“Baltische zielen” door Jan Willem Duijzer. Column van Schaakvereniging Promotie
Een schaker ziet overal schaken in, zoals een Peugeot-rijder overal Peugeots ziet. Zelfs al zit er helemaal geen schaken in, dan is het er toch. In de zomervakantie las ik Baltische Zielen van Jan Brokken. Een prachtig boek, waar een verhaal over Mikhail Tal, de tovenaar van Riga, heel mooi in gepast zou hebben. Het boek is opgebouwd aan de hand van biografische illustraties van de geschiedenis van de Baltische landen Estland, Letland, Litouwen en de Russische exclave Kaliningrad. Aan bod komen onder anderen Hannah Arendt, Arvo Pärt en Mark Rothko. Hun, soms uitgesproken moeilijke en wrange levens, weerspiegelen de bizarre loop van de recente geschiedenis in dit deel van Europa. De naoorlogse kwestie, in Nederland, of je goed of fout was in de oorlog, heeft in heel wat families tot problemen geleid. In De Baltische landen waren er in de twintigste eeuw wel vijf van zulke goed-fout momenten; je kunt wel nagaan hoe dat gezinnen, families en een hele samenleving kan belasten.
Jammer dat Jan Brokken het verhaal van Tal gemist heeft. In 1936 geboren in Riga als kind van een Joodse arts in een uitgesproken antisemitische omgeving, ontsnapt aan de holocaust, samen met Letland ingelijfd in de Sovjet Unie en de Russische schaakwereld, geassimileerd als Rus (?), razendsnel furore gemaakt als topschaker, zwakke gezondheid, drie huwelijken, veel alcohol. Een recept voor een misschien kleurrijk, maar vooral ook moeilijk en tragisch leven. Een Baltische ziel, inderdaad.
Gelukkig is zijn levensverhaal op andere plekken uitvoerig gedocumenteerd. Zie wikipedia, waar enkele bronnen genoemd worden. nl.m.wikipedia.org/wiki/Michail_Tal
Hannah Arendt vind ik heel boeiend, Rothko geweldig diepzinnig en Tal is natuurlijk een tovenaar. “Jammer” dat er in Nederland niet zo veel gewelde zielen rondlopen :-).