoeg. 39…Ke7 40. Lg5+ Lf6 41. De2+ Zwart gaf op.
Kramnik vindt antwoord op Fischers ‘Best by test’
Ruim anderhalve eeuw is 1. e2-e4 onder professionals en amateurs de populairste openingszet geweest. ‘Best by test’, schreef Bobby Fischer over de zet waarmee hij vrijwel al zijn witpartijen opende. Maar de laatste tijd verkeert 1. e2-e4 in crisis. De boosdoener is Vladimir Kramnik, die in 2000 tijdens zijn voorbereiding op de WK-tweekamp tegen Gari Kasparov het perfecte recept bedacht om zijn tegenstander in bedwang te houden.
Kramnik besloot zich te verweren met de oude Berlijnse verdediging, die na de standaardzetten 1. e4 e5 2. Pf3 Pc6 3. Lb5 Pf6 4. 0-0 Pxe4 5. d4 Pd6 6. Lxc6 dxc6 7. dxe5 Pf5 8. Dxd8+ Kxd8 leidt tot een middenspel zonder dames. Het werd een succes. Geen enkele keer lukte het Kasparov zwarts solide bolwerk te ontmantelen. Kramniks voorbeeld heeft navolging gevonden. Bijna alle topspelers hebben de Berlijnse verdediging nu in hun repertoire opgenomen en nog steeds is geen bestrijdingswijze gevonden die wit uitzicht biedt op duurzaam voordeel. In de afgelopen zondag geëindigde zeskamp in Londen verscheen de Berlijnse verdediging in vier van de vijftien partijen. Het resultaat: drie remises en een overwinning van zwart. Een oplossing voor het probleem is er voorlopig niet. Voor het aanstaande Tata-toernooi hoop ik dat de witspelers de e-pion met rust laten en hun toevlucht nemen tot andere openingszetten.
Hoewel specialisten als Kramnik ons verzekeren dat de Berlijnse verdediging tot boeiende gevechten kan leiden, vermoed ik dat de toeschouwers liever een sprankelende aanvalspartij zien op de vierkante centimeter dan omzichtig gemanoeuvreer. Anish Giri eindigde in Londen op de met Kramnik en Anand gedeelde eerste plaats. Het trio deelde de geldprijzen, maar Anand werd tot toernooiwinnaar uitgeroepen, omdat hij een partij met zwart had gewonnen. Inderdaad, met de Berlijnse verdediging. De beste partij van het toernooi begon met een andere openingszet dan 1. e2-e4.
Kramnik – Nakamura Londen 2014
1. d4 Pf6 2. c4 g6 3. Pc3 Lg7 4. e4 d6 5. Le2 0-0 6. Pf3 e5 7. d5 a5 8. Lg5 h6 9. Le3
Speciale voorbereiding van Kramnik. Doorgaans speelt wit 9. Lh4.
9 … Pg4 10. Ld2 f5 11. h3 Pf6 12. exf5 gxf5 13. Dc1 f4 Omdat 13 … Kh7 14. g4 wit een sterke aanval geeft, is deze zet vrijwel gedwongen.
14. g3! e4 15. Ph4 e3 16. fxe3 fxg3 17. Pg6 Tf7 18. Dc2 Tot nu toe had Kramnik nauwelijks nagedacht. Na de aanstaande lange rokade heeft wit een vrijwel onweerstaanbare aanval, terwijl zijn eigen koning veilig is. Zwarts beste kans is nu volgens Nakamura 18 … Pa6 19. 0-0-0 b5 (20. Pxb5 Pb4).
18 … Pfd7 19. 0-0-0 Pe5
20. Thf1! Txf1 21. Txf1 Lxh3 22. Tg1 Df6
Na 22 … g2 verovert wit de g-pion met 23. Pf4.
23. Txg3 Pxg6
Niet 23 … Lf5? 24. Dxf5 Dxf5 25. Pe7+.
24. Txg6 Df7 25. Tg3 Lf5 26. e4 Lg6 27. Lg4 Df1+ 28. Pd1 Le5 29. Lh3 Df6 30. Tg1 Kh7 31. Lf5! Met verovering van het voor de toren ideale veld g6.
31 … Lxf5 32. exf5 Pd7 33. Tg6 Df7 34. Txh6+ Kg8 35. Tg6+ Kf8 36. Pf2 b5 37. Pg4 bxc4 38. Dxc4 Dxf5 Geeft wit de gelegenheid zijn meesterstuk met een kleine combinatie te besluiten. Zie diagram 2
39. Tg8+! Ke7 40. Lg5+ Lf6 41. De2+ Zwart geeft op
Kerstpuzzels
Terwijl de kerkklokken vrolijke melodieën over stad en land laten beieren en het buiten koud en guur is en binnen warm en aangenaam, wordt het weer de hoogste tijd voor onze traditionele denksportkerstpuzzelrubriek. Doe mee: mooie prijzen en leuke opgaven voor ieder niveau.
Diagram 1
1. Bij opgaven met ‘mat in x-zetten’ geeft wit mat in het vereiste aantal zetten tegen de beste verdediging van zwart. Soms is het vinden van de beste verdediging net zo moeilijk als het vinden van het idee van de componist. Het is Kerstmis, dus geven is belangrijker dan nemen.
Diagram 2
2. De allereerste gedachte zal zonder twijfel zijn: mat in 1 zet. Maar dan komt de logische volgende gedachte: wat was dan zwarts laatste zet? Een stelling mag er nog zo gek en onmogelijk uitzien, hij moet wel volgens de spelregels mogelijk zijn. Dus eerst dit problem oplossen en dan pas de vraag beantwoorden.
3. Diagram 3
3. Het is ontegenzeggelijk een feit: de zwarte stukken staan elkaar behoorlijk in de weg. Sterker nog, alleen de koning kan bewegen. Maar wit heeft slechts een loper en een pion want zijn koning kan ook niet bewegen. Geef de beste verdediging van zwart en de geforceerde winstweg van wit.
Diagram 4
4. Als een zet wordt teruggenomen dan kan er natuurlijk ook iets geslagen zijn, dat hoeft niet maar dat kan. Wat opvalt is dat zwart op dit moment heel erg pat staat, de laaste zet moet een pion-zet zijn geweest. Hoe lossen we dat pat-probleem op en geven ook nog eens snel mat?
Diagram 5
5. Je kijkt eerst naar 1.g8D maar dat is dus niet goed zoals direct blijkt. Dan 1.h8D, echter, als de zwarte koning in het open veld komt wordt een snel mat heel erg moeilijk. En wat doet dat pionnetje daar op h5? Alle stukken hebben een functie bij problemen en studies, zo ook hier.
Diagram 6
6. Tot slot een heel bijzondere opgave. Alleen zwart doet zetten, allemaal legale zetten natuurlijk, dus wit mag nergens tussendoor schaak staan. Dat wordt een hoop gefriemel op de vierkante centimeter. En helemaal aan het eind doet wit slechts één zet maar dan is het wel gelijk mat.
Hoewel ik, schaaktechnisch gesproken, niet waardig ben de voeten van Carlsen te wassen durf ik toch te beweren dat de WK-match van 2014 niet erg goed en interessant was. De chatters vonden dat kennelijk ook, zo ging het op een gegeven moment alleen nog over het huwelijk van de fraaie Indiase schaakster Tania Sachdev , een gebeurtenis die overduidelijk door vele nog hopende mannen werd betreurd. De keuze van Sochi en de uitreiking van een lelijke beker door dictator Putin maakten het ook niet beter. Ook vele belangrijke grootmeesters, waarvan sommigen kandidaat zijn om de volgende uitdager te worden, waren niet onder de indruk van deze match en het spel van wereldkampioen Carlsen.
Partij 3 vond ik nog wel aardig en die won Anand. Ook hier werd zeer lang het bekende pad betreden: 1.d4 Pf6 2.c4 e6 3.Pf3 d5 4. Pc3 Le7 5.Lf4 0-0 6. e3 Pbd7 7.c5 c6 8. Ld3 b6 9. b4 a5 10. a3 La6 11. Lxa6 Txa6 12. b5 cxb 13. c6 Dc8 14. c7 b4 15. Pb4 a4 16. Tc1 Pe4 17. Pg5 nog steeds niets nieuws onder de zon (bv Aronian –Adams) maar toch dacht Carlsen hier een half uur na en speelde Pdf6, ook niet nieuw. 18. Pxe4 Pxe4 (beter dxe) 19.f3 Ta5 Nu dacht Anand lang na en besloot tot 20. fxe Txb5 21. Dxa4 Ta5 22. Dc6 bxa 23. exd Txd5 24. Dxb6 Dd7 Hier had Anand bijna 45 minuten tijdvoorsprong. 25.0-0 rustige zet Tc8 26. Tc6 g5 27. Lg3 Lb4 Het begin van een verkeerd plan 28.Ta1 La5 (f5 beter) 29. Da6 Lxc7? 30. Dc4 e5 31. Lxe5 Txe5 32. dxe5 De7 33. e6 Kf8? 34. Tc1 en 1-0.
De schaker/schaakster die al een agenda voor 2015 heeft gekocht kan die beter maar aan de buurvrouw geven dan wel op marktplaats zetten want zie hier: Schachkalender 2015 van het Schach Verlag Arno Nickel uit Berlijn, een absolute must voor iedere schaakliefhebber van welke speelsterkte dan ook, ieder jaar weer. Handzaam en mooi uitgevoerd, al meer dan dertig jaar. De oude exemplaren zijn echte collectors items, voor sommigen omdat ze de hele collectie willen hebben, voor anderen omdat ze een bepaald artikel zoeken.(bv dat van mij over Schaakleven in ons land) Het is natuurlijk ook gewoon een praktische agenda maar de ongeveer honderd pagina’s tekst zijn gevuld met interessante verhalen, interviews (in dit geval met de auteur van een interessant boek over Greco ,aangevuld met een deel van het boek) en niet te vergeten de schaakpuzzels met problemen, partijstellingen en eindspelen. Een hoogtepunt in deze editie is zeker een diepgravend artikel van grootmeester Robert Hübner over Philidor, met fraaie illustraties en interessante analyses van partijen en geschriften van deze belangwekkende Fransman uit de 18e eeuw, de grondlegger van het moderne schaak.
Wie Berlijn bezoekt moet zeker niet nalaten Laskers Schachladen te bezoeken in de Sophie-Charlottenstrasse,nr 28, dit even tussendoor. Wie met vrienden of vriendinnen een toernooitje wil organiseren vindt weer baat bij de paringstabellen, kortom, ook die van 2015 is weer een groot succes. Wie nog meer wil weten, ook over andere boeken begeve zich naar www.edition-marco.de.
Probleem 2508 is een tweezet van H. Bernard, klein maar fijn.
En de sleutelzet van probleem 2506 was 1. La6!
Reinderman vertrouwt op eigen kracht
Als een schaker binnen 25 zetten verliest, dan is dat snel. Dat heet een miniatuur. Tim Krabbé legde eens een verzameling aan van 35 partijen die Hein Donner binnen 25 zetten had verloren. Tegenwoordig past daar een relativering bij. Er zijn partijen waarin de spelers dertig zetten lang de openingstheorie volgen, partijen navolgen die al eerder gespeeld zijn. Als ze dan in veertig zetten verliezen, hebben ze eigenlijk in tien zetten verloren.
Als spelers, zoals in onderstaande partij, vanaf de vierde zet zelf moeten nadenken en de partij duurt 31 zetten, dan hebben ze dus 28 zetten nagedacht. Dat is nog best lang.
Dimitri Reinderman, de Nederlands kampioen van 2013, is zo’n speler die houdt van nadenken vanaf een vroeg stadium. Met zijn club En Passant (Bunschoten-Spakenburg) speelde hij vorige week een wedstrijd tegen Voerendaal (Zuid-Limburg). Tegenstander Ivo Wantola wilde al op de vierde zet een eerdere partij van Reinderman verbeteren. De spelers gingen vervolgens al in dat vroege stadium diep in de denktank.
Wantola-Reinderman
1.Pf3 f5 2.d3 Pc6 3.e4 e5
Dit speelde Reinderman in de tweede ronde ook tegen Sipke Ernst, zie deze rubriek van 8 november, en op dit niveau weet een tegenstander dat. Wantola gaat er bewust op in dus je mag verwachten dat hij vindt dat hij iets beters heeft dan 4.d4, de zet met tempoverlies die Ernst speelde.
4.exf5 d5 5.g4
Richard Vedder filosofeert er in zijn verslag op Schaaksite over of dit nu met zetverwisseling Lettisch Gambiet is (1.e4 e5 2.Pf3 f5) of Weens met verwisselde kleuren (1.e4 e5.Pc3). Na deze zet merkt hij terecht op dat dit lijkt op Koningsgambiet met verwisselde kleuren (1.e4 e5 2.f4 exf4 3.Pf3 g5). Daarbij gaat de zwarte g-pon het witte paard van f3 opjagen. De huidige witte g-pion ziet echter geen paard op f6. Dus is zwarts volgende zet een leuke mogelijkheid.
5…h5
Want 6.gxh5 Lxf5 is prachtig voor zwart, die zich dan om zijn pion achterstand niet druk hoeft te maken. Nog los van het feit dat hij de pion op h5 terug zal winnen.
6.Lh3 hxg4 7.Lxg4 Pf6 8.Lg5 Dd6 9.Lxf6 Dxf6 10.Pc3 Lb4 11.Pd2 Lxc3 12.bxc3 Lxf5
Zwart heeft zijn pion terug (maar dat was geen probleem), hij staat prima en wit heeft helemaal niets. Aan welke kant moet wit bijvoorbeeld rokeren?
13.Df3 Lxg4 14.Dxg4 Th4 15.Dg3 0-0-0
16.Tg1
Lange rokade lijkt misschien relatief veilig, maar dat is schijn, zo laat Vedder zien. Na 16.0-0-0 Ta4 17.Kb1 De7 is zwart vliegensvlug binnen in de witte stelling.
16…Td7 17.Tb1 a6 18.Tg2 e4
Wit heeft niet gerokeerd, dus wil zwart de centrumlijnen openen.
19.d4 Dh6
Bedoeling: Th3 en e4-e3.
20.Pf1 Th3 21.Dg4 Txc3 22.Pe3 Pxd4
Wit heeft het ergste voorkomen, namelijk het openen van de e-lijn. Maar dat is ten koste gegaan van twee pionnen in een slechtere stelling.
23.Kf1 Dc6 24.Dh3 Kb8 25.Txg7 Txg7 26.Dh8+ Ka7 27.Dxg7 Pe6 28.Dh8 d4 29.Pf5 e3
Nu dan toch. Het wachten is op de genadeklap.
30.Pe7
Warempel, wit mag nog dromen van iets doms als 30…Df3 31.Pc8+ Kb8 32.Pb6+ Ka7 33.Da8 mat.
30…Dh1+ 31.Ke2 Pf4+
Mat. Dat mag je inderdaad de genadeklap noemen.
|
Voor beginners A6587 Zwart aan zet doet?
|
Voor gevorderden B6587 Wit aan zet, sterke zet gevraagd.
|
De afwijkende zetten in de spelregels van het schaken, zoals rokade, promotie en en-passantslag, kunnen bijzondere effecten vertonen. Zo kan bijvoorbeeld de en-passantslag als een “onzichtbare penning” getoond worden. Zie de partij Gulko-Agdestein. Wit had zojuist 16. Tad1 gedaan om zijn pionoffer te rechtvaardigen met een druk op de zwakke pion d7. Zwart speelde echter het onverwachte 16. …d5!! en zowel de d-pion als de zwakke c-pion is gered. Wit had overzien dat pion d5 niet via en-passant geslagen kon worden, omdat de witte dame dan door de zwarte dame wordt geslagen.
Van het idee van de “onzichtbare penning” maakte Jan Timman een interessante studie, wit begint en maakt remise, zie diagram 1. Wit heeft wat meer materiaal ,maar zijn koning zit vast in een matnet. Wit moet beginnen met 1. Dxh4+ (1. Dxg3 verliest wegens 1. …fxg3 2. Txh4+ Kg5 3. Tg4+ Kh5 4. Ld4 Td1+ 5. Kg2 f5 6. Txg3 Txd4 7. e4 Pe3+ enz.) 1. …Lxh4 2. Txh4+ Kg5 3. Tg4+ Kf5 (Na 3. …Kh5 4. Lxf6 Pe3+ 5. Kf2 Pxg4 6. fxg4+ Kxg4 7. Ke1 is het remise.) 4. Ld4!! (Zie diagram 2. Het klinkt wat onbegrijpelijk, maar deze loper staat indirect gedekt.) 6. …Txd4 5. e4+ (En nu komt de aap uit de mouw, zwart kan niet en-passant slaan.) 5. …Txe4 6. fxe4 Kxg4 7. exd5 en wit houdt het pionneneindspel remise.
Ik vraag me af of dat geklaag over de Berlijnse c.q. Londense Muur wel helemaal terecht is. Ex-wereldkampioen Spassky wees er onlangs op dat na de beginzet e2-e4 deze pion ongedekt staat. Vanuit die zienswijze is in het Spaans voor zwart de zet 3…Pf6 directer dan 3…a6. Maar wit kan natuurlijk altijd 4.d3 spelen en dan blijven de dames over het algemeen wel op het bord. Op die manier won Carlsen de tweede WK-match partij van 2014 tegen Anand. Maar ook Anand bediende zich met wit hiervan in de Zürich-Classic 2014 tegen diezelfde Carlsen. In de Berlijnse verdediging is eigenlijk ook geen sprake van een muur, die zwart opbouwt. Zwart sloopt gewoon de aanvalskracht van wit. Voor een aanvalsspeler als Kasparov was dat tegen Kramnik echt frustrerend, maar Carlsen ontwikkelde vanuit 4. d3 toch weer aanvallende plannen.
Had je een opmerking van die goeie ouwe Spassky nodig om te ontdekken dat pion e4 in die stelling ongedekt staat?
De opgave voor gevorderden in het ad heeft het over wit aan zet, maar dan wint bijna alles, zo te zien. Mogelijk is zwart daar ook aan zet?
Spassky beweerde onlangs dat Fisher postuum zijn voorkeur voor e2-e4, best by test, had veranderd in d2-d4, omdat die pion wel gedekt staat. Dat vond ik wel een leuke opmerking, waar ik naar verwees i.v.m. het artikel in de Volkskrant.
Ik wil daar nog aan toevoegen dat in de WK-match tussen Kramnik en Kasparov vier keer de Berlijnse verdediging op het bord kwam. In de dertiende partij bij een stand van 7-5 voor Kramnik gebeurde dat ook. Kramnik paste een zetverwisseling toe, waarop Kasparov uit zijn voorbereiding raakte en al na 14 zetten in remise berustte. Daarmee gaf hij zijn wereldkampioenschap op.