Schaakrubrieken weekend 7 november 2020
Wekelijks publiceren of verwijzen wij naar diverse schaakrubrieken. Wij streven naar publicatie op de woensdag na het voorgaande weekend. Wij proberen de besproken partijen in een viewer te tonen.
| Hans Ree | Gert Ligterink | Hans Böhm | Bab Wilders | Dimitri Reinderman | Rini Kuijf | Henk Prins |
Online mist gravitas
Bij Norway Chess in oktober gaven Judit Polgar en Vladimir Kramnik commentaar. Er was een echte toernooizaal in Stavanger, maar Polgar en Kramnik zaten thuis. Ze waren erg goed, niet alleen schaaktechnisch, maar ook in hun algemene beschouwingen.
Ze spraken over zenuwen en twijfels voor iedere partij. Zou de tegenstander iets akeligs voorbereid hebben? En dan, zodra de eerste zet gedaan was, waren de zenuwen weg. Ik begreep dat. Ook voor mij verdwenen de zorgen na mijn eerste zet, niet alleen vruchteloze muizenissen om de partij, maar ook zorgen over het leven buiten het schaakbord. Als je schaakte, was er alleen nog maar het schaken.
Het begin van een partij was een handeling die ernst en zwaarte had, de deugd die de Romeinen gravitas noemden. Het hielp als het op het podium van een mooi theater was, zoals in de Sovjet-Unie.
Er was een publicatie van onderzoekers van de universiteiten van Rotterdam en Maastricht waaruit bleek dat topschakers ernstiger fouten maakten in een online toernooi dan in de traditionele toernooien van vroeger. De onderzoeksmethode overtuigde me niet helemaal, maar het resultaat wel. Online schaken heeft geen gravitas.
We zullen het er toch mee moeten doen, want gewone toernooien zijn riskant. In augustus ging het in Spanje goed mis met een teamcompetitie. Als gevolg van nachtelijke feestjes op de hotelkamers moesten tien spelers in quarantaine en veel anderen sloegen op de vlucht.
De tweede helft van het kandidatentoernooi zou eerst op 1 november in Jekaterinenburg beginnen, vervolgens zou het in het voorjaar van 2021 in Jekaterinenburg of Tblisi zijn en nu schijnt er weer iets anders te zijn bedacht.
Het enige toernooi van belang in Europa dat nu nog op de traditionele manier wordt gespeeld, is het Tegernsee Masters in Bad Wiesssee. Een aardig toernooi in een mooi stadje, maar hoe gaat dat dan tegenwoordig? De jonge Duitse grootmeester Vincent Keymer (16) won zijn eerste partij, maar werd toen door de Beierse autoriteiten gedwongen om zich terug te trekken, omdat een klasgenoot positief getest was.
Ashot Parvanyan – Alexandr Fier, Tegernsee Masters Bad Wiessee 2020
1. Pf3 c5 2. c4 Pf6 3. d4 cxd4 4. Pxd4 Pc6 5. Pc3 e6 6. g3 Db6 7. Pdb5 Pe5 8. Lg2 a6 9. Pa4 Da5+ 10. Pbc3 Pxc4 11. 0-0 d5 12. b3 Pa3 Twee excentrieke paarden op de a-lijn. 13. e4 Lb4 Met 13…b5 kon zwart proberen een stuk te winnen. Dan zou zowel 14. e5 als 14. exd5 Lb7 15. Pe4 tot grote complicaties leiden. 14. exd5 0-0 15. Lb2 b5 Nu wel. Een goede zet, al wint het geen stuk. 16. Pe4 Pxe4 17. Lxe4
Na het consequente 17…bxa4 zou wit met het dubbele loperoffer 18. Lxh7+ Kxh7 19. Dh5+ Kg8 20. Lxg7 Kxg7 21. Dg5+ remise moeten forceren. 17…f5 Wil zwart geen remise? Hij speelt met vuur. 18. dxe6 Ta7 Nu ziet zwart dat hij zich verrekend heeft en dat 18…fxe4 19. Dd4 goed voor wit zou zijn. Toch had hij dat moeten doen. 19. Dd4 Te7 20. Pb6 Lxe6 Ook na 20…fxe4 21. Pd5 wint wit snel. 21. Pd5 Zwarts stukken staan hulpeloos verstrooid en wit heeft een winnende aanval. 21…Lxd5 22. Lxd5+ Kh8 23. Tac1 Ld6 24. Tc6 Td8 25. Lf7 Txf7 26. Txd6 Tc8 Dit verliest een stuk, maar ook na 26…Tdf8 27. Tc1 of 27. Td7 zou wit snel winnen. 27. b4 Zwart gaf op.
Partij in de viewer:
The Queen’s Gambit toont stellingen uit de praktijk
Het was een aangename verrassing dat de zevendelige Netflix-serie The Queen’s Gambit zo enthousiast is ontvangen. Wie had kunnen vermoeden dat het fictieve verhaal van Beth Harmon, een weesmeisje met een uitzonderlijk talent voor schaken, een breed publiek zou aanspreken? Zelf heb ik ervan genoten, al vroeg ik me soms af of dat ook zo zou zijn geweest als Harmon in de ban was geraakt van ballet of de viool in plaats van het schaakspel.
De serie, gebaseerd op Walter Tevis’ gelijknamige roman uit 1983, speelt in de Verenigde Staten in de jaren zestig, de periode waarin Bobby Fischer de basis legde voor zijn in 1972 veroverde wereldtitel. Harmon is zeker geen vrouwelijke variant van de wispelturige Fischer, al zijn er overeenkomsten. Net als hij leert ze Russisch om essentiële schaakliteratuur te kunnen lezen. En net als Fischer lukt het Harmon om het zonder noemenswaardige assistentie met succes op te nemen tegen de sterkste schakers uit de Sovjet-Unie.
Mede dankzij adviseurs als schaakcoach Bruce Pandolfini en oud-wereldkampioen Gari Kasparov zijn de schaakscènes realistisch, al zijn kleine onvolkomenheden over het hoofd gezien. Zo had Harmons onzinnige opmerking geschrapt moeten worden dat ze bij de analyse van haar partijen alleen kijkt naar wat is gebeurd en niet naar wat had kunnen gebeuren.
Als Harmon een toernooipartij speelt, zien we steeds stellingen die ontleend zijn aan de praktijk. In de vierde aflevering bereikt ze tegen de Rus Girev de volgende stand:
Zo stond het ook in Jakovenko – Stellwagen, een partij die in 2007 werd gespeeld in de tweede groep in Wijk aan Zee. Na 1. Txb7 Te2 2. Kb3 Txb2+ 3. Ka4 Td2 4. Le4 hxg5 5. hxg5 Ld4 werd het dertig zetten later remise.
De partij Harmon – Girev werd in de diagramstelling afgebroken. Zonder noemenswaardige denkpauze gaf wit de winnende zet onder couvert af:
1. h5! Te2
De enige zet. Na 1 … hxg5 2. hxg6 kost de matdreiging 3. Th7 zwart een stuk.
2. a4 Txb2+ 3. Ka3 hxg5 4. hxg6 Th2 5. Txb7 g4 6. Txa7 g3 7. Th7+
en wit wint.
Partij in de viewer:
Harmons eerste duel met de Russische wereldkampioen Borgov is een kopie van een in 1965 gespeelde grootmeesterpartij:
Stein – Matanovic
Jerevan 1965
1. e4 c5 2. Pf3 Pc6 3. Lb5 g6 4. c3 Db6 5. a4 Lg7 6. 0-0 a6 7. Lxc6 Dxc6 8. d4 d6 9. Te1 Lg4 10. d5 Dc7 11. a5 Pf6 12. Pbd2 0-0 13. h3 Lxf3 14. Pxf3 Pd7 15. Lf4 b5 16. axb6 Dxb6 17. Ta2 Db5 18. Pd2 Tfb8 19. Lg5 Kf8 20. Dg4 h6 21. Le3 Pe5 22. Dh4 g5 23. Dh5 Pc4 24. h4 Pxd2 25. Lxd2 Db3 26. Taa1 Dc2 27. Lc1 gxh4 28. Lxh6 Txb2 29. Lxg7+ Kxg7 30. Dg5+ Kf8 31. Dxh4 Ke8
32. e5 dxe5 33. Txe5 Tb1+ 34. Kh2 f6 35. d6 Kd7 36. Txe7+ Kc6 37. Txb1 Dxb1 38. Dxf6 Db8 39. Tc7+ Kb6 40. Df3
Zwart geeft op.
Partij in de viewer:
Hans Böhm
Dit weekend geen rubriek.
Het gaat niet zo geweldig met veel schaakclubs in den lande: leden blijven weg, sommige speellokalen zijn niet beschikbaar en er wordt gespeeld onder vreemde corona-regels. Iets anders: Als 21-jarige leerde ik schaken van een schone maagd (daar ging ik tenminste van uit) en die vertelde mij dat 1.e4 de sterkste openingszet is. Wie ben ik dan om daaraan te twijfelen, zeker als ook wereldkampioen Fischer dat beweert. Dus speelde ik bijna 60 jaar tegen haar en honderden anderen braaf 1.e4. Zwart heeft 20 mogelijke antwoorden en na 10 zetten is het aantal nullen na de 1 al niet meer aan te slepen. Daarom heeft uitgeverij Thinkers Publishing de clubschaker bediend met een flink aantal boeken over alles na 1.e4. Eigenlijk voor de speler met zwart maar wit leest natuurlijk stiekem mee. Allereerst van Miedema The Modern French Defense (€ 26.95) met aandacht voor de Tarrasch-variant in dit deel 2. Het Frans is tamelijk populair bij de spelers met zwart. Miedema is schaakcoach, bijna grootmeester en verliefd op het Frans. Dus veel eigen ervaring in dit boek en hij weet goed duidelijk te maken hoe zwart het moet aanpakken na 1.e4 e6 2.d4 d5 3.Pd2. Een variant, vroeger gebruikt door bv Botwinnik en nu door bv Carlsen. In deel 1 werden vele andere varianten besproken en beide delen zijn, zoals gebruikelijk, mooi uitgegeven. Dat geldt ook voor het volgende boek: Wie eens wat anders wil kan zich bekwamen in de Modernized Nimzovich Defense (1.e4 Pc6) via het boek van de Franse grootmeester Bauer (€ 29). Een opening waarin zwart de witspeler dwingt vaak onbekende wegen te betreden omdat zwart probeert het initiatief te grijpen en de positie uit balans te brengen. Ook hier een auteur met veel ervaring met deze opening omdat hij zelf de opening speelt. Beide boeken zijn echte studieboeken maar niet saai. Behalve de varianten ook regelmatig waardevolle tips voor de gemiddelde clubspeler die misschien door de omstandigheden nu een huisschaker is geworden.
In een volgende rubriek een ander boek van Thinkers Publishing over een opening na 1.e4, de zgn. Marshall-variant maar alvast een amuse: de beroemde stam-partij uit New York 1918, volgens wereldkampioen Capablanca de sensationeelste partij uit zijn carrière. Marshall had zijn 8e zet met zwart al 8 jaar in de mouw en haalde hem er toen uit.
Capablanca -Marshall
1.e4 e5 2.Pf3 Pc6 3.Lb5 a6 4.La4 Pf6 5.0-0 Le7 6.Te1 b5 7.Lb3 0-0 8.c3 d5! toen nieuw en je moet maar lef hebben om tegen de wereldkampioen een pion te offeren, die ging er op in omdat niet lafhartig wilde zijn. 9.exd Pxd5 10.Pxe5 Pxe5 11.Txe5 Pf6 tegenwoordig volgt c6 maar wat Marshall speelde was zijn thuis voorbereide aanval. 12.Te1 Ld6 zwart heeft initiatief, voorsprong in ontwikkeling en aanval. 13.h3 Pg4! 14.Df3 (nemen is fataal bv 14.hxg Dh4 15.Df3 Dh2+ 16.Kf1 Lxg4 17.Dxg4 Dh1+ 18.Ke2 Tae8+ enz) 14..Dh4 15.d4 de beste en dringend noodzakelijke zet 15..Pxf2! Alles voorbereid natuurlijk. ( Weer kan nemen niet: 16.Dxf2 Lh2+!! (niet 16..Lg3?? 17.Dxf7+) 17..Lh2+ 18.Kf1 Lg3 (kan nu wel immers 19.Dxf7+?? Txf7+) 16.Te2 Lg4 volgens latere analisten was hier 16..Pg4 beter met vele varianten waarin wit net overleeft. 17.hxLg4 (17.Dxf2 ? Lg3 18.Df1 Lxe2 19.Dxe2 Tae8 en zwart wint) 17..Lh2+ 18.Kf1 Lg3 19.Txf2 Dh1+ 20.Ke2 Lxf2 21.Ld2! (21.Dxf2 Dxc1) Lh4 22.Dh3 Tae8+ 23.Kd3 Df1+ 24.Kc2 Lf2 Wit heeft de orkaan overleefd, kan zwart nog remise houden? 25.Df3 Dg1 (Wellicht was 25..Te2 beter) 26.Ld5 c5 27.dxc Lxc5 28.b4 Ld6 29.a4 wit kan eindelijk wat aan de damevleugel doen 29..a5 30.axb axb 31.Ta6 bxc 32.Pxc3 Lb4 de witte vrijpion gaat zwart de das omdoen: 33.b6 Lxc3 34.Lxc3 h6 35.b7 Te3 36.Lxf7+ 1-0 immers leidt tot mat bv 36..Kh8 Txh6mat of 36,,Kh7 37.Df5+enz en 36..Txf7 37.b8D+ Kh7 38.Txh6+ Kxh6 39.Dh8+ en Dh5 mat.
Partij in de viewer:
Hernieuwde aandacht voor de match Euwe-Aljechin 1935
In het najaar van 1935 versloeg Max Euwe in een match Alexander Aljechin en werd zo de enige Nederlandse wereldkampioen schaken. Het Max Euwe Centrum kijkt hierop via een serie filmpjes terug. Elke zondag verschijnt op www.maxeuwe.nl (met aanvullende info) en op Youtube een nieuwe aflevering, gepresenteerd door grootmeester Paul van der Sterren, voorzitter van het MEC. Hij volgt hierbij de actualiteiten van 85 jaar geleden. Zo is er morgen ongetwijfeld aandacht over hoe Euwe begin november de stand in de match halverwege in evenwicht bracht, na eerst fors achtergestaan te hebben.
De filmpjes zijn makkelijk te behappen met een gemiddelde duur van een minuut of acht. Van der Sterren concentreert zich op een aantal interessante momenten uit de partijen. Zo was er veel ophef over Aljechins zevende zet in de zevende partij, de “koffiehuiszet” g2-g4. Als de Russische Fransman zijn broek had laten zakken tijdens de partij was men nauwelijks geschokter geweest. Hoe durfde hij een zet te spelen die zo tegen alle positionele regels ingaat? “Geringschatting van den tegenstander” schreef Salo Flohr in de Telegraaf. Al waren er ook wat andere geluiden: Tartakower had waardering voor de fantasie waarmee de titelverdediger nieuwe paden durfde in te slaan. Hoe dan ook: Euwe reageerde (te) timide, miste later een kans op remise en zo bracht Aljechin de stand op 5-2. Hij voert na de partij echter nog een felle polemiek met Flohr over het al dan niet correct zijn van 7.g4 en dat speelde hem mogelijk in de partijen daarna parten. De kennis van nu geeft hem wel een beetje gelijk, want tegenwoordig zijn zetten als g4 in de opening niet ongebruikelijk. Maar Flohr had ook gelijk, zoals u in de analyse kunt lezen.
Aljechin – Euwe, 7e matchpartij
1.e4 e6 2.d4 d5 3.Pc3 Lb4 4.Pge2 dxe4 5.a3 Le7 6.Pxe4 Pc6 7.g4
Dit is de beruchte zet. Objectief matig, maar achter het bord is dat niet makkelijk aan te tonen.
7…b6
Destijds vond men (terecht) dat zwart 7…e5 had moeten doen. Aljechin fantaseert in het matchboek de variant 8.d5 Pd4 9.P2c3 h5 10.gxh5 f5 11.Pg3 “met ongeveer gelijke kansen.” In werkelijkheid staat zwart na 11…f4 12.Pge4 Pf6 al gewonnen.
8.Lg2 Lb7 9.c3 Pf6 10.P2g3 0–0
Nu wordt Euwe in de verdediging gedrongen.
11.g5 Pxe4 12.Pxe4 Kh8 13.Dh5 De8?
De dame was nodig op d8 om de volgende zet te voorkomen. 13…e5 is ok voor zwart.
14.Pf6! Lxf6
14…gxf6 15.gxf6 Lxf6 16.Le4 leidt tot mat.
15.gxf6 gxf6 16.Dh4 Dd8 17.Lf4 e5 18.Lg3 f5 19.dxe5 Tg8 20.Lf3?
Laat tegenspel toe. Juist was 20.Dh5 met het idee 21.Lh4.
20…Dd3! 21.Le2
Vooral niet 21.Lxc6 La6! 22.Dh5 Tg4 en mat.
21…De4? Euwe vlucht in een eindspel dat heel slecht voor hem is. Volgens Aljechin had de partij in remise door eeuwig schaak moeten eindigen: 21…Dc2! 22.Df6+ Tg7 23.Tg1 Dxb2 24.e6! Dxa1+ 25.Ld1 Pd4! 26.Dxg7+! Kxg7 27.Lh4+ Kh6 28.Lg5+ Kg7 29.Lh4+ De moderne engines zijn het met hem eens.
22.Dxe4 fxe4 23.Lh4 h6 24.0–0–0 Tae8 25.Lf6+ Kh7 26.f4 exf3 27.Lxf3 Pa5 28.Lxb7 Pxb7 29.Td7
Hier had Euwe al kunnen opgeven, wat hij uiteindelijk na het afbreken deed.
29…Pc5 30.Txf7+ Kg6 31.Txc7 Pd3+ 32.Kb1 Kf5 33.Td1 Pxe5 34.Tf1+ Ke4 35.Txa7 Pc4 36.Td7 Ke3 37.Te1+ Kf3 38.Txe8 Txe8 39.Td4 Pe3 40.Th4 Pf5 41.Tb4 1–0
Partij in de viewer:
Voor beginners A8394
Voor gevorderden B8394
De Israëliër Yochanan Afek (1952), internationale meester in partijschaak, is een van de weinige die op een ander schaakgebied ook een titel heeft. Enkele jaren geleden ontving hij de grootmeestertitel in compositieschaak. Twee eindspelstudies van Afek.
Ondanks de aankondiging van vorige week levert Kees Schrijvers toch nog, al zijn het er op dit moment maar twee, krantenrubrieken.
Bij de partij Capablanca – Marshall valt op te merken dat op de witspeler in 1918 nog geen wereldkampioen was.
Dank voor de snelle reactie! Halverwege de opmaak van het artikel was het al per ongeluk gepubliceerd… Het zou nu wel compleet moeten zijn (muv de rubriek van Henk Prins).
Gelukkig blijven we op woensdag de krantenrubrieken zien, vorige week was de laatste keer dat Kees Schrijvers daarvoor zorgde.
De door Capablanca gegeven zettenreeks waarom 14.hxg4 niet kon is achterhaald door het in 1954 door de Rus Palkin gevonden 19.Le6!!, voor Zwart winnend is 15… Lh2+! 16.Kf1 Lxg4 17.De4 Lf4! 18.g3 Dh2! (Shamkovich), zoals al vele jaren in de boeken staat.
In het tweede diagram van Rini Kuijf is 1. Lb7xc6 wel zo simpel. Wit staat dan een Dame en een Loper voor, zwarts beide Torens staan passief en Zwarts Paard kan alleen nog maar naar a6. Waarschijnlijk is de partij dan sneller afgelopen dan wanneer beide spelers het kunstige mat gaan uitrekenen.
Ik denk dat de witte loper op b7 een zwarte pion had moeten zijn. Dan klopt de opgave beter.
Dank, het moest een zwarte loper zijn.