Recensie: Bishop versus Knight – The Eternal Battle (volume 1)

Boekenrubriek 3 september 2021 17:45 Jasper Dekker 3

Inleiding

Het is aan mij om het nieuwe ‘recensieseizoen’ te openen en het gaat meteen over een belangrijk thema: het loper-paard eindspel. Een strijd die regelmatig op het bord verschijnt. Zo speelde ik zelf afgelopen weekend mee in Hoorn en tijdens de eerste partij was het meteen raak. De bestudering van Bishop versus Knight – The Eternal Battle kwam daarbij goed van pas. Het werk van Boroljub Zlatanovic zorgt er namelijk voor dat zulke eindspelen met meer begrip kunnen worden gespeeld. Ik had tijdens bovengenoemde partij de loper en zocht bijna ‘automatisch’ naar mogelijkheden om de stelling te openen of een vrije randpion te creëren.

In dit eerste deel leert de auteur de lezer bovenal om situaties te herkennen waar een van beide stukken dominant is. De meeste schakers weten dat een loper beter gedijt in een open stelling en een paard tot zijn recht komt in een gesloten structuur, maar na de bestudering van dit boek wordt het makkelijker om op het goede moment die algemene gronden los te laten. Zo kan een loper ook in een gesloten positie dominant zijn als de diagonaal die het stuk controleert belangrijk is en het paard de open stelling domineren als het een sterk veld bezit. Mijn beschouwing over de wijze waarop Zlatanovic deze kennis poogt over te brengen en enige kritische noten vindt u in het eindoordeel.

Auteur en opbouw

Boroljub Zlatanovic is een IM uit Servië. Naast auteur is Zlatanovic al 15 jaar schaakcoach en maker van verschillende videoseries. Zijn eerste boek Fundamental Chess Strategy in 100 Games werd goed ontvangen. Het hier te bespreken boek is, zoals gezegd, het eerste deel van een tweeluik over de strijd tussen de loper en het paard. De auteur presenteert in dit deel uitsluitend de directe gevechten tussen beide stukken in het eindspel. Het is daarmee een inleiding voor deel twee, waar het verhaal zich zal ontwikkelen tot gevechten waar meer stukken worden toegevoegd.

Het boek bestaat uit 225 bladzijdes die zijn onderverdeeld in twee hoofdstukken. Hoofdstuk 1 bespreekt in 64 partijfragmenten de situaties waarin de loper superieur is aan het paard. En, hoe kan het ook anders, hoofdstuk 2 draagt de naam When the Knight is superior en doet hetzelfde voor het paard in eveneens 64 partijfragmenten. Het zijn stellingen uit vaak onbekende meesterpartijen afgewisseld met enkele klassiekers.

Een inkijkje in het boek

Hier volgen twee voorbeelden uit het eerste hoofdstuk met commentaar dat gebaseerd is op dat van Zlatanovic. Aan het begin van het hoofdstuk bespreekt Zlatanovic voornamelijk partijfragmenten waar de loper evident beter is dan het paard. Daarvan kon ik de volgende klassieker niet onbesproken laten.

Het is zeer belangrijk om de mogelijkheid om het paard te domineren altijd in het achterhoofd te houden. In deze partij greep een jonge Bobby Fischer die kans dan ook met beide handen aan. Wit staat in de beginstelling praktisch gezien een pion voor, omdat zwart geen vrijpion op de koningsvleugel kan creëren. Wit heeft daar wel de mogelijkheid toe dankzij zijn meerderheid op de damevleugel.

Aan het einde van het hoofdstuk volgen stellingen die iets meer kennis en techniek vereisen. Zoals in dit voorbeeld:

In het hoofdstuk over de stellingen waar het paard dominant is, bestaat eenzelfde ontwikkeling van de partijfragmenten. Dankzij deze opbouw zorgt Zlatanovic ervoor dat de lezer na bestudering van deel 1 uitkijkt naar de meer complexere strijd in deel 2.

Eindoordeel

Het boek heeft een logische opbouw en de partijfragmenten zijn van uitstekende educatieve waarde. Ik weet zeker dat elke schaker na bestudering van dit boek meer eigenschappen van het gevecht tussen de loper en het paard kan benoemen en het begrip van dit type eindspel daarmee meer gelaagd zal worden. Daarnaast zorgt Zlatanovic met korte en heldere annotatie voor een juiste balans tussen verbale analyse en varianten. Het is daardoor een vermakelijk boek waar je vlot doorheen gaat, met hier en daar de toevoeging van een puzzel zodat je, indien gewenst, ook uitvoeriger aan de slag kunt gaan.

Het is dus een relatief kort en vlot te lezen boek en de lezer duikt zonder al te veel poespas meteen de materie in. Toch schuilt juist daarin ook mijn voornaamste kritiekpunt. Het blijft toch onbevredigend dat er niet op z’n minst een inleidend verhaal over de kwaliteiten van de loper of het paard, dan wel deelconclusies per hoofdstuk aanwezig zijn. Met andere woorden, het boek mist in mijn ogen een didactisch kader. De lezer is daardoor zelf verantwoordelijk om zijn opgedane kennis om te zetten in praktisch werkbare vaardigheden. Die verantwoordelijkheid uit zich trouwens ook in het feit dat Zlatanovic soms in zijn uitleg de impliciete aanname heeft dat de lezer het pionneneindspel goed beheerst. Zo stelt hij uit het niets ‘zugzwang is coming’, waarmee hij aanneemt dat dit parate kennis is voor de lezer en soms stopt hij een analyse wat vroeg. Ik zou daarom willen adviseren om dit boek zeker niet eerder te bestuderen dan met een rating vanaf 1500.

Hoe dan ook, met de toevoeging van een didactische omlijsting was het boek alleen maar nóg beter geworden, want de uitleg van Zlatanovic is op zichzelf al zeer verhelderend. Zo ontleedt hij bijvoorbeeld meermaals een stelling in drie ‘fasen’ (zoals stukken centraliseren, zwakte creëren, druk opvoeren en materiaal winnen) om tot winst te komen en dat had zeker niet misstaan in een analytisch kader. Tegelijkertijd doet dat gemis niks af aan de kwaliteit van de gekozen partijfragmenten en de annotatie van de auteur. Voor de ijverige student en creatieve coach, die beiden een beetje eigen verantwoordelijkheid niet schuwen, is dit een zeer welkom boek om de schaakhorizon ten aanzien van de strijd tussen de loper en het paard te verbreden. Ik kijk in ieder geval uit naar deel 2!

Boek: Bishop versus Knight – The Eternal Battle (volume 1)
Auteurs: Boroljub Zlatanovic
Uitgeverij: Thinkers Publishing
ISBN-nummer: 978-946-4201-16-1
Pagina’s: 225
Gepubliceerd: 2021
Link naar het boek: thinkerspublishing.com/product/bishop-versus-knight-the-eternal-battle-vol-1/
Link naar onze recensenten: www.schaaksite.nl/2018/04/09/nieuwe-boekrecensenten/