Yakubboev weigert vrouwelijke tegenstanders hand te schudden tijdens Tata Steel Chess
De Oezbeek Nodirbek Yakubboev weigert tijdens Tata Steel Chess zijn vrouwelijke tegenstanders de hand te schudden. De islamitische schaker zegt geen vrouwen te willen aanraken vanwege ‘religieuze redenen’.
Deze permanente weigering werd pas voor het grote publiek zichtbaar tijdens de vierde ronde in Wijk aan Zee. Toen de Indiase Rameshbabu Vaishali haar hand uitstak, werd die door Yakubboev afgeslagen met een kort afwijzend gebaar. In de eerste ronde had de 23-jarige grootmeester ook al geweigerd Divya Deshmukh, eveneens uit India, een hand te geven. Hij besloot haar in plaats daarvan een boks te geven, maar dat zal de meeste toeschouwers en de arbiters zijn ontgaan, mede omdat hun bord zich in het hoek van het podium in de Moriaan bevond.
Enkele dagen later, in ronde 8, speelde Yakubboev tegen de Roemeense Irina Bulmaga. Ditmaal geen boks of kortaf gebaar. Yakubboev opteerde voor de zogenoemde namasté, een hindoeïstisch gebaar waarbij de handen tegen elkaar worden geduwd en de handpalmen elkaar raken. Bulmaga ging daarmee akkoord. Yakubboev heeft bij de toernooiorganisatie aangegeven in de laatste ronde ook Chinese Lu Miaoyi op deze manier te gaan begroeten.
Verontwaardiging
Onder anderen Susan Polgar heeft haar verontwaardiging uitgesproken over het gedrag van Yakubboev. Volgens Polgar had hij van tevoren de toernooiorganisatie moeten laten weten dat hij weigert vrouwen een hand te geven. ‘Dit is een prestigieus evenement en hij wist dat hij vrouwelijke tegenstanders zou krijgen. (…) Als je wilt dat er voor jou een uitzondering wordt gemaakt, wees dan proactief. Anders kun je kritiek verwachten.’
Ook andere vrouwelijke schakers zoals de Duitse Elisabeth Pähtz en de Zuid-Afrikaanse Jesse February uitten kritiek op het gedrag van de Oezbeek. Yakubboev zelf reageerde op X (voormalig Twitter) met een verklaring, waarin hij inderdaad aangeeft geen vrouwen aan te raken om ‘religieuze redenen’. Er bestaan foto’s van een eerder evenement waarin hij vrouwelijke tegenstanders wel de hand schudt. ‘Dat beschouw ik nu als fout voor mij’, verklaart Yakubboev.
‘Ik heb haar beledigd met mijn gedrag, ik bied mijn excuses aan, schrijft Yakubboev verder over het weigeren van de hand van Vaishali. Hij heeft inmiddels zijn X-account verwijderd, mogelijk als gevolg van de vele negatieve reacties op zijn gedrag en zijn verklaring.
FIDE-reglementen
Het weigeren van de hand staat niet expliciet genoemd in het reglementenboek van de FIDE. Wel staat er in artikel 11 .1 dat ‘spelers geen gedrag mogen vertonen dat het schaakspel in diskrediet brengt’. Het is dus in belangrijke mate aan toernooiorganisaties hoe om te gaan met het afslaan van de hand van de tegenstander.
Vanaf 2007 heeft er overigens een periode wel een expliciete FIDE-regel bestaan waarin het schudden van de hand van de tegenstander een verplichting was. Deze regel heeft tot zover bekend nooit het reglementenboek gehaald, maar werd wel als oekaze op de FIDE-website gepubliceerd.
Aanleiding was de match tussen Vladimir Kramnik en Veselin Topalov. De twee kampen waren niet al te vriendelijk tegen elkaar. Zo vond Topalov dat Kramnik wel erg vaak gebruikmaakte van het toilet in zijn rustruimte. De Bulgaar insinueerde dat de Rus daar gebruikmaakte van een computer, een affaire die later bekend werd als ‘Toiletgate’. De twee weigerden in hun ontmoetingen na de match handen te schudden en de FIDE zag zich gedwongen deze aanvulling op het reglement op de website te publiceren.
Short – Cheparinov
Dus toen Ivan Cheparinov in 2008 in Wijk aan Zee tot tweemaal toe weigerde de hand te schudden van Nigel Short, claimde de flamboyante Brit de zege. Bij Cheparinov lagen er geen religieuze redenen aan de weigering ten grondslag. De reden was dat Short lelijke dingen zou hebben gezegd over het gedrag van het kamp Topalov tijdens de bewuste WK-match tegen Kramnik. Short had op een vraag van een journalist geantwoord ‘iets sinisters te hebben geobserveerd’ bij Topalov. Door het Bulgaarse kamp werd deze opmerking geïnterpreteerd als een beschuldiging van valspelen.
Laat Cheparinov nou net een van de secondanten van Topalov zijn geweest tijdens deze bewuste WK-match. ‘Chepa’ was de opmerking van Short een paar maanden later nog niet vergeten.
Short moest de arbiters in Wijk aan Zee wijzen op de publicatie van de FIDE en kreeg niet lang na de handweigering een reglementair punt toegewezen. Short typeerde het gedrag van z’n tegenstander als ‘een gecalculeerde belediging’. Later ging Short akkoord om de partij op de rustdag in te halen. Hij haalde tot een tweede maal toe z’n revanche: Short versloeg Cheparinov met wit in 72 zetten.
De weigering om de hand te schudden achter het schaakbord is vaker gezien. Zo kwam het tijdens de Koude Oorlog geregeld voor dat schakers van verschillende kanten van het IJzeren Gordijn weigerden elkaar de hand te schudden. Dat werd toen gedoogd door FIDE en toernooiorganisaties. Ook van Kasparov en Karpov is bekend dat ze elkaar niet altijd een hand gaven voor de partij.
Waarbij te allen tijde moet worden aangetekend dat twee spelers die stilzwijgend elkaar weigeren de hand te schudden, een compleet andere zaak is dan een speler die de uitgestoken hand van de tegenstander weigert.
Het verhaal over de weigering van Cheparinov om Shorts hand te schudden verdient een aanvulling: Short zou dat ‘sinistere’ geconstateerd hebben tijdens het wereldkampioenschapstoernooi in San Luis 2005.
Short trok (‘I am dining with Veselin Topalov and … Ivan Cheparinov …, as indeed I have done all the playing days so far.’) daar het hele toernooi op met Topalov en Cheparinov. De verslagen van Short zijn na te lezen op en.chessbase. Die gaan wel iets verder dan embedded journalism. De twijfels van een andere speler over Topalovs resultaten wuift hij weg. Pas als de schaakwereld zich in meerderheid keert tegen Topalov, ziet hij blijkbaar in dat het verstandiger is om een andere kant te kiezen; pas dán heeft hij ‘iets sinisters’ opgemerkt.
Misschien had Cheparinov geen zin om zijn vingers na te moeten tellen.
Short is niet vies van een beetje commotie op z’n tijd. Dat zie je ook mooi terug in het interview direct nadat hem het reglementaire punt is toegewezen. www.youtube.com/watch?v=0YI-zIo4AzQ
Dank voor de aanvulling, Frits.
Ik voel mee met de verontwaardiging van Susan Polgar en de dames Pähtz en February.
Wat mij betreft is het gedrag dat verstorend uitpakt op de concentratie e.d. van tenminste sommige vrouwelijke tegenstanders van Yakubboev. Niet meer uitnodigen voor het toernooi, vind ik – net zomin als andere spelers met zulk religieus gemotiveerd gedrag.
En Benno, je rept ook over landsaard gevoeligheden die een rol speelden. En natuurlijk nog steeds: neem het onder hun nationale vlag spelen van Russen thans.
Maar zou dat niet breder liggen? Neem een tegenstander met een Israëlish of Iraans vlaggetje naast zijn of haar bord.
Wat jullie – moeten we die vlaggetjes (ook bij niet-landen matches) handhaven of maar weglaten voortaan?
Ik druk me onhandig uit, Russen spelen in Fide evenementen thans dus NIET onder hun landsvlag maar onder die van de Fide.
Frans, dank voor je reactie. Meerdere elementen spelen een rol. Het gedrag van Yakubboev is onsportief en beledigend (dat heeft hij zelf toegegeven) dus ik kan me best voorstellen dat hij haar jonge tegenstandster daarmee van haar apropos bracht. Wat de boel nog een stuk kwalijker maakt: hij heeft het niet van te voren aangegeven. Daarmee brengt hij ook de toernooiorganisatie in een lastig parket. Susan Polgar wijst daar terecht op.
Daar komt bij dat zijn reden een slechte reden is. Afreizen naar een buitenland betekent je aanpassen. Dus dat betekent dat je je houdt aan de meest basale gebruiken en gewoonten. Zeker als je te gast bent op een prestigieus evenement zoals Tata Steel Chess. Andersom zal een Nederlandse schaker vermoedelijk in een islamitisch land geen bier op straat gaan drinken of iets dergelijks.
Ik heb Tata Steel Chess gevraagd om een reactie en keurig antwoord gekregen, maar heel veel woorden wil de toernooiorganisatie er ook weer niet aan vuil maken. Dat snap ik, want dit soort kwesties ligt gevoelig. Al zou dat niet zo moeten zijn. Ik vermoed dat de toernooiorganisatie op een andere manier kenbaar maakt niet van dit gedrag gediend te zijn: deze knaap hoeft geen uitnodiging meer te verwachten uit Wijk aan Zee.
Ook in India heeft hij zich niet populair gemaakt. Er is veel aandacht voor geweest in de Indiase pers.
Heb dat niet gevolgd, maar goeie kans dat daar om puur ‘politieke’ redenen gaat, namelijk dat machthebbers het daar niet zo op moslims hebben, een willekeurige link: www.nporadio1.nl/nieuws/buitenland/f25a9a1a-df05-4745-ad48-4d2f8b0510af/hindoenationalisme-rukt-op-in-india-christenen-en-moslims-wordt-het-leven-onmogelijk-gemaakt (maar ook niet op christenen, dus dat scheelt 🙂 )
Susan Polgar maakte volgens mij (ik kan het niet terugvinden) alleen bezwaar tegen het niet van te voren melden door Yakubboev, niet tegen de religieuze gewoonte.
Je kunt van alles vinden over rare religieuze gebruiken (dat handenschudtaboe is overigens niet voorbehouden aan sommige moslimgroepen), maar als Yakubboev van het begin af aan bijvoorbeeld de namaste-groet had gebruikt, was er niets aan de hand (no pun intended) geweest. Het gaat niet om het gebaar, maar om het aangeven dat je je tegenstander respecteert.
‘van alles vinden van religieuze gebruiken, voor de duidelijkheid.
Direct diskwalificeren lijkt me gepast.
Het gaat niet alleen om het respecteren van je tegenstander, maar ook van het toernooi, de schaaksport, de organisatie en het land waar je verblijft.
Overigens heeft Yakubboev in een filmpje geprobeerd de schade te beperken. Oordeelt u zelf of dat gelukt is. www.youtube.com/watch?v=CBD-fPI3hmo
Spijker op de kop, dat wat Frits zegt: respect voor je tegenstander, dat is waar het omgaat, de rest is bullshit. Als liefhebber van de schaaksport en inwoner van het land waar Yakubboew op bezoek is, heb ik geen enkele moeite met namaste-groet. Waarom zou ik? Integendeel: vind raar dat Nederlanders zich daar wel druk om maken. Alsof er met ons niks mis is (van alles dus).
Ach, ik heb eens in Vollenhove geprobeerd op zondag een kop koffie te kopen. Niet gelukt, op dat moment iets minder respect voor andere culturen. Daarentegen heeft in Haastrecht ooit een fietsenmaker op zondag mijn afgebroken pedaal gerepareerd. De buren mochten het niet zien, maar toch.
Je kunt mekaar niet begrijpen, maar je hoeft ook niet gelijk hoog uit de boom. Dat is voor een 22-jarige soms even lastig, maar er is geen reden voor verstandiger mensen om daar gelijk met gestrekt been in te gaan.
Overigens kan ik op en.chessbase en chess niets meer terugvinden van verslagen hierover die ik eerder heb gelezen. Misschien verstandig, maar ook niet erg journalistiek. Verzoek van Tata?
Er was gisteren een verzoening tussen Yakubboev en Vaishali, waarschijnlijke georganiseerd door CB India, maar van harte gedeeld door Tata Steel Chess op Twitter: x.com/ChessbaseIndia/status/1884992273269584159
Okay. Mooie reacties over ‘handenschud-gate’. Thx allemaal.
Maar mijn vraag over de nationale vlaggetjes op de tafels en / of op de naambordjes aan de tafels, mee ophouden of gewoon mee doorgaan; zijn er ook mensen die daar een mening over hebben ?
Naambordjes aan de rand van de tafel vind ik eigenlijk niet meer dan normaal. Carlsen, Giri, Ding, Gukesh en Caruana zullen bekende gezichten zijn, maar dat geldt vast niet voor alle deelnemers. Er hoeft van mij niets meer op te staan dan alleen de (achter)naam / familienaam, tenzij er twee Grootens of drie Polgars meedoen. Een vlaggetje ervoor of een rating erachter is wat mijn betreft overbodig, en een vlaggetje op tafel staat alleen maar in de weg. Op de site van het toernooi kan je bij de uitslagen en de standen de persoonlijke gegevens van deelnemers desgewenst uitgebreider weergeven. In een toernooizaal zonder naamplaatjes, vlaggetjes en dergelijke zie ik Vasyl Ivanchuk rustig na een wandelingetje aan een ander bord plaatsnemen en vervolgens ook nog een briljante zet uitvoeren! Overigens wil ik hiermee geenzins Ivanchuk belachelijk maken: ik ben al decennialang groot Ivanchuk-fan!
Een aanvulling op de Short-Cheparinov case: de commissie van beroep heeft destijds de beslissing teruggedraaid en de partij is alsnog gespeeld. Saillant detail: Kramnik zat is die commissie (met J. Polgar en Krasenkow).
Toch nog even over het aanraken van iemand van het andere geslacht, in hoeverre dat volgens de islam verboden is. AI schijnt voor elk vraagstuk een antwoord te hebben, dus de kwestie voorgelegd aan antwoordmachine Perplexity.
Het afgewogen antwoord, kernachtig samengevat:
De Koran verbiedt een handdruk niet expliciet.
Er zijn interpretaties van geleerden die handen schudden wel verbieden.
Ik geloof niet dat de weigeraar de intentie had zijn vrouwelijke tegenstander te beledigen, al biedt de video-opname volop ruimte voor deze opvatting. Hij arriveerde iets te laat aan het bord, negeerde bot de uitgestoken hand. Heeft later ook hiervoor excuses aangeboden.
Dat hij niet opnieuw voor een boks koos, heeft wellicht te maken met voortschrijdend religieus inzicht van iemand die ‘recht in de leer’ probeert te zijn. Ook een boks geldt in deze situatie volgens de extremere interpretaties immers als een verboden aanraking.
De vermeende belediging van een vrouwelijke deelnemer lijkt ernstiger dan Carlsens vermeende belediging van de sponsoren van het WK Rapid/Blitz door in een spijkerbroek in de schaakarena te verschijnen, maar genereerde veel minder media-aandacht.
Goed opgelost verder, iedereen weer veel van geleerd, hoop ik.
Sake Jan, volgens jou gaat het alleen om respect naar de tegenstander en is de rest ‘bullshit’. Ik denk dat de toernooiorganisatie en de hoofdsponsor daar iets anders over denken.
En je schrijft ‘alsof er met ons niets mis is’. Dat soort cultuurrelativisme is een kwaal van deze tijd. Het is een vrijbrief voor negatief gedrag, omdat dat gedrag normaal is in andere culturen. Terwijl je het van iemand uit je eigen cultuur niet zou pikken.
Daar komt bij dat men in India ook niet van dit soort fratsen houdt. Zeg je dan ook ‘alsof er met hun niets mis is?’
When in Wijk aan Zee, do as the Wijk aan Zeeërs do.
Volgens mij doen er niet veel spelers uit Wijk aan Zee mee, wellicht bedoel je “do as the andere buitenlanders in Wijk aan Zee do” ?
Maar ik snap niet waar je je zo druk over maakt. Een Oezbeek heeft misschien een Indiase beledigd, maar dat vond zij niet en hij heeft een keurig alternatief gevonden dat voor iedereen acceptabel is.
Dat het handiger was geweest als hij daar eerder over nagedacht had, ja, dat klopt. Maar als je iedere sociaal niet zo handige schaker moet verwijderen, wordt het nogal rustig op de toernooien denk ik.
Beste Benno, wat India betreft zie boven mijn reactie op Dimitri. Ja, bullshit. Bekrompen gedrag. Kwaal van deze tijd? Inderdaad ja: iedereen in de wereld moet maar precies doen en denken zoals “wij”. Maar als een schaakster in een moslimland wordt verplicht om hoofddoek om een rok aan te doen, schreeuwen “we” ook weer moord en brand. Beetje tolerantie? O nee, asjeblieft zeg, dat is zo cultureel relativerend!
En die organisatie en sponsor kan heus wel voor zichzelf opkomen hoor, hoef jij echt niet te doen. Ga iets nuttigs doen, denk ik dan. Doet die organisatie ook zo te zien, gezien het (kennelijke) uitblijven van reactie.
Sake Jan, je moet nou ook weer niet doorschieten. Bij Tata accepteren ze andere vormen van respect dan de handdruk, maar voor een verplichting tot het dragen van alles bedekkende kleding zie ik niet zo gauw een acceptabel alternatief. Als dat in een privaat georganiseerd toernooi gebeurt, kun je als vrouw beslissen dat je daar niet aan meedoet. Zoals je in Frankrijk nog niet zo lang geleden geen enkele kerk binnenkwam in korte broek. Maar je kunt geen FIDE-evenementen organiseren in een land dat dergelijke regels hanteert (en zeker niet als je, ondanks die kleding, niet veilig bent op straat, zoals Gunina overkwam).
Er waren in het oude Rome overigens vele soorten Romeinen, die bepaald niet allemaal dezelfde opvattingen hadden.
In de (opkomst en ondergang) van het Romeinse Rijk heb ik mij vroeger wel verdiept. Aan de hand van de geschiedschrijving door Edward Gibbon. Aanbevolen! Boeiende beschouwingen ook over tolerantie en religieuze gewoonten en verhoudingen.
Zie hier ook een goede samenvatting op Wikipedia: Romeinse religie – Wikipedia
Iets minder aanmatigend mag wel, Sake Jan. Ga eens iets nuttigs doen? Ik schrijf een journalistiek artikel – daar zit best wat tijd in – omdat veel andere media dat verzuimen. Maar jij vindt het nodig om met je politiek correcte vingertje te gaan wapperen. Prima joh. Intussen wachten we al vele decennia op het eerste boeiende schaakverhaal van Sake Jan de Boer. Ik beloof dat ik je niet zal vragen of jij nog eens wat nuttigs gaat doen.
Je vergelijking is – zonder dat je hebt doorhebt – een goede. Schaaksters die problemen hebben met het verplicht dragen van een hoofddoek kunnen kiezen om niet deel te nemen aan zulke evenementen. Er zijn er ook genoeg die daarom thuisblijven. Net zoals wij van schakers mogen verwachten dat ze aan de minimale gebruiken – die al eeuwen grotendeels hetzelfde zijn – mogen voldoen. Straks krijgen we een schaker die op het podium van de Moriaan naar Mekka gaat bidden of een altaar het podium opsleept? Van Sake Jan mag het, want tolerantie…
De database van de KNSB rating onderhouden lijkt me nuttig (dat is wat Sake Jan volgens mij doet), net als schaakverhalen schrijven. Jullie zijn beide goed bezig met schaken! Respect en vriendelijkheid zijn wellicht nog belangrijker en gelden voor niet alleen voor het schaken. De manieren waarop die vorm krijgen zijn erg verschillend per cultuur, zoals velen vermelden!
Ik heb altijd tijdens de opvoedingsjaren mee gekregen dat iemand zittend een hand geven verre van netjes is. Iemand aankijken daarentegen is wel weer zoals het hoort.
Moedig voorwaarts allen!
Dat herken ik. Ik moest als kind ‘van thuis’ gaan staan bij het handschudden ter kennismaking of begroeting. En wat ook steeds werd ingeperd: spreken met twee woorden. “Ja mevrouw / meneer” of “Nee mevrouw / meneer”.
Maar bij het schaken zit ik vaak al als m’n tegenstander aankomt. En dan sta ik tegenwoordig niet meer (altijd) op. En opgeven of remise beklinken doe ik eigenlijk al sinds m’n jonge jaren gewoon zittend achter het bord.
De etiquette lijkt me:
* Als de ander zit: gewoon zittend een hand geven.
* Als de ander (nog) staat: naar hem/haar toebewegen met je bovenlichaam.
Oneens met 2 en bij 1 doen beide spelers het dus niet goed.
Moedig voorwaarts!
Dat is een sportieve reactie, Sake Jan. We zien elkaar en schudden elkaar dan de hand.
Top!