Schaakrubrieken weekend 6 april 2019
Wekelijks publiceren of verwijzen wij naar diverse schaakrubrieken. Wij streven naar publicatie op de woensdag na het voorgaande weekend. Wij proberen de besproken partijen in een viewer te tonen.
| Hans Ree | Gert Ligterink | Hans Böhm | Bab Wilders | Johan Hut | Rini Kuijf | Henk Prins |
Anish Giri in Shamkir
Ik vroeg me vaak af wat Anish Giri zo prettig vindt aan Twitter. Wat hij daar schrijft is altijd slim en vaak grappig, ook als hij met Magnus Carlsen aan het dollen is, maar is het wel goed voor de strijdlust? Winnen is belangrijker dan grappig zijn. Bij het Vugar Gashimov Memorial in de stad Shamkir in Azerbeidzjan, werd zoiets ook gevraagd. Giri zei: „Ik gebruik het ook om wat stress weg te nemen, omdat ik niet rook en niet drink… Soms ben ik alleen maar met schaken bezig en ben ik erg gespannen en is er veel druk op me, ik ben me altijd aan het voorbereiden en over mijn tegenstanders aan het denken, en voor mij is Twitter ontspanning. Ik lees wat, ik schrijf wat en sommige mensen schrijven wat gemeens terug. Daar glimlach ik om. Voor mij is het vooral een manier om me te ontspannen.” Hij zal wel gelijk hebben. Twitteren tegen stress lijkt inderdaad gezonder dan aan de bar zitten tot sluitingstijd zoals sommige schaakhelden van vroeger deden.
In het zesde Vugar Gashimov Memorial spelen wereldkampioen Magnus Carlsen, de oud-wereldkampioenen Anand en VeselinTopalov, Sergey Karjakin die in 2016 bijna wereldkampioen werd, en nog zes andere topspelers. Ik hoopte dat Giri, die op de laatste ratinglijst vierde van de wereld is, daar een klein sprongetje omhoog kon maken, maar dat zit er waarschijnlijk niet in. In zijn partij uit de tweede ronde tegen Sergey Karjakin had hij een winnende aanval opgezet, maar op het kritieke moment aarzelde hij. Karjakin staat in Rusland om zijn verdedigingskunst bekend als de Minister van Defensie, maar hier kwam zijn overwinning toch vooral door Giri, die eerst op het kritieke moment aarzelde en vervolgens met zijn kop tegen de muur liep.
Anish Giri – Sergey Karjakin, Vugar Gashimov Memorial, Shamkir 2019
1. e4 e5 2. Pf3 Pc6 3. Lc4 Lc5 4. c3 Pf6 5. d3 d6 6. 0-0 a6 7. a4 h6 8. Te1 0-0 9. h3 a5 10. d4 La7 11. Lb3 Te8 12. Lc2 Ld7 13. Pa3 Dc8 14. Pb5 Lb6 15. Lb1 exd4 Zwarts batterij van Dc8 en Ld7 leek te vragen om het stukoffer 15…Lxh3, maar dat zou niet genoeg opleveren. 16. cxd4 Pb4 17. Ta3 Naar de koningsvleugel. Karjakin staat slecht en zei achteraf dat hij hier een nieuwe partij had willen beginnen. 17…Te7 18. e5 Het begin van wat een winnende koningsaanval kon worden. 18…dxe5 19. dxe5 Pfd5
Partij in de viewer:
Giri hopeloos uit vorm na twee maanden rust
Na het Tata Steel-toernooi mopperde wereldkampioen Magnus Carlsen dat hij tegen zijn zin ¬vakantie moest nemen. Graag zou hij zijn goede vorm meenemen naar een volgende krachtmeting met zijn rivalen, maar die stond pas in april op het ¬programma. Een betere indeling van de wedstrijdkalender zou wat hem betreft zeer welkom zijn. Toch heeft de rustperiode Carlsen geen kwaad gedaan. Doorgaans komt hij traag op gang, maar in de eerste ronden van het Vugar Gasjimov herdenkingstoernooi in de Azerbeidzjaanse stad Shamkir is hij fris en scherp. Carlsen overspeelde Vishy Anand vanuit een gelijke stand en versloeg de Tsjech David Navara dankzij onberispelijke techniek in een lastig eindspel. Heel anders heeft Anish Giri de twee maanden zonder serieuze toernooipartijen verwerkt. Na drie remises en twee nederlagen staat hij onderaan en is er geen teken dat wijst op aanstaand herstel. Verdwenen is de nauwkeurigheid en tactische slagvaardigheid die zijn spel kenmerkten tijdens de wedloop met Carlsen in Wijk aan Zee. Tegen Anand veranderde een gelijkwaardige stelling binnen enkele zetten in een ruïne en nog erger was wat hem overkwam tegen Sergey Karjakin.
Giri – Karjakin Shamkir 2019
1. e4 e5 2. Pf3 Pc6 3. Lc4 Lc5 4. c3 Pf6 5. d3 d6 6. 0-0 a6 7. a4 h6 8. Te1 0-0 9. h3 a5 10. d4 La7 11. Lb3 Te8 12. Lc2 Ld7 13. Pa3 Dc8 Misschien droomde zwart van het stukoffer … Lxh3. Het was verstandiger tegenspel te zoeken met 13 … exd4 14. cxd4 Pb4 15. Lb1 Lc6 16. d5 Ld7, spoedig gevolgd door … c7-c6. 14. Pb5 Lb6 15. Lb1 exd4?
In deze stand geen goed idee. 16. cxd4 Pb4 17. Ta3! Karjakin zei dat hij na deze zet had ¬gedacht aan opgeven. De toren is op weg naar de koningsvleugel om de witte aanval beslissende kracht te geven. 17 … Te7 18. e5 dxe5 19. dxe5 Pfd5
Partij in de viewer:
Game Changer
Er zijn van die ontwikkelingen die in het licht van de geschiedenis wezenlijke veranderingen forceren: de koelkast in het dagelijks leven en in de sport de glasfiberstok, de klapschaats en de aerodynamische pakken. Zo’n game changer hebben we in de denksporten ook: de computer. Vanaf 1997 toen wereldkampioen Kasparov verloor van Deep Blue is er respect voor het siliconenmonster maar de laatste ontwikkeling gaat respect voorbij. Met de generatie deep learning-computers is een nieuw tijdperk aangebroken. AlphaZero (AZ) is de eerste dl-computer en de resultaten zijn verbijsterend: binnen 1 dag leerde AZ zichzelf schaken, dammen of go en versloeg vervolgens de wereldkampioen. De logica van denksporten zijn de perfecte leerschool voor de computer. De intelligentie die daarmee vrijkomt kan natuurlijk worden ingezet voor belangrijkere zaken zoals nieuwe medicijnen.
AZ kreeg niet meer dan de regels: de toren gaat recht, de loper schuin, mat gaat voor alles enzovoort. Vervolgens begon AZ met zichzelf te spelen, miljoenen partijen in een minuut. Hij creëerde gedurende al die partijen een databank met zijn eigen waarden. Die waarden blijken beter dan wat de mens in eeuwen door vallen en opstaan heeft geleerd en doorgegeven in manuscripten en encyclopedieën.
In het boek Game Changer beschrijven grootmeester Matthew Sadler en Natasha Regan, vrouwen-meester en afgestudeerd in wiskunde, de ontwikkeling van AZ. Natuurlijk zijn de voorbeelden uit de schaaksport maar er wordt ook ingegaan op de invloed die AZ kan hebben op andere toepassingen van artificiële intelligentie. De schrijvers kregen toegang tot het hart van het ontwikkelingscentrum in Londen en spraken met het onderzoeksteam van het bedrijf DeepMind dat eigendom is van Google. AZ bootst heel summier met zijn 48 neurale netwerken en 5000 processoren het menselijk brein na en het maakt daarbij niet uit of de informatie binnenkomt door tekst of cijfers of geluid of foto’s of wat dan ook. Ieder netwerk neemt slechts een deel van het totale probleem voor zijn rekening en koppelt de resultaten terug naar het moederbrein. Vergis u niet, al die informatie is bij lange na niet genoeg om veilig de straat over te steken maar het is een indrukwekkend begin van zelfdenkende computers.
AZ leerde mij ook een les. Tijdens het laatste WK was ik lichtelijk teleurgesteld over de openingskeuze van Caruana in de partijen 1, 3 en 5 waarin hij met wit de Rossolimo-variant koos van het Siciliaans en minder dan niets bereikte. Dat lag echter niet aan de opening, zo leert AZ.
F. Caruana – M. Carlsen, partij 1
1.e4 c5 2.Pf3 Pc6 3.Lb5 g6 4.Lxc6 dxc6 5.d3 Lg7 6.h3 Pf6 7.Pc3 Pd7 8.Le3 e5 9.0-0 b6 10.Ph2 Pf8 11.f4 exf4 12.Txf4 Le6 13.Tf2 h6 14.Dd2 g5 15.Taf1 Dd6 16.Pg4 0-0-0 17.Pf6 Pd7 18.Ph5 Le5 19.g4 f6
Maar nu AZ. Als wit de lange rokade van zwart voorziet dan zou hij de veiligheid van Kc8 kunnen ondermijnen met 14.a4!. Je ziet dat vaker bij de partijen van AZ, hij speelt zijn randpionnen eerder op dan de mens en hij offert makkelijker voor positionele compensatie. We volgen AZ in zijn denkproces. 14…g5 15.a5 Pg6 16.Dh5 en de zwarte koning staat nergens meer veilig: 16…0-0 17.Pf3 met de dreiging 18.Lxg5 hxg5 19.Pxg5 en wint. Ook 14…Pd7 15.a5 0-0 16.Dd2 g5 17.Taf1 met dezelfde opstelling als in de partij alleen staat de koning nu op g8 en heeft wit het initiatief.
En ten slotte 14…a5 15.Pf3 Dc7 16.d4 0-0-0 17.Dd3! en dit pakt goed uit voor wit vanwege dat schaak op a6. AZ ging nog een stuk verder en ook dat vervolg is leerzaam: 17…cxd4 18.Lxd4 Lxd4 19.Pxd4 Pd7 20.Pxe6 fxe6 21.e5! Pxe5 22.De3 en e6 zal vallen en dan zijn alle pionnen op de zesde rij zwak. Hoe meer varianten je bekijkt na 14.a4! hoe enthousiaster je wordt. Bijzonder interessant boek: Game Changer, 415 bladzijden, 22,50 euro, uitgeverij New in Chess.
Partijfragment en varianten in de viewer:
Er valt heel wat te vertellen over het turbulente leven van Gata Kamsky, een wat op de achtergrond geraakte grootmeester (nr. 81 van de wereld). En dat doet hij zelf in het bij Thinkers Publishing verschenen boek Gata Kamsky Chess Gamer. Het is deel 1, over de periode 1989-1996. Geboren in 1974 ergens in Siberië – en op zijn zestiende al grootmeester – speelde hij op 22-jarige leeftijd een WK-match met Karpov: hij verloor. Daarna trok hij zich terug, maar in 2004 kwam hij terug. Pogingen om weer in de buurt van de wereldtitel te komen mislukten net, maar dat gaat hij behandelen in deel 2. Toch uit die periode een magische partij, nl. Kamsky-Mamedyarov (nu 5e van de wereld) Tromso 2013.
1.e4 c5 2.Pf3 e6 3.d4 cxd 4.Pxd4 Pc6 5.Pc3 Dc7 6.f4 d6 7.Le3 Pf6 8.Df3 a6 9.Ld3 Le7 10.0-0 0-0 11.Kh1 Ld7 12.Tae1 b5 13.a3 Tab8 14.Pxc6 Lxc6 15.Dh3 Tfd8 Veel opzienbarends is er nog niet gebeurd, maar de witte stukken staan wel in de aanval-stand 16.Ld2 over deze zet dacht Gata lang na, zag hij de komende combinatie al? 16..d5 17.e5 Pe4? 18.f5 Pxd2? te optimistisch, zwart heeft verder gekeken 19.fxe! Pe4 blokkeert wel weer de diagonaal maar 20.exf7† Kh8 21.Pxd5 Lxd5 22.Txe4 (22..Lxe4 23.Lxe4 is dodelijk) g6 23.Tef4 Kg7 (anders Lxg6) 24.e6 Tf8 25.De3 dreigt Dd4† Lc5 26.De1 Ld6 27.Th4 Le7 28.De3! h5 helpt ook niet: 29.Dd4† Kh6 30.Txh5 1-0. Na Kxh5 komt 31.Dxd5† Kh6 32. De4 en om g6 te verdedigen moet zwart op g8 de toren offeren en dan blijft na dameruil (Df4†) wit te veel materiaal voor. In de lange beschouwingen in het boek heeft hij nogal uitgesproken meningen over de FIDE en zijn tegenstanders, maar samen met de vele partijen maakt dat het boek juist interessanter (€ 32,95).
Andere kost is het boek van Alex Ipatov: Unconventional Approaches to Modern Chess, eveneens van Thinkers Publishing (€ 30,85). Typerend is de volgende gedachte van de schrijver: Wat is er nu leuk aan om 30 zetten theorie die je uit je hoofd hebt geleerd samen met je tegenstander op het bord te brengen. Veel moderne grootmeesters, maar zeker ook mindere goden zijn tegenwoordig wandelende computers en vooral jonge schakers belanden zo op de bekende brede weg. Gebruik het gezonde schaakverstand, verlaat de hoofdvariant en schep je eigen nieuwe theorie. Dat is zijn advies. Het boek heeft vier hoofdstukken; nr 1 vooral voor zwart, deel 2 vooral voor wit, maar iedere schaker is bekend met beide kleuren. Vooral in hoofdstuk 4 vind je voorbeelden van shockzetten en dat kan al in de opening, zoals Ipatov demonstreerde met zwart tegen Shankland 1.d4 Pa6 2.c4 e5!
Gekkenwerk? Maar hij scoorde er wel een remise mee tegen de Amerikaanse kampioen. Natuurlijk veel eigen partijen van Ipatov. Maar gezien de vloed van openingsboeken op ieder niveau is het wel duidelijk dat op deze fase van de partij te veel de nadruk wordt gelegd. Deze stelling wordt door Ipatov met goede argumenten verdedigd. Een opmerkelijk boek.
Partijen in de viewer:
Probleem 2727 is een 3-zet van Albarda.
Hoe verandert AlphaZero het schaakspel?
Het verhaal van schaakcomputer AlphaZero lijkt wel een sprookje. Het ding kreeg alleen de spelregels ingeprogrammeerd, speelde een match tegen de sterke computer Stockfish en won zonder ook maar een enkele partij te verliezen. De wondermachine is een zelflerende computer, na iedere partij leert hij van zijn ervaringen. Dat zouden mensen overigens ook moeten doen. AlphaZero heeft dus geen algemene ‘waarheden’ ingepompt gekregen, de algemene regels van de schaakstrategie, maar bekijkt het spel puur vanuit de spelregels, de loop van de stukken. Daarbij komt het ding tot bijzondere beslissingen die de menselijke schakers aan het denken moeten zetten. Hebben wij het dan altijd verkeerd gedaan, door naar logische strategen als Max Euwe te luisteren?
Grootmeester Matthew Sadler en damesmeester Natasha Regan schreven een opzienbarend boek over de strategieën van AlphaZero: ‘Game Changer’. Wim van der Wijk, een gewone clubschaker bij het Hilversums Schaakgenootschap, las het en werd getroffen door een hoofdstuk over rare zetten met de randpionnen. Dat moet ik ook maar eens proberen, dacht hij. En zowaar, op de wekelijkse clubavond won hij ermee van zijn talentvolle clubgenoot Guido Wagenvoorde. Van der Wijk, journalist bij deze krant, publiceerde de partij op zijn site www.journalistenschaker.nl. Sadler en Regan reageerden er razend enthousiast op en bespraken de partij in een video. De partij biedt beslist geen handleiding hoe te winnen met rare zetten van de randpion, want de overwinning komt nogal uit de lucht vallen. Maar het is een illustratie bij wat Sadler en Regan met hun boek ook willen zeggen: kijk eens wat anders tegen de oude regels aan.
Wagenvoorde-Van der Wijk
1.d4 Pf6 2.c4 e6 3.Pf3 d5 4.Pc3 Pbd7 5.cxd5 exd5 6.Lg5 Le7 7.e3 c6 8.Ld3 h6 9.Lh4 0-0 10.0-0 Ph5 11.Lxe7 Dxe7 12.Dc2 Pb6 13.Tab1 Pf6 14.b4 a6 15.a4 Le6 16.Tfe1 Tfe8 17.Pd2 h5
Partij in de viewer:
Voor beginners A7905
Voor gevorderden B7905
In het Winterdoeboek van december 2018 was een schaakpuzzel opgenomen. De opdracht – het zelf maken van een schaakprobleem met de oplossingen van andere problemen – viel gezien het aantal inzendingen in de smaak. Drie twee- en drie driezetten vroegen om een oplossing. In deze aflevering de uitleg van de eerste tweezet.
1. Y. Rossomakho & V. Shansin, tweezet.
Het probleem draait om de twee zwarte pionzetten, 1. … d5 en 1. … bxc4. In het spel, voordat een sleutelzet wordt uitgevoerd -dit heet het schijnspel- ligt er een matzet gereed voor beide pionzetten: 1 …. d5 2. cxb5 mat en 1. … bxc4 2. Dxc4 mat. De verleiding is 1. Ke4? Wit dreigt dan 2. … cxb5 mat, de mat zet die zojuist na 1. … d5 kwam. Zwart kan de dreiging tegen houden met 1. … d5, deze zet geeft schaak, waarop 2. cxd5 mat komt. Op 1. … bxc4 kan 2. Dxc4 niet meer, maar er kan een andere matzet: 2. Df2 mat. Mooi is dat na 1. … Pb4 2. Lf2 mat volgt. Zwart weerlegt de verleiding met 1. … Pe2! De sleutelzet is 1. Df2! De zet hebben we in de verleiding al gezien als matzet na 1. … bxc4. Wit dreigt 2. Kd3 mat. Zwart kan de dreiging tegenhouden door weer 1. … d5 te spelen. Wit heeft een derde nieuwe matzet hierna met 2. Df8 mat. Na 1. … bxc4 heeft wit ook een derde nieuwe matzet, namelijk 2. Ke4. Dit is een bekende zet, want in de verleiding is deze zet de schijnsleutelzet. Fraai is dat na 1. … Pb4 ook een nieuw mat komt: 2. Kd2 mat. Op 1. … Pf3 en 1. … Pe2 zet de witte koning ook mat met 1. … Kxf3 en 1. … Kxe2. Na de thematische zetten 1. … d5 en 1. … bxc4 komen in drie onderdelen van het probleem, schijnspel, verleiding en oplossing, steeds andere matzetten. Dit heet het Zagurojkothema. Verder zien we Df2 en Ke4 zowel als matzet en (schijn)sleutelzet, dit heer het Salazarthema. Mooi is ook dat de dreiging 2. cxb5 ook matzet in het schijnspel is. De matverandering na 1. … Pb4 brengt het probleem nog een stap hoger.
Tweezet 945 van C. Groeneveld kan voor de liefhebbers worden opgelost. De tweezet toont het Zagurojkothema.
