Schaken en dementie
In een schaakpartij moet je wel eens rekenen, bijvoorbeeld hoeveel zetten er nodig zijn om een pion te laten promoveren. Toen een Hoornse speler eens een gewonnen stelling verknalde, riep hij na afloop: ,,Ik heb drie dingen verleerd. Schaken en tellen.’’
Schaken is goed voor het oudere brein. Sfeerbeeld van het NHSB-lenteveteranenkampioenschap van 2024, in wijkcentrum De Huesmolen in Hoorn.
Bij schaakvereniging Caïssa-Eenhoorn is men bezig om de schaaksport in te zetten in de strijd tegen dementie. Co Buysman, oud-voorzitter van de club uit Hoorn, heeft onderzocht hoeveel leden, oud-leden en overleden leden vanaf 65 jaar na de millenniumwisseling dement zijn geworden. Hij kwam tot een lijst met 99 namen en bij drie spelers was dementie vastgesteld. Het aantal ligt een stuk lager dan dat van de zorgorganisaties die zeggen dat één op de vijf mensen dement wordt.
Op de website van Alzheimer Nederland is te lezen dat het aantal mensen met dementie de komende jaren flink zal stijgen. Van 300.000 nu via 500.000 in 2040 naar 620.000 in 2050. Ook de dementiekosten – één persoon met dementie kost per jaar zo’n € 40.000 – gaan fors omhoog. Die bedroegen in 2015 6,6 miljard euro, in 2019 10,3 miljard euro en gaan naar 15,6 miljard euro in 2040.
Er is in de loop der jaren veel onderzoek gedaan naar het functioneren van de hersenen, ook in relatie met schaken. Zo moeten verschillende delen van het brein samenwerken om te kunnen schaken en die specifieke samenwerking leidt tot processen die een gunstige werking hebben op het wellicht voorkomen dan wel vertragen van dementie. Bij andere activiteiten – timmeren, koken, kruiswoordpuzzels oplossen, fitnessen, etc. – zijn andere samenwerkingsverbanden die niet dat effect geven. Bekende hersenspecialisten als Dick Swaab (neurobioloog) en Erik Scherder (hoogleraar neuropsychologie) en anderen onderschrijven het belang van schaken om gezonde hersenen te houden.
Bij Caïssa-Eenhoorn is in de afgelopen kwart eeuw één op de 33 leden dement geworden. Co Buysman is benieuwd hoe dat bij de overige schaakverenigingen in Nederland zit en roept schaakvrienden van de clubs op om informatie daarover naar hem te mailen. Hij heeft eind 2024 uitgezocht welke leden, oud-leden en overleden leden van de Hoornse vereniging die voor 1960 zijn geboren dement zijn geworden. Zijn daar bij de andere Nederlandse clubs cijfers over bekend? Ook een algemene indruk (bijvoorbeeld, bij een club van zo’n vijftig leden: ,,Bij ons zijn in de loop der jaren flink wat oudere spelers dement geworden.’’ Of, bij een club van dertig leden: ,,Ik ken geen clubgenoten en oud-clubgenoten met dementie.’’) is welkom. Reacties kunnen worden gemaild naar: buysman.nan@quicknet.nl
