Recensie: The Chess Scalpel – 32 Master Games Dissected
Inleiding
Zenón Franco (*1956) is een Paraguayaanse grootmeester. In het boek The Chess Scalpel bespreekt hij partijen volgens het model ‘bedenk de zet’. Dit houdt in dat de lezer een stelling voorgeschoteld krijgt, raadt wat de beste zet is en vervolgens controleert of hij het goed had. Soms worden enkele kandidaatzetten als meerkeuze gegeven, soms moet de lezer de zet zelf bedenken. Voor elke goede zet die de speler raadt, krijgt hij een aantal punten. Per partij telt de lezer alle behaalde punten op en leest af hoe sterk hij gespeeld heeft. Zo staan 40-45 punten bijvoorbeeld voor een rating tussen de 2400 en 2500, en alles daarboven is van grootmeesterniveau. Na elke zet geeft de auteur uitleg en analyse van de gespeelde zet, waarbij alternatieve zetten soms ook punten kunnen opleveren.
Boeken van dit type zijn zeldzaam. In Franco’s eerdere boek Chess Self-Improvement (2005) kiest hij voor een soortgelijke opzet. Een ander voorbeeld is de rubriek De lezer aan zet in Schaakmagazine.
Opbouw
De opbouw is overzichtelijk. De geanalyseerde partijen zijn onderverdeeld in vier hoofdstukken: aanval, aanval en verdediging, positioneel spel/structuren, en eindspel. De eerste drie hoofdstukken bevatten negen partijen en het laatste vijf. Dit onderscheid is niet waterdicht, zoals de auteur toegeeft. Aan het einde van elke partij volgt een opsomming van de belangrijkste lessen en de schaalverdeling. Voor elke partij zijn immers niet evenveel punten te vergeven, vandaar dat de verhoudingen per partij steeds anders zijn.
Voorbeeld
Laten we kijken naar een partijfragment om een beter idee te krijgen. De lezer doet verstandig aan om vanaf hier langzaam naar beneden te scrollen om zo niet per ongeluk het antwoord te zien (op deze manier moet je ook het boek lezen). De volgende stelling kwam op het bord in de partij Kramnik-Andreikin, Tromsø 2013.
Wit aan zet. Kies tussen:
a) 26. Tb4
b) 26. Db4
c) 26. Ld3
26. Tb4! (3 punten) Om genoeg spanning te kunnen behouden, moet wit beide torens op het bord houden. De andere zetten leveren geen punten op omdat zwart na …Ta8 gevolgd door …Dd6 of …Db6 de druk kan neutraliseren. 26… Ta8 27. Td1 Ta3.
Wit aan zet. Speel de beste zet (geen meerkeuze hier).
28.d5! (4 punten) Dit is het moment om toe te slaan. Verder voorbereiden heeft geen zin: 28. Ld3 Da8! en wit heeft geen voordeel. 28… exd5 29. exd5 Te8
Wit aan zet. Speel de beste zet.
30. dxc6! (3 punten) Het idee van wits achtentwintigste zet. De lezer krijgt een punt extra als hij het dameoffer zag toen hij die zet gespeeld had. Het passieve 30. Df1 verliest een punt omdat wit niets heeft na 30… Ld7 gevolgd door 31… Pd6. 30… Txe1+
Wit aan zet. Speel de beste zet.
31.Pxe1! (3 punten) Dit houdt de dreigingen in stand. Niet overtuigend is 31. Txe1 g6 32. Txb5 Pd6 33. Td5 Ta5 34. Tdd1 Tc5. 31… Dc7 32. Txb5 g6 33. Tc5 Pe5
Wit aan zet. Kies tussen:
a) 34. Le4
b) 34. Pf3
34. Le4 (2 punten). Na deze zet behoudt wit groot voordeel. De technische eindfase is zeer instructief, zie de PGN. Te gehaast is echter 34. Pf3 vanwege 34… Pxf3+ 35. gxf3 Txf3 36. Td7 Txg3+!
Zenón Franco (bron onbekend)
In dit fragment waren er 16 punten te verdelen. Score:
- 15-16: super-GM
- 13-14: GM
- 11-12: IM
- 9-10: FM
- 6-8: clubspeler, redelijk begrip van het spel.
- 5 punten of minder: hopelijk heb je van de les genoten.
Oordeel
Het blijft een precies werk om uit te zoeken welke partijen geschikt zijn voor dit type oefening. Ten eerste moet er sprake zijn van een lineair verloop, dus dat de winnende partij op enig moment voordeel in handen krijgt en dit geleidelijk weet te verzilveren. Er mag dan geen schwindel voorkomen waarmee een verloren stelling toch gewonnen wordt, of een tijdnoodfase waarin een gewonnen stelling met één zet wordt weggegeven.
Ten tweede moeten de zetten die de lezer uitdenkt uitdagend genoeg zijn, dus niet te voor de hand liggend en niet te moeilijk. Zelfs al wordt een voordeel langzaam uitgebouwd, een stelling die ofwel zo overzichtelijk is dat die praktisch zichzelf speelt, of die alleen met diepe plannen en vergezochte zetten gewonnen kan worden, is niet leerzaam genoeg.
Ook al ontvouwt niet elke partij zich volgens dit principe, Franco kiest ervoor niet om één thema aan de hand van praktijkvoorbeelden te behandelen, maar praktijkvoorbeelden aan de hand van thema’s. Dit heeft net zo goed praktische waarde, want in aanvalspartijen komt ook verdediging voor, en vice versa. Bovendien worden de partijen vanaf de opening tot eindspel behandeld, zodat je ook een gevoel voor omwentelingen krijgt en weet wanneer je moet kunnen afwijken van bepaalde plannen. De oefeningen hierbij zijn creatief en de analyses sterk, wat het boek zeer de moeite waard maakt.
Ten slotte, het enige punt dat bij een eventuele herdruk anders zou kunnen is dat de twee kolommen worden samengevoegd tot één. Wanneer je de partijen doorneemt, is het namelijk noodzakelijk dat je de zetten die nog niet gespeeld zijn kunt afdekken zodat je niet per ongeluk het goede antwoord ziet. Een papiertje op de volgende pagina houden lukt nog wel, maar een pagina voor één kolom afdekken terwijl je op de andere helft van boven naar onderen leest is erg onpraktisch.
Bestelpagina op de website van de uitgever: thinkerspublishing.com/product/rakhmanovs-secrets-of-opening-preparation/
Inkijk – voorwoord, inleiding en deel 1 t/m pagina 20 (pdf): thinkerspublishing.com/wp-content/uploads/2022/04/TP-The-Chess-Scalpel-teaser-1.pdf
Titel: The chess scalpel
Auteurs: Zenón Franco
Aantal bladzijden: 288
Uitgeverij: Thinkers Publishing
Gepubliceerd: 2022
Prijs: €29,95
ISBN: 9789464201512
Type: softback
