Een deugniet betrapt

Het jaar 2014 was mooi voor Gaioz Nigalidze. Hij werd kampioen van Georgië en won een sterk open toernooi in Al Ain, een stad in het emiraat Abu Dhabi. Hij won veel ratingpunten en werd tot grootmeester benoemd.

2015 was minder mooi voor hem. In april werd hij bij het Dubai Open betrapt op valsspelen en hij werd uit het toernooi verwijderd. Zijn tegenstander, grootmeester Tigran Petrosian, had in 2014 in Al Ain ook al tegen hem gespeeld en toen al argwaan gehad. In Dubai vroeg Petrosian de wedstrijdleider om de WC te doorzoeken waar Nigalidze verdacht vaak naar toeging, steeds naar hetzelfde hokje, hoewel er ruim keus was.

En inderdaad werd er een smartphone gevonden, verborgen achter een prullenbak en gecamoufleerd met wc-papier. Een stelling uit de partij van Nigalidze tegen Petrosian stond nog op het scherm. Toen ook bleek dat het telefoontje een account op zijn naam had, bekende Nigalidze schuld. De partij werd voor hem verloren verklaard.

Petrosian liep naar buiten en zag dat Nigalidze ook naar buiten kwam. Hij dacht dat die zich kwam verontschuldigen, maar Nigalidze wilde alleen weten of Petrosian dacht dat hij een zware straf zou krijgen.

Die straf kennen we nu. Onlangs heeft de FIDE Nigalidze zijn grootmeestertitel afgenomen (‘wegens onwaardigheid’) en hij mag drie jaar lang niet aan officiële wedstrijden meedoen.

Het toernooi in Al Ain, in 2014 gewonnen door Nigalidze, werd eind 2015 gewonnen door de Chinees Wang Hao, die 8 uit 9 scoorde. Wat een hoge score, was dat wel pluis? We moeten geen paranoïde wanen ontwikkelen. Wang Hao staat boven verdenking en in het algemeen durf ik wel te zeggen dat de echte topspelers niet valsspelen. Misschien komt het doordat ze te veel te verliezen hebben of doordat er te goed op hen wordt gelet, maar de mooiste verklaring wordt gegeven door iets wat de eerste wereldkampioen Wilhelm Steinitz in de negentiende eeuw zei: „Schaken is zo inspirerend dat ik niet geloof dat een goede speler een kwade gedachte kan hebben tijdens de partij.”

Wang Hao – Mikheil Mchedlishvili, Al Ain Classic, Verenigde Arabische Emiraten 2015.

1. c4 e5 2. Pc3 Pf6 3. g3 Lb4 4. Lg2 0-0 5. e4 Lxc3 6. bxc3 c6 7. Pf3Dit is het nieuwtje waarmee Giri een paar maanden geleden in Bilbao van Anand won. 7…Pxe4 8. 0-0 d6 9. Pxe5 Pg5 Anand deed 9…dxe5. 10. Pg4 f5 11. f4 Pe4 12. Pe3 Pf6 13. Dc2 g6 14. La3 Pa6 15. d4 Tb8 16. Tfe1 Te8 17. Te2 Mijn programma Stockfish wil aanvallen met 17. g4 fxg4 18. f5 17…Le6 18. Tae1 Lf7 19. Dd3 Pc7 20. d5 c5 21. Lc1 Dd7 22. Dc2 Kf8 23. h3 h5 24. Lf3 a6 25. a4 Wits enige plan is het doorzetten van g3-g4, maar dat zal niet makkelijk lukken. 25…b5 Zwart wacht er niet op, hij heeft het op pion d5 voorzien. 26. cxb5 axb5 27. c4 bxc4 28. Lb2 Zwarts actie had ook een bezwaar. Wits loper is sterk geactiveerd. 28…Pe4 29. Lxe4 Txe4 30. Pxc4 Pxd5 31. Pxd6 Txb2 32. Dxb2 Dxd6 33. Txe4 fxe4 34. Txe4 Pf6 35. Te3 Kg7 36. a5 h4 37. g4

 [FEN "8/5bk1/3q1np1/P1p5/5PPp/4R2P/1Q6/6K1 w - - 0 1,normaal,centrum,"] 

Na een lange tactische slagwisseling staat het ongeveer gelijk. Wit kan zijn vrije a-pion niet goed ondersteunen, doordat zijn koning kwetsbaar is. 37… Dxf4 Zeer voor de hand liggend, maar verkeerd. Hij had 37…Kh7 moeten doen. 38. De5 Opeens is het mis met zwart. Hij kan dameruil niet vermijden. 38…g5 39. a6Na dameruil gaat deze pion zwart een stuk kosten. 39…Ld5 40. Dxf4 gxf4 41. Te5 Lf3 42. Txc5 Pe4 43. Tf5 Pg3 44. Txf4Zwart gaf op. Na 44…Pe2+ 45. Kf2 Pxf4 46. Kxf3 promoveert de a-pion.

Secondant ontstijgt soms zijn leermeester

Is een dienstverband als secondant van de wereldkampioen verstandig voor een veelbelovende jonge schaker? Toen ik deze vraag ooit stelde aan Viktor Kortsjnoi, zei hij:’Ja, maar niet te lang.’ Het lijkt mij een verstandig antwoord. Vladimir Kramnik heeft veel opgestoken tijdens de periode waarin hij Gari Kasparov assisteerde bij diens WKmatch

tegen Anand in 1995. Vijf jaar later zagen we hoe leerzaam die stage was geweest, toen Kramnik Kasparov onttroonde als kampioen. Een andere speler die bewijst hoe heilzaam de samenwerking met een wereldkampioen kan zijn is de Noor Jon Ludvig Hammer. Tijdens de WK-matches tegen Anand leidde hij het secondantenteam van Magnus Carlsen. Hij kan het uitstekend vinden met Carlsen, zoals vorig jaar bleek toen de twee vrienden onder de teamnaam MC Hammer de traditionele pubschaakquiz van het toernooi in Reykjavik wonnen.

In het afgelopen jaar liet Hammer zien dat zijn speelsterkte met sprongen is gestegen. Hij versloeg Carlsen in het toernooi in Stavanger en deze week voegde hij zich bij een select gezelschap door de grens van 2.700 ratingpunten te

overschrijden. Ik schreef eens dat Carlsens erelijst incompleet zal blijven omdat hij met het Noorse team nooit de Olympiade zal winnen. Misschien was dat een vergissing. Het schaken bloeit zo uitbundig in Noorwegen dat meer

jonge spelers het voorbeeld van Carlsen en Hammer zouden kunnen volgen.

De laatste stap op weg naar de 2.700 punten zette Hammer rond de jaarwisseling in het open toernooi om de Rilton Cup in Stockholm. Hij had de pech dat zijn score van 7,5 uit 9 niet voldoende was voor de eerste prijs, omdat de Israëliër Rodshtein er met 8 uit 9 nog net iets harder aan trok. ‘In de goede oude tijd zou 7,5 uit 9 genoeg zijn geweest voor de eerste plaats,’ twitterde Hammer.

Het is moeilijk kiezen uit de voortreffelijke zeges die Hammer in Stockholm behaalde. Hoewel hij zelf de partij tegen de Pool Krasenkow de beste noemde die hij ooit speelde, kies ik voor de klinkende combinatie waarmee hij in de slotronde de Duitser Zumsande versloeg.

Hammer – Zumsande Stockholm 2016

1. Pf3 d5 2. g3 Pf6 3. Lg2 e6 4. 0-0 b5 5. d3 Le7 6. c4 c6 7. b3 0-0 8.Lb2 Lb7 9. Pbd2 Pbd7 10. Dc2 a6 11. e4 c5 12. exd5 exd5 13. Ph4 Te8 14. Pf5 Lf8 15. d4 cxd4 16.Lxd4 Tc8

Het was verstandiger om de loper op b7 te beschermen. Na 16 … Dc7 17. Db2 kan zwart alle gevaar bezweren met 17 … dxc4 18. Lxb7 Dxb7 19. bxc4 Dc6.

17. Db2 Da5 18. c5! Deze pion mag niet worden geslagen. Na 18 … Lxc5 19. Lxc5 Pxc5 20. b4 Pa4 21. Dxf6 wint wit een stuk.

18 … b4 19. Lh3! Pxc5?

De computerverdediging 19 … Tc6 20. Pxg7 Lxg7 21. Lxd7 Pxd7 22. Lxg7 Pxc5 zal een mens niet overwegen. Maar meer in

aanmerking dan de verliezende tekstzet komt de terugtocht 19 …Dd8.

 [FEN "2r1rbk1/1b3ppp/p4n2/q1np1N2/1p1B4/1P4PB/PQ1N1P1P/R4RK1 w - - 0 1,normaal,centrum,"] 

20. Pxg7! Pd3

Als dit zwarts bedoeling was, had hij de volgende afwikkeling onvoldoende doorgerekend.

21. Pxe8! Pxb2 22. Pxf6+ Kg7 23.Lxc8 Lxc8 24. Lxb2

 [FEN "2b2b2/5pkp/p4N2/q2p4/1p6/1P4P1/PB1N1P1P/R4RK1 w - - 0 1,normaal,centrum,"] 

Bij het opmaken van de balans blijkt zwart totaal verloren. Wit heeft twee torens en een stuk voor de geofferde dame.

24 … Lh3 25. Tfe1 Kg6 26. Pf3 Ld6 27. Te8 Met de onpareerbare dreiging 28. Ph4+ Kh7 29. Lc1+ en mat.

Zwart geeft op.

Sherlock Holmes

Volgende week is het grootste en mooiste schaakfestival al gestart (TataSteel 15-31 januari in Wijk aan Zee) dus we zitten nu een beetje in de stilte voor de storm van verwachtingen. Bij het opruimen van de garage vond ik een boekje dat ik kwijt was: The chess mysteries of Sherlock Holmes. Voordat je het weet, ben je weer aan het bladeren en genieten. De schrijver is de Amerikaan Raymond Merrill Smullyan, inmiddels 96 jaar oud. Hij heeft vele beroepen gehad en ze spreken allemaal tot de verbeelding: mathematicus, filosoof, concertpianist, logicus, magiër. Hij begon als illusionist en etaleerde muzikaal talent maar dat was hem kennelijk te licht dus studeerde hij aan zowel de universiteit van Chicago als aan Princeton en werd professor in filosofie. Hij schreef vele boeken waarbij hij de logica serieus op de hak neemt, zoals To mock a mockingbird (1985, die titel: Het bespotten van de spotvogel, geeft al een kijkje in de speelse geest van Smullyan). In 2001 werd een documentaire aan hem gewijd door Tao Ruspoli met als titel: Deze film heeft geen titel nodig, een portret van Raymond Smullyan. Dat was een knipoog naar de titel van een van zijn boeken: Hoe heet dit boek? (1978).

Ook in de schaaksport werd Smullyan getrokken door de puzzelvorm. Dus een stellingopgave waarbij de oplossing niet in de toekomst ligt maar in het verleden. Zoals de grote detective Sherlock Holmes zijn zaken oploste door vanuit het lijk logisch terug te redeneren naar de moordenaar. Een voorbeeld:

 [FEN "8/8/3r4/4K3/8/4kqpb/8/8 w - - 0 1,normaal,centrum,"] 

Zwart aan zet, wat was wits laatste zet?

Ziet er natuurlijk gek uit, zo op het eerste gezicht, bijna onmogelijk. Alle velden rond de witte koning zijn twee keer onder controle van zwart. Toch geeft dat pionnetje op g3 een aanknopingspunt. Altijd als er een pion op de derde dan wel de zesde rij staat komt de en-passant regel in het vizier. Probeer het eerst zelf, ik geef onderaan de oplossing.

 [FEN "4k3/8/8/8/1K6/8/1P3P2/8 w - - 0 1,normaal,centrum,Welke pion moet op g3, wit of zwart?"] 

Gegeven: deze stelling is tot stand gekomen zonder dat een stuk of pion van een wit veld naar een zwart veld ging en ook niet van een zwart veld naar een wit veld. Opgave: welke kleur heeft pion g3?

Natuurlijk voert Smullyan naast Holmes ook zijn helper Dr. Watson op. Die denkt hard mee en daar heeft de lezer wat aan.

Watson: “Onder de gegeven omstandigheden kan een paard zich nooit verplaatst hebben, want die springt van wit naar zwart”.

Holmes: “Daar heb je een punt Watson, een punt. Dat hebben ze dus ook niet gedaan”.

Watson: “Maar wat is er dan met de paarden gebeurd?”

Holmes: “Die zijn derhalve op hun startvelden geslagen”.

Zo, dat probleem is opgelost. Maar hoe komt die koning nou op b4? Omdat er pionnen op d2 en f2 staan moet de koning daar gekomen zijn door rokade. Maar welke? We zijn al een eind, gun uzelf het plezier van oplossen, pure logica.

Oplossing opgave 1

Van Eric Angelini, gepubliceerd in Europe Echecs 1995. Zet een zwart paard op g4, een zwarte pion op f4 en een witte pion op g2. De koning staat op f5. Zwart speelt nu 1…Pg4-e5+ 2.g2-g4 f4xg3+ 3.Kf5xe5 en we hebben de diagramstelling.

Oplossing opgave 2

Het moet de korte rokade zijn geweest.

“Waarom”, vroeg Holmes.

“Omdat bij de lange rokade de toren van zwart naar wit gaat”.

“Je wordt beter en beter”, riep Holmes: “En helpt dat nou niet met de oplossing van het mysterie van onze kleine pion?”

Plotseling zag ik het: “Natuurlijk! De enige manier waarop de koning van g1 naar b4 kan komen is over de velden h2 en g3. Als g3 wit is komt-ie van h2 en dan kan de koning er nooit uit. Dus is onze mysterieuze pion zwart!”

“Inderdaad Watson”, zei hij: ”Je begint langzaam iets te begrijpen van retrograde analyse”.

Smullyan heeft zoveel leuke, originele puzzels gemaakt. Als u een boekje van zijn hand tegenkomt op een veiling, aarzel niet.

Bij de London Chess Classic deed Giri het uitstekend, eigenlijk winnaar, zeker moreel en officieel 2e. De hele wereldtop was er, ook zes van de acht die gaan strijden om uitdager van Carlsen te worden. In de barrage werd Giri uitgeschakeld door een absurde regel (verliezen met remise) die de halve zool die ’m heeft uitgevonden ook nog Armageddon heeft genoemd. Ik zou deze zin ook hebben gezegd als Giri had gewonnen. Carlsen werd nu de m.i. onterechte winnaar, dan nog eerder Vachier Lagrave. Die zijn niet bij de acht, evenmin wildcardman Adams, wel Karjakin en Svidler, ook niet mis. En verder natuurlijk Topalov, Giri, Aronian, Nakamura, Anand en Caruana.

Dit toernooi liet zien dat Giri zeker niet kansloos is tegen deze tegenstanders.

Sommigen spraken op chat wat de London Classic betreft van ‘the most boring (saai, red.) tournament ever’, wellicht vanwege de vele remises (35 in 45) maar het zijn tenslotte allemaal haast gelijkwaardige opponenten en vaak geen salonremises, bijvoorbeeld Carlsen-Topalov 97 zetten. Het blad CHESS besteedt in de laatste nummers aandacht aan dit gebeuren maar ook aan gebruikelijke zaken als andere toernooien, zoals de strijd om de European Club Cup waar ook En Passant uit het mooie Bunschoten/Spakenburg aan deelnam, How good is your Chess?, mijn favoriete rubriek, naast de partijstellingen (Find the continuation), de strijd om de wereldtitel Rapid schaak (soms ben ik bang dat het de toekomst wordt …), een puzzel, de opmars van meisjes uit Wales in het Britse damesschaak, boekbesprekingen, eindspelen, kortom, men kan weer vooruit (www.chess.co.uk). Men kan bij de uitgever ook terecht voor boeken en alle ‘hulpmiddelen’ bij het schaken.

Wie hier meer van wil weten kan terecht op de site maar ook de Chess&Bridge 2016 catalogue downloaden of vragen via . Doen!

Topalov startte als één van de favorieten maar kreeg al in de eerste ronde het lid op de neus.

Topalov-Giri 1. d4 Pf6 2. c4 g6 3. g3 c6 4. Lg2 d5 5. Da4 Pfd7 6. cxd Pb6 7. Dd1 cxd 8. Pc3 Pc6 9. e3 Lg7 10. Pge2 0-0 11. 0-0 Te8 12. b3 e5 13. dxe Pxe5 14. h3 Lf5 een sterke zet 15. Pd4 (Pxd5was niet goed i.v.m. Pxd5 16. Dxd5 Dxd5 17. Lxd5 Pc6 18. Pd4 Pxd4 19. exd Lxd4) 15. Ld3 16. Te1 La6 17. Dd2 Pd3 18.Td1 Lxd4! 19. exd Df6 20. a4 Dxd4 21. a5 Pd7 22. Ta4 sterk De5 23. Pxd5 Pxc1 (Hier was eerst P7c5 duidelijk beter: 24. Th4 Pxc1 25. Dxc1 Le2 26. Te1 Pd3 27. Da1 Pxe1 28. Pf6† Kg7 29. Pxe8† Txe8 30. Dxe1 Ld3) 24. Txc1 Pf6 25. Pc7 Tad8 26. Df4 g5 27. Db4 Db2 28. Taa1 Te2 29. Dc5 h6 30. Pxa6 bxa 31. Tab1 Dd2 32. Lf3 de tijdnood begint mee te spelen Pe4 33. Dxa7?? natuurlijk moest hier Lxe4 en wit heeft niets te vrezen maar nu: 33 … Pxf2 34. Lxe2 Pxh3† 35. Kf1 Dd5 36. Lh5? misschien dacht Topalov dat hij nog kon ontkomen maar: Dh1† 37. Ke2 Dg2† 38. Ke1 Te8† 39. Kd1 Pf2† 40. Kc2 Pe4† 0-1.

Topalov was hierdoor zo aangeslagen dat hij uiteindelijk als laatste eindigde.

Probleem 2562 is een 3-zet van Jorgensen:

 [FEN "Q7/2K3P1/N2P1p2/1p6/kP1p1r1p/p7/P3Pp1b/5b2 w - - 0 1,normaal,centrum,"] 

En de sleutelzet van 2560 was 1.f4!