Jan Timman 65. Aflevering 1: Timman en Dik Bruynesteyn

Komende woensdag, 14 december, wordt Jan Timman 65 jaar. Misschien vindt hij dat niet eens leuk, ouder worden is niet altijd een feest. Maar wij van Schaaksite feliciteren hem natuurlijk van harte en gaan er een Timman-week van maken. Een doorwrocht verhaal gaan we niet schrijven, een uitputtende biografie ook niet. Ik zou niet weten waar ik zou moeten beginnen. Al ruim vijftig jaar lang is Jan Timman op velerlei manieren prominent in onze schaakwereld aanwezig. De talloze documenten over hem vormen een grabbelton waar we deze week wat uit halen.

Hans Ree bracht ons op het idee, hij wijdde vandaag zijn rubriek in NRC Handelsblad aan een vrolijk probleem dat Timman heeft gecomponeerd. Zoals altijd kunt u zijn rubriek vanaf woensdag op onze site lezen. Ook ik begin met een vrolijk onderwerp en wel met mijn favoriete tekenaar, wijlen Dik Bruynesteyn.

Eerder schreef ik iets over De Schaakkoerier, het tijdschrift van de Motiefgroep Schaken. Daarbij plaatste ik ook twee tekeningen van Dik Bruynesteyn, maar er stonden er meer in dat tijdschrift. Naar aanleiding van dat verhaal wees Hans Böhm me erop dat de tekenaar ook eens bij een van de KRO-matches in Hilversum was geweest. Het kostte me niet veel moeite uit te vinden welke editie het was. Het was de match Timman-Tal in 1988, door Tal gewonnen met 3,5-2,5. In het toernooiboekje staat bovenstaande tekening afgedrukt.

In datzelfde toernooiboekje kom ik een lied tegen van Michel van der Plas, op de melodie van ‘Hup Holland Hup’. Het werd in de commentaarzaal gezongen door Ted de Braak, van het komische gezelschap Farce Majeure. Het publiek zong uit volle borst het refrein mee:

Hup Timman Hup

Laat je koning niet verloren gaan

Hup Timman Hup

Laat je dame in het centrum staan

Hup Timman Hup

Laat je pluspion niet slaan

Want Jan met zijn zestien stukken

Kan de hele wereld aan!

U moet hierbij bedenken dat de KRO-matches werden bedacht (door Hans Böhm en Jos Timmer) in een tijd dat Timman wel al in de top vijf van de wereld stond, maar een paar keer de kandidatenmatches misliep. Van 1982 tot en met 1991 mocht hij in Hilversum matches (over zes partijen) spelen tegen de allersterkste spelers van de wereld. Böhm en Timmer wilden bewijzen dat Timman wel degelijk een WK-kandidaat was. Dit lied, hoe oubollig ook, past daar wel bij.

De matches trokken enorm veel aandacht van de media, er verschenen grote artikelen in de kranten en uiteraard besteedde de KRO er veel aandacht aan. De commentaarzaal trok dagelijks meer dan duizend toeschouwers. In de Canon van het Nederlandse schaak kunt u er meer over lezen.

Dik Bruynesteyn had een dagelijkse strip in regionale dagbladen, over de voetballer Appie Happie. Na zijn voetballoopbaan werd Appie sportverslaggever. Uit de serie ‘Appie Happie in Tobsport’ komt deze tekening.

Ook deze is gemaakt tijdens de match Timman-Tal. Tja, een rustdag, misschien vond Bruynesteyn dat wel opmerkelijk voor schakers. Hij hield wel van schakers. “Ze zijn mijn beste slachtoffers, ze zitten urenlang op een paar meter afstand heerlijk stil”, schreef hij eens.

De tekening van de rustdag komt uit De Schaakkoerier, net als deze. Timman is afgebeeld met FIDE-voorzitter Campomanes, die vond dat Timman niet agressief genoeg was en op de tekening aan Timman vroeg: “Sla je je vrouw?” Of dat een bestaande anekdote is of een fantasie van Bruynesteyn, weet ik niet. Een gebrek aan agressiviteit op het schaakbord lijkt me trouwens geen terecht verwijt aan Timman.

Na ‘Appie Happie in Tobsport’ kreeg de verslaggever het programma ‘Appie Happie’s Studio Spot’. Daaruit de volgende tekening, de laatste uit De Schaakkoerier.

De mooiste tekening heb ik eerder hier op Schaaksite laten zien. In 2013 verscheen het monumentale boek ‘Dik Tevreden, 65 jaar sporttekeningen’, samengesteld door Jan Ferwerda en Ruud Gosse. Wie het boek van bijna 200 pagina’s kocht, kreeg desgewenst per mail ook nog negen afbeeldingen die het boek niet gehaald hadden. Daaronder deze van Jan Timman, uit 1969. Karikaturisten vergroten opvallende kenmerken uit. Bij Timman waren dat de grote weelderige haarbos en de dromerige blik. Een mooie afsluiting van deze eerste hommage aan de straks 65-jarige Jan Timman.