Schaakrubrieken weekend 25 augustus 2018
Wekelijks publiceren of verwijzen wij naar diverse schaakrubrieken. Wij streven naar publicatie op de woensdag na het voorgaande weekend. Wij proberen de besproken partijen in een viewer te tonen.
| Hans Ree | Gert Ligterink | Hans Böhm | Bab Wilders | Johan Hut | Rini Kuijf | Henk Prins |
De duistere kolonel
Ik zou het bijna vergeten zijn als Genna Sosonko er niet over had geschreven in zijn recente mooie boek Evil-Doer over Viktor Kortchnoi. Het was in april 1979, toen Viktor Batoerinski, de baas van het sovjetschaak, in Amsterdam een persconferentie gaf om uit te leggen dat de boycot van Viktor Kortchnoi geen zaak was van de schaakbond van de Sovjet-Unie, maar van de individuele grootmeesters, die stuk voor stuk zo’n hekel hadden aan Kortchnoi dat ze niet met hem in een toernooi wilden spelen.
Kortchnoi noemde Batoerinski de duistere kolonel en niet zonder reden, want hij was inderdaad kolonel en had in een vorige carrière als militair aanklager doodvonnissen geëist en gekregen.
Kortchnoi had in 1976 politiek asiel aangevraagd in Amsterdam. In 1978 had hij op de Filippijnen op het nippertje een tweekamp verloren van Anatoli Karpov. Hij was in de ban gedaan. In toernooien waarvoor hij was uitgenodigd, deden geen schakers uit de Sovjet-Unie mee. De westerse journalisten lachten zachtjes toen Batoerinski zei dat zijn bond niets met de boycot te maken had. Ik mocht de laatste vraag stellen en zei: „Net als Kortchnoi werd Aljechin vroeger als een vijand van de Sovjet-Unie beschouwd en nu is er daar ieder jaar een Aljechin Herdenkingstoernooi. Ook bij u kunnen dingen dus veranderen. Kan er over twintig jaar een Kortchnoi Herdenkingstoernooi in Leningrad verwacht worden?” Dat was misschien wat de Sovjetpolitici een ‘provocatie’ noemden, maar Batoerinski gaf keurig antwoord: „Ik kan niet in de toekomst kijken, maar ik weet in ieder geval zeker dat ik het niet mee zal maken.” Hij stierf in 2002 en had meegemaakt dat Kortchnoi als een verloren zoon in Rusland was onthaald. Ik was slordig geweest met die twintig jaar, want voor een herdenkingstoernooi moet iemand eerst dood zijn en Kortchnoi stierf in 2016. Sindsdien waren er tal van herdenkingstoernooien voor hem, tot in India toe, maar het belangrijkste is natuurlijk het Memorial in Sint-Petersburg, de stad waar hij geboren en getogen was. In dat toernooi werd afgelopen week een prachtpartij gespeeld.
David Paravyan-Saveliy Golubov, Viktor Korchnoi Memorial, Sint-Petersburg 2018
1. e4 e5 2. Pf3 Pf6 3. Pxe5 d6 4. Pf3 Pxe4 5. d4 d5 6. Ld3 Ld6 7. 0-0 0-0 8. c4 c6 9. Db3 dxc4 10. Lxc4 Pd7 11. Te1 Pdf6 12. Pbd2 Pxd2 13. Lxd2 Db6 14. Dd3 Dxb2 Zwart speelt met vuur. 15. Tab1 Da3 16. Dc2 Pd5 Zwart had voor zijn dame een schuilplaats op a6 moeten bouwen met 16…b5, al ziet dat er niet mooi uit. 17. Tb3 Da4 18. Lxd5 cxd5 19. Pg5 g6 20. Pxh7 Lf5 Na 20…Kxh7 verliest zwart zijn dame door 21. Th3+ Lxh3 22. Dxa4. Hij had het best een kwaliteit kunnen geven, maar dat zou weinig hoop bieden. 21. Pf6+ Kg7 22. Lh6+ Kxf6 Na 22…Kxh6 wint 23. Th3+ weer de dame.
Partij in de viewer:
Vachier-Lagrave pakt in 2007 met een sublieme slotcombinatie de overwinning op Fontaine
De website chess.com publiceerde midden in de zomer een artikel dat beter past bij het eind van het jaar. Aan de hand van suggesties van medewerkers presenteerde de redactie een ranglijst van de mooiste partijen uit de geschiedenis. Verrassingen leverde de toptien niet op. De eerste plaats van Kasparov – Topalov, Wijk aan Zee1999, is even voorspelbaar als die van Queen in de Top 2000. Hoe vaak dergelijke lijstjes ook passeren, altijd controleer ik welke eigen favorieten ontbreken en welke door de samenstellers hoog gewaardeerde partijen vergeten of onbekend zijn. Ditmaal viel het mee. De medewerkers van chess.com hebben een goede smaak en ze kennen de geschiedenis. Ook de meesterwerken van de aartsvaders werden vaak genoemd.
Bij één partij aarzelde ik. Fontaine – Vachier-Lagrave, waarom kwam niet meteen een herinnering boven? Bij controle bleek dat ik Vachiers sublieme slotcombinatie kende, maar dat de naam van zijn tegenstander en de beginzetten in een van de gaten van het geheugen waren verdwenen. De partij komt uit de voorlaatste ronde van het Frans kampioenschap in 2007. Vachier had een half punt achterstand op koploper Tkachiev en moest met zwart winnen om uitzicht te houden op de eindzege. Twee dagen later versloeg hij Tkachiev in een play-off en werd hij voor het eerst nationaal kampioen.
Fontaine – Vachier-Lagrave Aix-les-Bains 2007
1. Pf3 f5 2. d4 Pf6 3. g3 g6 4. Lg2 Lg7 5. 0-0 0-0 6. c4 d6 7. Pc3 Pc6 8. b3 e5 9. dxe5 dxe5 10. La3 e4 Een dapper, maar dubieus kwaliteitsoffer. 11. Lxf8 Dxf8 12. Pd4 Pxd4 13. Dxd4 Le6 14. Dd2 h5 15. Tad1 h4 16.Dg5 Lastiger voor zwart is 16. Pb5 De7 17. Df4. 16 … Kf7 17. Df4 Dc5 18.Pb5 Ten onrechte laat wit de pion op h4 ongemoeid. Na 18. Dxh4 Th8 19. Df4 Lh6 heeft hij de uitweg 20. Pa4 Da5 21. b4! Dxa4 22. Dxc7+ Pd7 23. b5. 18 … hxg3 19. hxg3 Tc8 20. Pd4 Ld7 21. g4 Wit meende dat zijn moment om te schitteren was gekomen. 21 … Pxg4 22. Pxf5 Lxf5 23. Td5 Dxd5 Vachier dacht dat dit dameoffer gedwongen was. Later zag hij dat zwart na 23 … Df8 24. Lxe4 Pf6 beter staat. 24. cxd5 Le5 25. Dc1 Lh2+ 26. Kh1 Th8 27. Dc4 Veel eenvoudiger is 27. e3, waarna zwart genoegen moet nemen met de zetherhaling 27 … Ld6+ 28. Kg1 Lh2+. 27 … Ld6+ 28. Kg1 Lh2+ 29. Kh1 b5! 30. Dxb5? Met 30. Dc6 kan wit zich handhaven. 30 … e3! 31. Lf3 Pxf2+ 32. Txf2 exf2 33. Kg2 Lg1 34. Dc6 Na 34. Kf1 Th2 35. Lg2 Txg2 36. Dc6 (36. Kxg2 Lh3+) 36 … Th2 37. Dxc7+ Kf6 heeft wit geen eeuwig schaak
Partij in de viewer:
Het eindspel van de wereldkampioen
Ook al zijn alle wereldkampioenen sterk op ieder onderdeel van de partij, toch kun je van iedere kampioen een specifiek aspect benoemen waar hij nog eens extra in uitblinkt. En bij onze regerend kampioen Magnus Carlsen is dat het eindspel. Zelden laat hij kansen liggen en vaak wint hij vanuit gelijke stelling. Dat is ook de reden dat Carlsen niet agressief opereert in de opening, het kan hem niet zoveel schelen hoe het staat na een zet of vijftien als er maar ergens op het bord een beetje spanning is. Hij gaat ervan uit dat hij beter is dan zijn tegenstander en die winstwil maakt hem gevaarlijk, ongeacht de stelling. De voormalige Hongaarse kampioen en Internationaal Meester Tibor Karolyi is vooral bekend van coachen (waaronder topspelers als Peter Leko en Judit Polgar) en van schrijven. Zijn boek over de eindspeltechniek van Anatoly Karpov kreeg in 2007 veel lof en nog meer lof zal hij krijgen voor zijn laatste boek: Eindspel virtuoos Magnus Carlsen. Het boek legt de carrière van Carlsen onder de loep, te beginnen bij de jeugdjaren. Carlsen speelde buitengewoon sterk voor zijn leeftijd. Een voorbeeld van toen hij negen jaar was:
De hoofdstukken lopen parallel met het klimmen der jaren, van ieder jaar worden alle toernooiresultaten gegeven (gemiddeld zo’n 15 toernooien per jaar) en de snel stijgende positie van Carlsen (in 2001 Elo 2064, nummer 33.547 op de wereldranglijst, in 2002 Elo 2127, nummer 28.217 tot Elo 2810 in 2010 en dan staat hij op nummer 1). Karolyi heeft een prettige stijl van analyseren: objectief, niet te veel varianten, niet te weinig diagrammen. En hij sluit analyses af met een zinvolle observatie over het spel van Carlsen of zijn tegenstander.
In mei 2014 bereikte Carlsen zijn historische Elo-rating record van 2882 en in die periode was de onmogelijke grens van 2900 in zicht. Maar alles winnen van iedereen is niet vol te houden. Nog steeds leidt hij met 2842 maar op nummer 2 staat zijn toekomstige uitdager Fabiano Caruana met 2822. Dit boek over de geheimen achter de eindspeltechniek van Carlsen wordt uitgegeven door New in Chess, 270 bladzijden, en kost 23 euro.
Partijen in de viewer:
Het grootmeestertoernooi in Biel werd overtuigend gewonnen door Mamedyarov met 1½ punt voorsprong op Carlsen. Carlsen lijkt toch niet een wereldkampioen als ooit Capablanca of later Karpov en Kasparov, hoe de match tegen Caruana ook moge aflopen. In zijn partij tegen Mamedyarov maakte Carlsen zelfs een opvallende blunder en dat is niet voor de eerste keer. Hier verslaat de winnaar met wit Vachier Lagrave, toch ook geen kleine jongen.
Mamedyarov-Vachier Lagrave
1.Pf3 c5 2.c4 Pf6 3.Pc3 e5 4.e3 Pf6 5.d4 e4 6.Pe5 g6 beter h5 7.g4 h6 8.Lg2 Lg7 9.h3 De7 10.b3 cxd Hier was sterker Pb4. 11.exd Pxe5 Vanaf dit moment moet zwart vechten om stand te houden. 12.dxe5 Dxe5 13.Lb2 d5 14.De2 De7 15.exd 0-0 16.0-0 Te8 17.Tfe1 Ld7 18.Pxe4 wit wil een voor hem positief eindspel 18.. Pxe4 19.Lxg7 Kxg7 20.Dxe4 Dxe4 21.Lxe4 h5? (b6) Nu wordt het voor wit een kwestie van techniek 22.gxh gxh 23.h4 Tac8 24.Lf3 Txe1+ 25.Txe1 Kf6 26.d6 b6? (Lc6) 27.Te7 Td8? (Lc6) Na deze twee zwakke zetten (er was geen tijdnood) is het echt uit. 28.Lxh6 Le6 29.Txa7 Txd6 30.Kg2 Td8 31.Lf3 Ke5 32.Ta4 1-0 Het is een bijzondere zomer.
Nu heb ik het niet over de droge zomer, maar over de boeken van thinkerspublishing.com – die zelfs van te voren door ‘de post’ worden aangekondigd met de kreet: Past door de brievenbus. Zoals bij een schaakpartij beginnen we met een openingsboek. Herman Grooten, gerenommeerd publicist en schaaktrainer, zet de clubspeler aan de studie met: Begrijp wat je doet: deel 2, Damegambiet structuren (ISBN 978-94-9251-032-7, € 20,00). Veel varianten van deze opening worden glashelder uitgelegd, vooral de pionnenstructuren. Wat te denken van de voor- en nadelen van de bekende geïsoleerde pion? Daarna volgen modelpartijen waarin we de praktijk zien. Met een serie opgaven met oplossingen moeten de lezers laten zien of ze het begrepen hebben. Ten slotte zien we 15 pagina’s leerzame partijen zonder commentaar. Een goed leerboek voor wit en zwart. Voor de liefhebbers van open deuren: vervolgens komt het ingewikkeldste deel van de schaakpartij met onbeperkte mogelijkheden, maar ook daarin voorziet Thinkers Publishing met een voltreffer van Alexey Dreev, auteur van meerdere schaakboeken en ooit top 100-grootmeester, winnaar in Wijk aan Zee en strijdend voor de wereldtitel. Het boek heet Improve your practical play in the Middle Game (ISBN 978-94-9251-031-0, € 25,50). Ook hier bij ieder hoofdstuk over alle thema‘s die bij het middenspel horen problemen met oplossingen. Veel partijen en partijfragmenten met typerende voorbeelden over positionele en tactische ontwikkelingen. Een voorbeeld: Hoe kan men het initiatief grijpen, belangrijk en soms beslissend, zonder de gevaren uit het oog te verliezen? Menig initiatiefnemer werd onaangenaam verrast door een dodelijke tegenzet. Dit wordt toegelicht met leerzame voorbeelden. Leuk zijn de hoofdstukken over pionoffers of over de zogenaamde terugzetten. Al met al zeer bruikbaar om het inzicht in het middenspel te vergroten.
Partij in de viewer:
Probleem 2695 is een 3-zet van Jacobs:
Uhlmann na veel gedoe wel geniaal
Terwijl ik deze rubriek zit te schrijven, kijk ik naar mijn kast met schaakboeken. Deze bevat dertien planken met bij elkaar een lengte van 23 meter. Elf van de dertien staan vol met boeken over schaakgeschiedenis. Het zou handig zijn als ik op dat massale aanbod van informatie een zoekmachine zou kunnen loslaten. Maar dat kan nou eenmaal niet bij papieren boeken.
Op Schaaksite ben ik onlangs begonnen met een nieuwe serie over Nederlandse schaakgeschiedenis. Het is al een paar keer voorgekomen dat iemand in een reactie onder het artikel aanvullende informatie gaf en dat ik dacht: o ja, dat had ik kunnen vinden in een van die honderden boeken waar ik niet in gekeken heb. Niet dat ik dat erg vind, het is juist mooi dat lezers het verhaal completeren of mij een hint geven verder te zoeken. Vorige week schreef ik een verhaal over het zonetoernooi van 1960 bij Nijmegen, de eerste stap op weg naar het wereldkampioenschap. Het toernooi is berucht door de weigering van de Nederlandse regering om de Oost-Duitser Wolfgang Uhlmann een visum te geven. De regering wilde hem wel toelaten, maar hield zich aan een regeling van de NAVO. De Koude Oorlog woedde volop. Omdat het geen particulier toernooi was, maar een toernooi in de WK-cyclus, besloten de andere Oostbloklanden hun kandidaten terug te trekken. Het toernooi werd gespeeld met tien spelers in plaats van achttien, maar moest later worden overgespeeld. Intussen had Nederland op verzoek van de FIDE toegezegd ook het interzonetoernooi te organiseren, de volgende stap. Daar moest de KNSB op terugkomen toen Uhlmann zich plaatste via het overgespeelde toernooi (in Tsjecho-Slowakije) en de regering geen garantie kon geven dat hij nu wel zou worden toegelaten. Het toernooi werd daarop in Zweden gespeeld, dat geen deel uitmaakte van de NAVO. Nadat ik het verhaal gepubliceerd had, schreef iemand eronder dat Uhlmann tussen het zonetoernooi en het interzonetoernooi wel aan het Hoogoventoernooi had deelgenomen. Ik was stomverbaasd, daar had ik helemaal niet naar gezocht, maar het klopte wel. Ik vond bevestiging van die informatie en ook dat het niet zonder slag of stoot ging, Uhlmann kwam een dag te laat. Aardig was, dat staat niet op Schaaksite maar wel hier in de krant, dat hij de partij van die eerste dag op een rustdag inhaalde en dat het de leukste partij van het toernooi werd.
Uhlmann-Barendregt
1.d4 d6 2.c4 g6 3.Pc3 Lg7 4.e4 c5 5.d5 e5 6.Le2 Ph6 7.h4 f6 8.Le3 Pf7 9.Ph3 Pa6 10.a3 Ld7 11.Tb1 Dit roept de vraag op aan welke kant wit dan wil rokeren, want voor korte rokade staat Ph3 onhandig. Het antwoord is dus: niet rokeren. 11…f5 12.exf5 Lxf5 13.Pg5
Partij in de viewer:
Voor beginners A7716
Voor gevorderden B7716
Grootmeester in de schaakcompositie H. Ahues heeft het Java-thema uit weten te breiden met thematische verleidingen. In de serie over de wittelijnenthematiek viel de naam van deze Duitse componist regelmatig. De twee problemen van Ahues die ter oplossing waren aangeboden, vertonen het Java-thema. Bij dit thema sluit zwart een wit stuk af dat een veld rond de zwarte koning dekt. De bedoeling van dit afsluiten is dat wit geen ander stuk mag afsluiten dat ook hetzelfde veld rond de koning dekt.
In het kader van het visumprobleem van Uhlmann in 1960 geef ik hieronder de link naar zijn verhaal hierover. Hij zegt dat hij vanwege alle protesten, met name ook in het Nederlandse parlement, als erkenning van de verkeerde gang van zaken door de organisatie van het Hoogovenstoernooi in 1961 werd uitgenodigd en zelfs door de koningin werd ontvangen. www.zeitzeugenportal.de/personen/zeitzeuge/wolfgang_uhlmann/videos/EoVKtK4UAIc
Helaas werkt de link niet, maar dit is wel via Google op te zoeken. Uhlmann begint zijn verhaal met zijn overwinning op Fischer in de zomer van 1960 in Buenos Aires, wat beste wel een sensatie was.
www.chessgames.com/perl/chessgame?gid=1044135