Schaakrubrieken weekend 13 februari 2016
Wekelijks publiceren of verwijzen wij naar deze schaakrubrieken. Wij streven naar publicatie op de woensdag na het voorgaande weekend.
Met Wijk aan Zee net achter de rug zijn de schaakrubrieken in de kranten vaak heel gevarieerd.
* Hans Ree schrijft over de overleden probleemcomponist Jeremy Morse.
* Gert Ligterink schrijft over Gibraltar, dat allang niet meer in de schaduw staat van Wijk aan Zee.
* Hans Böhm geeft de oplossingen van zijn curieuze kerstpuzzels.
* Bab Wilders was in het Spoorwegmuseum toen Tata daar neerstreek en doet daar verslag van.
* Johan Hut schrijft over het Noteboom-toernooi en Albert Blees.
* Henk Prins bespreekt de beste eindspelstudie van 2014.
| Hans Ree | Gert Ligterink | Hans Böhm | Bab Wilders | Johan Hut | Rini Kuijf | Henk Prins |
De echte Morse
Inspecteur Morse, de hoofdpersoon van de Britse televisieserie die liep van 1987 tot 2000, was een kenner van cryptogrammen en andere puzzels, wat hem in de strijd met de misdaad vaak van pas kwam. In een van de afleveringen zei hij tegen zijn assistent: „Lewis, dat ik dat niet eerder heb gezien! Swanpole is een anagram van S.O. Pawlen. Dat betekent dat de verdwenen zwerver de broer is van de priester die zich van het dak heeft gestort.” Zo werden moorden in Oxford opgelost, ten minste op de televisie. De schepper van de figuur Morse, de schrijver Colin Dexter, was een begaafd maker van cryptogrammen, net als zijn vriend Sir Jeremy Morse. Veel van de figuren in zijn boeken noemde Dexter naar makers en oplossers van puzzels en zijn inspecteur Morse noemde hij naar eigen zeggen naar de intelligentste man die hij ooit ontmoet had.
Jeremy Morse, die vorige week donderdag overleed, was van 1977 tot 1993 president van Lloyds Bank, die hij door voorzichtig beleid tot grote welstand bracht. In de necrologieën las ik dat hij niet gouverneur van de Bank of England werd omdat hij misschien teveel Keynesiaanse sympathieën had naar de zin van premier Thatcher. In de jaren dat hij de baas was van de bank was er het Lloyds Bank Masters, een jaarlijks open toernooi waarin veel Engelse schakers hun eerste grootmeesternorm scoorden. Als partijschaker was Morse niet bijzonder sterk; hij was in de eerste plaats – niet verwonderlijk voor een puzzelkoning – probleemcomponist, vooral componist van tweezetten. Zijn boek Chess Problems: Tasks and Records wordt beschouwd als een standaardwerk op een gebied waar ik een leek ben. Als classicus schreef hij over de dichter Horatius en als jonge man zei hij dat het zijn hoogste ambitie was om dichter te worden. Ik vraag me af of er nog steeds zulke beschaafde bankiers bestaan.
De opgave van deze week is een tweezet van Sir Jeremy, maar de partij hieronder heeft niets met hem te maken. Hoogstens kun je zeggen dat die met een probleemzet wordt besloten.
Arty Timofeev – Urii Eliseev, Moskou Open 2016
1. e4 c5 2. Pf3 Pc6 3. d4 cxd4 4. Pxd4 Pf6 5. Pc3 d6 6. Lg5 e6 7. Dd2 a6 8. 0-0-0 Ld7 9. f4 b5 10. Lxf6 gxf6 11. Kb1 Db6 12. Pxc6 Lxc6 13. f5 b4 14. Pe2 e5 Het pionoffer aannemen met 14…Lxe4 liep in het verleden slecht af. 15. Pg3 h5 16. Lc4 h4 17. Pf1 Lxe4 18. De2 Lxf5 19. Pe3 Wit heeft ruim compensatie voor de twee geofferde pionnen. 19…Le6 Eliseev is koppig. Twee jaar geleden had hij dit ook tegen Alexander Grisjtsjoek, die 20. Df3 speelde en won. 20. Pd5 Lxd5 21. Lxd5 Tc8 22. Dg4 Tc7 23. Thf1 Th6 24. Tf3 h3 25. Tg3 a5 26. a4 Df2 27. Lb3 f5 28. Dg8 hxg2 29. Tg7 Tf6 30. Th7 d5 Voorzichtig. Na 30…Df1 31. Th8 Dxd1+ 32. Ka2 heeft wit een winnende aanval. 31. Th8 Dc5 32. Dxg2 d4 Zwart heeft een imposante pionnenmassa, maar de onveilige positie van zijn koning is belangrijker. 33. Dg7 Tcc6 34. Ka2 Tce6 35. Tg1 Th6 36. Tg5 Txh8 37. Dxh8 Th6 38. Dg8 Tf6 39. Tg7 De7 40. h4 f4 Een wedloop. Beiden gaan een tweede dame halen. 41. h5 f3 Straks blijkt dat eerst 41…d3 42. cxd3 en pas dan 42…f3 sterker was. 42. h6 f2 43. h7 f1D 44. h8D d3 45. Tg1 Want nu hoeft wit zwarts pion niet te nemen. Na 45. cxd3 Dxd3 zou zwart tegenspel hebben. 45…Df3 46. Tg3 Dc6 47. Txd3 Tg6 Na 47…e4 of 47…Td6 zou het nog een gevecht zijn, maar nu is het op slag uit. 48. Dxe5
Zwart gaf op.
Keus tussen Wijk aan Zee en Gibraltar wordt lastig
Niet zo lang geleden werd het open toernooi op Gibraltar gezien als een troostwedstrijd. De ongelukkigen die geen uitnodiging hadden ontvangen voor het Tata-toernooi konden terecht in de Britse enclave aan de Spaanse zuidkust, waar het weer beter en de tegenstand in de speelzaal heel wat minder sterk was dan in Wijk aan Zee. Die tijd is voorbij. Gesteund door een vorstelijk budget lukt het de organisatoren in Gibraltar steeds vaker toppers te contracteren die vroeger vaste gasten waren in Wijk aan Zee. Een paar jaar geleden was het ondenkbaar dat spelers als Vishy Anand en Hikaru Nakamura het vertrouwde strijdterrein in dorpshuis de Moriaan links zouden laten liggen om in Gibraltar te kunnen spelen. Ditmaal merkte Tatatoernooidirecteur Jeroen van den Berg dat de verhoudingen zijn veranderd. De twee voormalige winnaars in Wijk aan Zee zullen met verschillende gevoelens terugkijken op hun beslissing. Anand speelde een rampzalig toernooi, waartin hij tweemaal verloor van tegenstanders die hij hooguit van naam kende. Hij raakte ruim twintig ratingpunten kwijt en verdween geruisloos uit de toptien van de wereldranglijst. Nakamura verging het beter. Na een wat aarzelend begin met vijf punten uit zeven partijen was de eindzege ver weg, maar dankzij een eindsprint van 3 uit 3 eindigde hij naast de Fransman Vachier Lagrave, een andere afzegger voor Wijk aan Zee, op de eerste plaats. In de play-off won Nakamura na vier remises de beslissende vijfde partij. De Oekraïense Anna Moezitsjoek won met een score van 7 uit 10 de prijs van 15 duizend euro voor de hoogst geëindigde vrouw. Haar zus, wereldkampioene Maria Moezitsjoek, was een van de slachtoffers van de toernooiwinnaar.
Nakamura – Maria Moezitsjoek Gibraltar 2016
1. Pf3 d5 2. d4 Pf6 3. c4 c6 4. Pc3 e6 5. e3 Pbd7 6. Dc2 Ld6 7. g4 h6 8. Tg1 e5 9. Ld2 e4 10. Ph4 g6 Meer in aanmerking komt 10 … Pb6 (11. c5? Lxh2 12. Th1 Pxg4) wat eens gespeeld werd in een partij uit het kampioenschap van Slovenië. 11. h3 a6 Nakamura zal bij zijn voorbereiding hebben gekeken naar de spannende verwikkelingen na 11 … Ph7 12. cxd5! Dxh4 13. Dxe4+ De7 14. dxc6 bxc6 16. Dxc6. 12. 0-0-0 b5 13. c5 Lh2 14. Th1 Lc7 15. f3 a5 Te traag. Na 15 … b4 moet wit met 16. Pxe4 een stuk offeren onder minder gunstige omstandigheden dan in de partij. 16. fxe4 b4
17. Pxd5 Nu leidt het stukoffer in alle varianten tot groot voordeel voor wit. 17 … cxd5 18. exd5 Lg3 Na 17 … Pxd5 is een tweede offer beslissend: 18. Pxg6 fxg6 19. Dxg6+ Kf8 29. Lc4 P7f6 21. Lxd5 Pxd5 22. Thf1+ Pf4 23. Txf4+! Lxf4 24. Tf1. 19. Pf3 Verrassend. Je zou 19. Pxg6 fxg6 20. Dxg6+ Kf8 21. e4 verwachten met zes pionnen en een voortwoedende aanval voor het geofferde materiaal. 19 … 0-0 De laatste kans op enig tegenspel was 19 … a4. 20. Tg1 Dc7 21. Lc4 La6 Zwart geeft de voorkeur aan een kort en pijnloos einde. Na 21 … Kg7 22. e4 wordt haar stelling verpletterd door de witte pionnenwals.
22. d6 Lxd6 23. Dxg6+ Kh8 24. Dxh6+ Ph7 25. Pg5 Pdf6 26. Tdf1 Zwart geeft op.
Oplossingen Kerstpuzzels
Er werd weer stevig gereageerd, zowel digitaal als handgeschreven, op de traditionele kerstpuzzelprijsvraag van 2015. Het is leuk om op te lossen maar ik kan u verzekeren, het is ook leuk om te maken en als enig jurylid de prijswinnaars te selecteren.
Wit geeft mat in 3 zetten
Van de Amerikaan William Anthony Shinkman, gepubliceerd in Checkmate 1903. Deze had bijna iedereen goed: 1.Th2! Kxa4 2.Lc6+ Kxa3 3.Lc5 mat. Niet alleen schaaktechnisch subtiel, het oogt ook fraai.
Wit geeft mat in 4 zetten
Van de Sloveen Matjaz Sigman, gepubliceerd in Delo-Tovaris 1971. De eerste schifting vond hier al plaats. ‘Hier kom ik na drie weken nog niet uit’ en ‘Dit kan niet, is de stelling wel correct?’. Ja hoor, het draait om die allereerste sleutelzet: 1.Tc4! Pxc4 2.Pd7 P ergens 3.Pb6+ Kb8 4.Ld6 mat.
Wit speelt en maakt remise
Van de Duitser Johann Schwers, uit Endspielstudien 1922. Er is maar één manier, wit moet alles geven om de promotie tegen te gaan: 1.Pd2 Kxd2 2.Pc4+ Ke2 3.Pe3 Kxe3 4.Ld4+ Kxd4 5.Kg2 Ke3 6.Kf1 en zwart heeft de keus tussen direct patzetten of nog even zinloos met de randpion door te spelen. Hoe dan ook: remise!
Wit speelt en wint
Van Yochanan Afek, een Israëlische grootmeester in eindspelstudies die al sinds jaar en dag in Amsterdam woont. Het moet zo 1.Th2 Kc2 (want 1…Pb6+ 2.Ke4 en 1.Pc7+ 2.Kd4 Pe6+ 3.Kxe3 Pg5 4.Tf2 en wint. Nu niet 2.Ke4? Kd2 3.Kf3 Pc7 4.Txh3 Pe6 5.Th4 h6 met remise) 2.Kc6! Kd2 3.Kb7 Ke1 4.Kxa8 Kf1 5.Kb7 Kg1 6.Txh3 Kf2 7.Th2+ Kg3 8.Txh6+ Kf2 9.Th2+ Kg3 10.Txh7 Kf2 11.Th2+ Kg3 12.Kc6!! Kxh2 13.Kd5 Kg3 14.Ke4 Kf2 15.Kd3 en zwart geeft op.
Plaats de zwarte koning ergens naar keuze en geef vervolgens met wit mat in 1 zet.
Van de Duitser Karl Fabel, gepubliceerd in Deutsche Schachblätter 1950. Zet de koning op f3 en het is mat met 1.0-0. Niet met de koning op c1 want dan mag wit niet meer rokeren.
Wat was de laatste zet?
Van de Italiaan Luigi Ceriani, gepubliceerd in Sahovsky Vjesnik 1951. Als zwarts laatste zet 1…g7-g6 was geweest dan had de witte koning nooit h8 kunnen bereiken. Dus is de laatste zet van wit. Niet 1.g7xf8P want dan heeft zwart geen zet daarvóór. Dus Kg8xh8 maar wat sloeg de koning? Niet een toren of paard (geen mogelijke zet daarvóór) geen loper (er is geen promotie geweest en Ld8 staat op het bord). Dus de laatste zet was 1.Kg8xh8D.
Dan de slotvraag: hoeveel punten halen de Nederlandse grootmeesters Anish Giri (7) en Loek van Wely (5) tezamen uit 26 partijen in het TataSteel-toernooi 2016? Goede antwoord: 12 punten.
Speciale vermeldingen voor Piet Peelen uit Amsterdam, Sten Goes uit Woerden en Cees Slot uit Bennebroek, die er dicht bij zaten. Wij feliciteren de drie prijswinnaars: Alfred Gaasbeek uit Ede, Anton Versteeg uit Weerselo en Harry Sibbing uit Hilversum.
Het zal niet vaak zo druk zijn geweest in het Spoorwegmuseum als op 27 januari. Daar streken toen niet alleen de grootmeesters van Tata neer, maar ook nog eens een paar honderd scholieren van de basisscholen voor de schoolkampioenschappen van Utrecht, vergezeld van een dito aantal (groot)ouders die soms met moeite ervan weerhouden konden worden hun kroost te souffleren. Het was leuk om de kinderen bezig te zien. Een schattig meisje dat net boven de tafel uitkwam, probeerde vrouwmoedig met een overmacht aan stukken de kale koning van de jongen aan de overkant mat te zetten, maar dat onderdeel was kennelijk bij de lessen nog niet aan de orde geweest. Vele bekende en minder bekende schakers drentelden rond, de pers interviewde, schoot plaatjes. King Loek moest heel wat handtekeningen uitdelen. Zelf stond ik plotseling zij aan zij met Carlsen, de wereldkampioen, maar gezien de plek waar dit gebeurde, leek het mij niet passend een selfie te maken. Ik had hem wellicht een beetje moeten aansporen, want de kraker op papier tegen Giri was redelijk slaapverwekkend en commentator Timman kon er ook geen chocola van maken. Zeker geen partij voor de rubriek, daarom maar Anne Haast tegen Nino Batshiasvili, ondanks de voornaam wel degelijk een meisje die in Qatar Carlsen wel mooi in 59 zetten op remise hield. Maar hier wordt ze vermorzeld door Anne die verder in groep 2 van Tata het erg moeilijk had. Haast opent met 1.e4 e5 2, Pf3 Pc6 3. Lb5 a6 4.La4 Pge7 kan 5.c3 g6 6.d4 exd 7.cxd Lg7 8.d5 Pa5 9.Ld2 nu moet c5 maar Nino speelt Pc4 en de machine geeft gelijk aan 0.92: groot voordeel voor wit. 10.Lc3 Lxc3 11.Pxc3 Pxb2 riskante pionroof 12. Dd4 0-0 13.Lb3 c5 nu geen en passant slaan maar 14. Dd2 c4 het enige 15.Dxb2 cxb3 16. d6 Pc6 17. Pd5 Da5+ 18. Pd2 na f6 of f5 staat wit veel beter maar zwart komt op de verbijsterende zet 18..Td8. Zijn er nog vraagtekens in de zaal?? 19. Pf6+Kf8? 20. Pg4 1-0
Graag wil ik nog eens aandacht vragen voor de perfecte schaaklessen van Artur Yusupov, in niet minder dan negen fraaie delen uitgegeven door Quality Chess (www.gualitychess.co.uk). Het thema is Build up your chess en daar blijkt al uit dat Yusupov in de negen delen hoopt voort te schrijden naar het niveau van meester en wie weet nog hoger. In het eerste deel, The Fundamentals (ISBN 978-1-906552-01-5, € 23.99) is het gelijk al moeilijk genoeg, het is bepaald geen ‘Oom Artur leert zijn neefje schaken’. Allerlei standaardthema’s zoals de open lijn en de ontwikkeling van de stukken komen natuurlijk aan de orde, maar ook combinaties die leiden tot promotie, patmotieven en het altijd ingewikkelde thema van de oppositie dat voor menige clubspeler nog altijd een groot mysterie is. Ook dit eerste deel kan de gemiddelde schaker dus nog heel wat leren. Bij de lijst van boeken voor verdere studie treffen we dan ook zomaar Mein System van Nimzowitsch aan, het boek dat aan het begin van menige illustere schaakcarrière heeft gestaan.
Probleem 2567 is een tweezet van Valuska:
Probleem 2565:1. Pdxc7!
Albert Blees doet niet aan remises
De laatste ronde van een weekendtoernooi heeft altijd iets van gokken. Bij het Noteboom-toernooi in Leiden vorige week besloten de koplopers Namig Guliyev en Migchiel de Jong in de slotronde al na elf zetten tot remise. Een overwinning van een van de twee zou 1400 euro hebben opgeleverd, bij remise zouden ze 1000 euro winnen als ze het geluk hadden dat de spelers op de volgende borden ook remise zouden spelen. Dat gebeurde echter niet, er vielen louter beslissingen. Dat leverde vijf toernooiwinnaars op, die elk zo’n 600 euro mee naar huis mochten nemen. Altijd nog mooier dan de nul euro die Guliyev en De Jong bij een nederlaag te wachten stond. Toch zou je zeker van de Azerbeidzjaanse grootmeester tegen de Friese meester meer vechtlust verwachten. Dat hij zwart had, mag je geen excuus noemen.
Nou is De Jong wel een subtopper die in weekendtoernooien al grote prestaties heeft neergezet. Guliyev, die het toernooi vorig jaar won en in Hilversum twee keer het HSG Open won, is daarvan op de hoogte. Op dit niveau volgt iedereen elkaar. De twee kregen op het hoogste podium gezelschap van Benjamin Bok, Vyacheslav Ikonnikov en Albert Blees. Bok, die de laatste maanden spectaculair omhoog gestoten is in de Nederlandse top tien, had de sterkste tegenstand. Daarom wordt zijn naam bijgeschreven in de tachtig jaar oude wisselbeker. Die mocht hij niet mee naar huis nemen, de beker bewaren ze in Leiden zorgvuldig in een kluis. Bok mocht hem alleen even vasthouden.
Een opmerkelijke co-winnaar was Albert Blees, een inactieve meester die furore maakte op het Nederlands kampioenschap van 1989, daarna twee grootmeesternormen scoorde maar in de vergetelheid raakte. Hij speelt alleen nog competitiepartijen voor een caféteam. Afgelopen zomer dook hij opeens op bij het SPA-toernooi in Amsterdam. Daar werd hij tweede, met zeven overwinningen en twee nederlagen. Vorige week in Leiden scoorde hij vijf overwinningen en een nederlaag. Remises, daar doet Blees niet aan. Wat zou het mooi zijn als hij weer meer toernooien gaat spelen.
In de slotronde werkte hij zich op naar de gedeelde plaats door een leuke overwinning op Raijmond de Rooy.
De Rooij-Blees
1.d4 Pf6 2.c4 g6 3.Pc3 Lg7 4.e4 d6 5.h3 c5 6.d5 0-0 7.Pf3 b5 Zwart switcht van het Konings-Indisch naar het Wolgagambiet. 8.cxb5 a6 9.bxa6 Da5 10.Pd2 Lxa6 11.Lxa6 Dxa6 12.De2 Pfd7 13.0-0 Dxe2
Zwart moet het in dit gambiet niet hebben van koningsaanval, maar van de totale onmogelijkheid van wit iets met zijn pluspion te doen. 14.Pxe2 Pa6 15.a4 Tfb8 16.Pc3 Pe5 17.Ta3 Een bekende zet in de Wolga, wit wil van zwart geen toren op a3 toelaten. Wit moet het hebben van een doorbraak met e4-e5, maar dan wel met dames op het bord. In deze partij heeft wit eigenlijk niets. 17…Pb4 18.Td1 Pbd3 19.b3 Lh6 20.Pa2 c4 21.Pxc4 Pxc4
22.Lxh6 Zwart heerst in deze opening op de damevleugel. Een voorbeeld is 22.bxc4 Pxc1 23.Pxc1 Tb1 en wit heeft een probleem. 22…Pdb2 Na 22…Pxa3 23.Txd3 gaat wit op jacht naar het paard op a3. Nu gaat wit echter ten onder aan het paardengedans. 23.Td2 Pxa3 24.Txb2 Txa4 25.b4 f6 26.h4 Pc4 27.Tc2 Pe5 28.Ld2
28…Pd3 29.Kf1 Tba8 30.Pc1 Pxb4 Wit geeft het op. De afwerking vereist nog de nodige precisie, maar De Rooij vertrouwt dat Blees wel toe.
|
Voor beginners A6938 Wit aan zet, wat moet hij doen? |
Voor gevorderden B6938 Zwart aan zet, hoe gaat dit verder? |
De Russische eindspelcomponisten Oleg Parvakov en Karen Sumbatyan maakten de beste eindspelstudie van 2014. Zij bleven met onderstaande studie de andere 23 ingezonden topstudies van 2014 voor.
De opgave is: wit begint en maakt remise.
Wit moet eerst zijn loper van h7 in veiligheid brengen, ondanks dat de zwarte pionnen zwak zijn. Een zet als 1. Kxd5? wordt weerlegt met 1. …Pxh7. De sleutelzet is 1. Lf5! (Niet goed is 1. Lg8? wegens 1. .. d4!) 1. …. d4! 2 Sxh5+ (De dreiging was 2… Lh2+ en zwart wint de loper. Slecht is 2. Lxe4? Lxe4 3. Pxe4 dxc3! 4. Pxc3 Pxh3 met een gemakkelijk te winnen eindspel voor zwart.) 2… Kh6 3. Ld2! (Niet 3. Lxd4? Pf3+ 4. Kd5 Pxd4 en zwart wint.) 3… Kxh5 (Op 3… e3 komt 4. Lxd3 exd2 5. Le2 Pxh3 6. Pf6! Is remise.) 4. Lg4+ Kg6 (Zwart verliest snel als hij besluit tot 4…. Kh4? wegens 5. Le1+ Lf2 6. Lxf2 en mat.) 5. Lf5+ Kh5! (Na 5… Kh6 komt 6. h4, en nu 6… e3 7. Lxe3 dxe3 8. hxg5+ Kxg5 9. Lxd3 is remise of 6… Le3 7. hxg5+ Kxg5 8. Lxe4 is ook remise.) 6. Lg4+ Kh6! 7. h4 Le3! (De zwarte zet 7… e3 leidt naar remise: 8. hxg5+ Kxg5 9. Kxd4 exd2 + 10. Kxd3.) 8.hxg5+ (Als wit 8. Lxe3? zal spelen verliest hij, er volgt dan 8. …dxe3 9. hxg5 Lxg5 10. Ld1 Lb1 11. Le2 Kc2! 12. Kd4 Kf4 en 0-1.) 8. …Kxg5 (Als wit nu weer kiest voor de meest logische zet 9. Lxe3+? komt er 9. … dxe3 10. Ld1, maar na 10… Lb1! 11. Le2 Lc2! de witte loper heeft geen zetmogelijkheden en wit verliest vanwege zetdwang: 12. Kd4 Kf4.) 9. Le2!! (Deze bijzondere zet levert een bijzonder mooi plaatje op, zie diagram 2.
Welke loper zwart ook neemt de partij wordt remise: 9. …Lxe2 10. Lxe3 dxe3 11. Kxe4 of 9. …Lxd2 10. Lxd3 exd3 11. Kxd4.
Twee prachtige zettenreeksen. De componisten demonstreren op een vakkundige wijze de thematiek van echolijnen.
Met ingang van deze week heeft Max Pam weer een schaakrubriek in Het Parool. Gaan jullie die ook opnemen?
Dat is goed nieuws. We gaan erachteraan, bedankt voor de tip.
Je zult begrijpen dat we niet zomaar een rubriek mogen opnemen. Het copyright ligt bij de schrijvers. De kranten hebben er niets over te zeggen, tenzij ze het natuurlijk in een contract vastleggen, maar dat gebeurt niet.