Timman wint twee keer
Timman slaapt goed, zo kunnen we concluderen uit de tussenstand na vier partijen. Zowel de derde als vierde partij werd door de veteraan gewonnen. Vooral in de derde partij was het eenrichtingsverkeer: nooit heeft Van Foreest (ondanks dat hij met wit speelde) enig tegenspel gehad. In de vierde partij was het spannender en verloor Van Foreest door een tactische fout. De tussenstand in de match is nu 3-1 voor Timman met nog twee partijen te gaan.
Bij de analyse van de derde partij heb ik geen engine hoeven te gebruiken. Normaal gebruik ik die wel, voor je het weet schrijf je anders ‘wit wint’ terwijl zwart mat in twaalf kan geven of zo, maar bij deze partij was alles overduidelijk.
Jorden van Foreest – Jan Timman
1.e4 c6 2.d4 d5 3.e5 Lf5 4.Pf3 e6 5.Le2 Pd7 6.0-0 Pe7 7.Pbd2 h6 8.c3 Dc7
Hier wijkt Timman af van de eerste matchpartij, waarin hij na 8…Pg6 9. g3 f6?! 10.Pe1! slecht kwam te staan.
9.Te1 c5
Nieuw maar logisch.
10.Pf1 Pc6 11.Pg3 Lg6
Voor het publiek legde ik uit dat vroeger, voordat de Short-variant de Short-variant heette, men de witte opstelling niets vond, zwart heeft immers Frans met de loper buiten de keten. Precies dat heeft zwart hier, en hij kan tevreden zijn.
12.Le3 Le7 13.a3
Deze zet zag Timman graag, hij wilde toch al c4 doen en de breekzet b3 is nu minder effectief.
13…c4 14.Pd2 0-0-0!?
Die had ik niet verwacht. Kort, op b3 b5, of pakken, paarden naar a5 en b6, leek me prima voor zwart. Misschien moet wit f4/Tf1/f5 doen, dan heeft zwart wel eventueel Lh4.
15.f4 f5!?
Dat hele verhaal van ‘loper buiten de keten’ gaat zo niet meer op. Maar zwart heeft geen last meer van f4-f5 en kan zelf met g5 op de koningsvleugel gaan spelen. Wit moet ondertussen toch b3 doen, hier, of een zet later, of misschien nog later, als je het maar een keer doet, zodat je kunt hopen zelf een aanval te beginnen. Jorden doet het niet en blijft zo de rest van de partij passief.
16.Tb1 Pb6 17.Pgf1 Kb8 18.Lf2 Le8 19.Pe3 g5 20.g3 Pa5!
Voorkomt b3 definitief wegens pakken en La4. De paarden op a5 en b6 zullen overigens voorlopig niet zo veel doen, maar wit moet evengoed rekening met de paarden blijven houden. Uiteindelijk zullen ze de genadeklap uitdelen. Jorden verklaarde overigens na de partij de zet La4 gemist te hebben, voor spelers met ervaring met de Franse doorschuif zal dat raar overkomen.
21.Lf3 La4 22.De2 Tdg8 23.fxg5?
Wit stond niet goed, maar het was nog wel de vraag of zwart erdoorheen zou kunnen komen. Door deze ruil krijgt zwart de open h-lijn en gaat de rest eigenlijk vanzelf.
23…hxg5 24.g4 f4 25.Pef1 Le8
Na 25…Lc2 heeft wit de optie om een kwaliteit te offeren met 26.Pxc4 en zo wat tegenspel te krijgen.
26.Dd1 Lg6 27.Ta1 Ld8
Timman wil torens op h6 en h8 met daartussen de dame op h7 die dan voor een sterke batterij en triplering zorgt. En wit? Die doet nu ook een zet, een zet die ik nog steeds niet begrijp behalve dan dat niet zetten niet legaal is.
28.Dc1 Th6 29.Kh1 Tgh8 30.Lg1 Dh7
Ik keek in de commentaarzaal ook een een verdediging met h3, Lg2 en Df3. Dan doet zwart Pa4. Wit kan b2 alleen dekken met Ta2 en dan Pb3 of zo en hopen dat wit niet opgeeft omdat het zo genieten is. In de partij hoopt wit h2 genoeg te kunnen blijven dekken, dat gaat niet gebeuren.
31.Te2 Th3 32.Lg2 Th4 33.Lf3 Th3 34.Lg2 Ld3!
35.Tf2
Na pakken op h3 en Lg2 terug kan zwart g4 eraf slaan, maar ik vond Dd3 benevens f3 ook een leuke.
35…Pb3 36.Pxb3 cxb3 37.Dd1 Pc4! 38.Dxb3
Als wit op h3 slaat kan zwart terugslaan en is tegen Le4 niets meer te doen.
38…Pe3 39.Db4 Pxf1 0-1
40.Lxf1 Le4+, 41…Txh2+, 42…Dxh2 mat.
De vierde partij werd beslist door een aftrekaanval die Van Foreest gemist of onderschat had. Daarna stond Timman een kwaliteit voor en dat bleek genoeg voor winst.
Jan Timman – Jorden van Foreest
1.Pf3 d5 2.g3 Pf6 3.c4 c6 4.Lg2 Lf5
Jorden kwam in de tweede partij slecht uit de opening en probeert nu wat anders, Lf5 ipv Lg4.
5.Db3
Gebruikelijker is 5.cxd5 cxd5 6.Db3 maar dan is 6…Pc6 een interessant pionoffer.
5…Db6 6.d3 e6 7.Ph4
En hier is 7.Le3 gebruikelijker om dameruil af te dwingen (en daarmee een halfopen a-lijn te krijgen) en ook nog de optie Pd4 (in plaats van Ph4) te hebben. In de partij kiest Timman ervoor de dames juist op het bord te houden.
7…Lg6 8.0-0 Pbd7 9.Dc2 Lc5 10.Pc3 Da6 11.b3 b5
Dit is wel een standaardzet in deze structuur. Pion c4 staat (na Pxg6) echter niet echt aangevallen, omdat zwart liever geen dxc4 doet (Lg2 wordt dan actief en valt c6 aan).
12.Pxg6 hxg6 13.Lb2 0-0 14.e3 Le7 15.Pe2 Tfc8 16.Tfc1 Db7 17.Pd4 a5 18.De2 a4
Ook standaard. Slaan op a4 is een concessie, maar anders moet wit zowel met a3 als axb3 rekening houden. Wit heeft ondertussen twee plannen, hij kan proberen zijn loper te activeren door e4 te spelen (iets kansrijker nu de zwarte dame en toren op de lange diagonaal staan) of met koningsvleugelpionnen naar voren.
19.Tab1 axb3 20.axb3 b4 21.Tc2 Pc5 22.f4 Pfd7 23.g4 e5?
Flankaanval beantwoorden met een centrumcounter! Het laat echter een voor wit gunstige afwikkeling toe. Iets als 23…g5 was ok voor zwart.
24.Pxc6! Dxc6 25.Lxd5 Da6 26.Lxa8
26.fxe5! was sterk geweest: wit heeft drie pionnen en 26…Pxb3? faalt op 27.Df3 met dubbele aanval.
26…Dxa8 27.fxe5?
Met de loper slaan was nog beter voor wit geweest. Liever houdt wit zijn loper, maar de pion op b3 wil je ook niet kwijt. 27…Da2?
En die pion had zwart meteen moeten slaan. Op a2 staat de dame alleen maar kwetsbaar.
28.Dd1 Pxb3?
De dame had terug gemoeten. Wit heeft nu een aftrekaanval, maar de loper op b2 is nog niet zo mobiel. Aanvalsdoel zoeken, even kijken of er iets ongedekt staat bij zwart, en jawel, de loper op e7. Door een voorbereidende zet (diagonaalruiming) kan de witte loper Le7 aanvallen:
29.e6! fxe6 30.Lf6!
Gelukt! Als een dam gaat de witte loper van b2 naar e7 en wint zo een stuk.
30…Da7 31.Lxe7 Dxe3+ 32.Tf2
Het is nog niet heel makkelijk gewonnen, maar Timman speelt het goed uit.
32…Pd4 33.Kg2 Pe5 34.Dd2 Dxd3 35.Dxd3 Pxd3 36.Td2 Pf4+ 37.Kg3 Pfe2+ 38.Kf2 Pc3 39.Txd4 Pxb1 40.Lxb4 e5 41.Td1 Txc4 42.Txb1 Txg4 43.Ld6 Tf4+ 44.Ke3 Tf5 45.Ke4 1-0
Bij de dames staat het inmiddels 4.5-0.5 voor Guramishvili. Van tevoren was ik bang dat het prijsschieten zou zijn op het repertoire van Kazarian, en ik had haar daarom geadviseerd om iets nieuws te spelen. Dat deed Anna-Maja braaf, maar pas in de vijfde partij, en daarin behaalde ze inderdaad een solide remise. De eerste vier partijen niet, en jawel, prijsschieten voor de dame die thuis een ijzersterke secondant heeft. Al wist de Europees kampioene uit Den Haag in de derde partij nog wel terug te vechten. Dat had een remise op kunnen leveren, maar daar was nog een nauwkeurige zet voor nodig.
52…Tb7?
Zwart wil de dame op d5 en de toren op b7 zetten om Tb3 te dreigen, maar kiest de verkeerd volgorde! Na meteen 52…Dd5 heeft wit geen 53.Tc1 wegens Pxf4! 54. Lxf4 Tg2+ 55.Kf1 d3 en zwart wint. Met 53.c6 kan wit overigens nog wel remise maken.
53.Tc1
De computer geeft 53.Te1! Dd5 54.c6! maar wie zou dat verzinnen met beperkte bedenktijd?
53…Td7?
Na 53…Pg7 was het nog een spannende strijd geweest.
54.Db3+! Dd5 55.Db8! Da2+ 56.Kg1 Dd2 57.Dg8+ Tf7 58.De8+ Kd5 59.Da8+ Tb7 60.Dxb7+ Ke6
Ik gaf deze stelling aan het publiek met als opdracht: mat in drie. Het duurde minuten voordat iemand het gevonden had. Sopiko vond het achter het bord in een paar seconden.
61.Db3+ Kd7 62.c6+ 1-0
Die engines zijn me intussen flink tegengevallen. Soms zien ze leuke aanvallende zetten niet en als de zet dan gespeeld wordt, geven ze meteen winnende voordeel. Dat viel me vooral op toen ik de partijen van Jorden van Foreest tijdens zijn WK-jeugd volgde en ook wel eens naar de andere borden keek. Die engines zien lang niet altijd het tactisch-strategisch potentiaal van een stelling, maar mat in 12 kunnen ze natuurlijk als geen ander aan.
Jorden van Foreest (16 jaar) zit vermoedelijk nog niet op de top van zijn kunnen, maar is toch zeker wel een van de meest veelbelovende nationale schaaktalenten van deze tijd.
Des te groter is mijn bewondering voor Jan Timman (63 jaar) in deze match. Met voortreffelijke partijen heeft hij een voorsprong van 3-1 genomen. De jongere generaties realiseren zich dit niet altijd, maar Jan Timman is in feite een levende legende. En wat mij betreft de allergrootste schaker die Nederland heeft voortgebracht.