Krantenrubrieken weekenden 11, 18, 25 januari 2025

Wekelijks publiceren we de schaakrubrieken van Dimitri Reinderman voor HDC Media, Henk Prins voor het Reformatorisch Dagblad, Nick Maatman voor Dagblad van het Noorden / Leeuwarder Courant en Hans Ree in de Groene Amsterdammer.

Dimitri Reinderman | Henk Prins | Nick Maatman | Hans Ree

Dimitri Reinderman

11 janauri: Frans Henneberke, een vergeten meester

De naam Frans Henneberke zal waarschijnlijk alleen sommige oudere lezers iets zeggen. Hij staat niet eens op de Nederlandse Wikipedia (alleen een heel kort stukje op de Russische), terwijl daar b.v. de nummer 566 van Nederland zonder speciale reden wel op staat. Is hij vergeten? Maar vooruit, dan schrijf ik wel een bio, met hulp van vooral Delpher.

F.W.J. Henneberke werd geboren op 23 mei 1925 in Amsterdam. Op 11-jarige leeftijd leerde hij zichzelf schaken met een boek van Euwe. Een jaar later stelde zijn oma hem voor aan de toen 17-jarige Fenny Heemskerk die hem aanmoedigde om serieus werk van het schaken te maken. Hij werd al snel een sterke speler. Tijdens een Hoogovensschaaktoernooi leerde hij Hiskija Voerman uit Velsen kennen: ze trouwden aldaar op 11 oktober 1950. Een maand later vertrokken ze naar Indonesië, waar hij een autohandel leidde met zestig man personeel. Veel gelegenheid om te schaken kreeg hij daar echter niet. In 1958 keerde hij terug naar Nederland, ging in Amstelveen wonen en studeerde toen elektronica.  Hij pakte het schaken weer op en werd in 1962 Internationaal Meester. Hij speelde echter maar weinig toernooien; enerzijds door een kwakkelende gezondheid, anderzijds omdat hij in Apeldoorn bij het Rijkscomputercentrum was gaan werken. Wel was hij actief als schaakinstructeur en hielp hij bij het schrijven van diverse toernooiboeken. In 1978 publiceerde hij de biografie van W.J. Muhring (waarvan ik als 14-jarige alle 376 pagina’s las). Ook ging hij dammen, daarin was hij naar eigen zeggen een hoofdklasser. Midden jaren ‘80 werd Ton Sijbrands een leerling van hem. Hij ging toen ook weer actief schaken, maar dat duurde helaas niet lang. Op 1 oktober 1988 overleed hij op 63-jarige leeftijd, volgens de rouwadvertentie “helemaal onverwacht”. Onderstaande partij tegen een Belgische grootmeester werd in Wijk aan Zee gespeeld.

Frans Henneberke – Alberic O’Kelly de Galway

1.c4 Pf6 2.Pc3 d5 3.cxd5 Pxd5 4.d4 g6 5.e4 Pxc3 6.bxc3 c5 7.Lc4 Lg7 8.Pe2 0–0 9.0–0 Pd7?!

Zo krijgt wit de vrije hand in het centrum. 9….Pc6 was beter.

10.Le3 Dc7 11.Tc1 b6 12.Dd2 Lb7 13.f3 e5 14.Tfd1 Tad8 15.De1 Kh8 16.Dh4 a6 17.Kh1 b5 18.Ld3 Db6 19.dxc5

 Nu had zwart gewoon de pion moeten terugslaan, ook al lijkt het gevaarlijk.

19…De6? 20.c4! b4 21.Tb1 a5 22.a3! Lc6 23.axb4 axb4 24.Txb4 f5 25.Pc3 Lf6 26.De1 Le7 27.Dg1 Pf6 28.Tb6 fxe4 29.Pxe4 Ph5 30.Pg5 Lxg5 31.Lxg5

Het is na de pionverlies alleen maar erger gegaan voor zwart, maar hij maakt er nog iets leuks van..

31…Txf3 32.Lxd8 Th3

Dreigt mat!

33.Df2 Pf4 34.Le4 Dg4 35.Lf6+ Kg8 36.Td8+ Kf7 37.Txc6 Tc3 38.Ld5+ Pxd5 39.Lxe5+ en nu vond zwart het mooi geweest.

Partij in viewer:

 

18 januari: Eline Roebers gedeeld eerste bij EK rapid vrouwen

Wie vrouw, jong en/of Nederlander is, heeft een streepje voor bij het uitnodigingsbeleid voor de grootmeestergroepen van Tata Steel Chess. Eline Roebers is het alle drie en mede daarom had ze de afgelopen twee jaar een uitnodiging had gekregen. Voor dit jaar is ze echter gepasseerd. Ze werd vorig jaar namelijk laatste in de Challengers en bovendien daalde ze daarna ook nog met haar rating. Pas na de zomer begon ze, vrij van schoolverplichtingen, weer sterk te spelen, maar dat zal te laat geweest zijn om nog uitgenodigd te worden. Maar het niet spelen in Wijk aan Zee heeft ook een voordeel.  De Challengers is een zwaar toernooi waarvoor je goed voorbereid wilt zijn, en dat kost veel tijd. Tijd die ze nu aan het spelen van toernooien heeft kunnen besteden. Zo speelde ze in december toernooien in Spanje en Slovenië, het nieuwe jaar begon ze met een toernooi in alweer Spanje om vervolgens naar Monaco te gaan voor het EK snelschaken en rapid voor vrouwen. En dat ging goed, in beide categorieën deed ze mee om de titel. Bij het snelschaken stond ze een ronde voor het einde nog bovenaan, maar na verlies werd ze vierde. Bij het rapid eindigde ze gedeeld eerste met drie andere dames, maar op tiebreakpunten werd ze alweer vierde. Twee keer net buiten het podium dus, en dat is zuur, maar als je bedenkt dat er negen (echte) grootmeesters meededen en zelfs drie voormalige (klassieke) wereldkampioenes, dan is het wel een heel knappe prestatie. Onderstaande overwinning uit het rapidgedeelte is tegen een Duitse grootmeester.

Eline Roebers – Elisabeth Paehtz

1.e4 c5 2.Pf3 g6 3.d4 cxd4 4.Dxd4 Pf6 5.Pc3 Pc6 6.Da4 d6 7.e5!

De pointe van deze zijvariant: wit verovert naar keuze een pion of het loperpaar.

7…dxe5 8.Pxe5 Lg7 9.Lb5 Ld7 10.Pxd7 Pxd7 11.Pe4 Tc8 12.c3 a6 13.Le2 f5 14.Pg5 Pc5 15.Dc2 h6 16.Pf3 e5?

Met de zwarte koning nog in het midden maakt dit te veel gaten in de zwarte stelling. 16…e6 en daarna snel rokeren was beter geweest.

17.Le3! Pe4 18.Db3! De7 19.g3 Lf6 20.Ph4!? Lxh4 21.gxh4

De halfopen g-lijn zal wit nog van pas komen.

21…f4 22.Lb6 Pc5 23.Lxc5! Dxc5 24.Dxb7 0–0

Eindelijk, maar de zwarte koning staat nog steeds niet veilig.

25.Tg1 Pe7 26.0–0–0 Tc6 27.Td7 Te8 28.Tgd1 Kf8 29.T1d5! Dxf2 30.Txe5 Tb6 31.De4

Zwart moet nu overgaan in een verloren eindspel met twee pionnen minder om geen stuk te verliezen.

31…De3+ 32.Dxe3 fxe3 33.Txe3 Pf5 34.Txe8+ Kxe8 35.Th7 Pxh4 36.Txh6 Pg2 37.Th7 Pf4 38.Lc4 Tc6 39.b3 a5 40.Lb5  Zwart verliest nu haar toren en gaf daarom op.

Partij in viewer:

 

25 januari: Een spectaculair tijdnoodduel

De paradox van het schaakspel als kijksport is dat enerzijds mensen sterke spelers willen zien – een partij tussen twee willekeurige amateurs zal weinig publiek trekken, de WK-match deed dat wel – maar dat perfectie maar weinig gewaardeerd wordt. Een door beide spelers foutloos gespeelde partij wordt immers remise, vergelijkbaar met een bloedeloze 0-0 bij voetbal. Een partij wordt leuk en spannend door fouten. Hoe minder bedenktijd, hoe groter de kans op fouten, vandaar dat Magnus Carlsen een groot supporter is van rapid en blitz. Ook op het klassiek schaken heeft de gedachte invloed: bij de WK-match kregen spelers er pas na zet 40 tijd per zet erbij. In diverse partijen moesten de  spelers een behoorlijk aantal zetten binnen een minuut doen, zeer spannend om te volgen. In Wijk aan Zee hanteren ze nog het reguliere speeltempo, waarbij spelers dankzij de increment voor elke zet minstens een halve minuut bedenktijd hebben. En wat blijkt: ook dan kan er een spectaculaire tijdnoodfase vol met fouten ontstaan, zoals in de partij tussen de wereldkampioen en de beste speler van Nederland, waarvan u in Reinderman aan zet al een fragment kon zien. Wit was op zet 25 onder de minuut gekomen, zwart op zet 28 en daar begon het zogenaamde “spelen op increment”.

Gukesh D  – Anish Giri

1.Pf3 Pf6 2.g3 d5 3.Lg2 c5 4.0–0 Pc6 5.d4 e6 6.c4 dxc4 7.Da4 Ld7 8.dxc5 Lxc5 9.Dxc4 Le7 10.Pc3 0–0 11.e4 Tc8 12.De2 Lc5

Wit probeert nu in een gelijke stelling ijzer met handen te breken met een twijfelachtig stukoffer.

13.Lg5 h6 14.Lh4?! g5 15.Pxg5 hxg5 16.Lxg5 e5 17.Dd2 Le7 18.Lh6 Kh7 19.Lxf8 Lxf8 20.f4 Le6 21.Pd5 Pb4 22.fxe5 Pg4 23.Tad1 Kh8! 24.Kh1? Tc2! 25.Df4 Pxd5! 26.Df3

Sterk was nu 26…Txg2! 27.Dxg2 Pge3 28.Df3 Pxf1 29.exd5 Pe3! 30.Dxe3 Lxd5+ maar ook de partijzet behoudt voordeel.

26…Db6 27.exd5 Tf2! 28.Dc3 Lb4?

28…Lf5! 29.e6+ Lg7 30.exf7 Kh7! is heel goed voor zwart.

29.Dc1 Lf5 30.Dg5! Lf8 31.Dh4+?

31.Dh5+ Kg8 32.e6 fxe6 33.h3 is gelijk.

31…Lh6?

31…Kg8 32.e6 Txf1+ 33.Txf1 Pf2+ is sterk.

32.Tde1 Dxb2 33.h3?

33.Txf2 Pxf2+ 34.Kg1 is gelijk.

33…Le4!! 34.Txf2

34.Lxe4 Txf1+ 35.Txf1 Dh2 mat.

34…Pxf2+ 35.Kg1

Giri had 41 seconden op de klok en was hier 35…Pg4 aan het berekenen. Hij was nog niet klaar daarmee toen de klok opeens nog maar een paar seconden aanwees en in paniek besloot hij tot de partijzet. Helaas, want 35…Pg4! had gewonnen: na 36.Txe4 Db6+! 37.Kh1 Db1+ 38.Lf1 Dxf1  staat wit mat. Na de partijzet staat wit gewonnen.

35…Db6?? 36.Df6+ Dxf6 37.exf6 Lxg2 38.Kxg2 Pd3 39.Te8+ Kh7 40.d6 Pc5 41.Te5 Pd7 42.Te7 Zwart gaf op.

Partij in viewer:

Henk Prins

10 januari:

In de serie over ‘de pion’ dit keer een uitstapje naar de schaakpartij. In de loop van de schaakgeschiedenis kreeg de pion meer betekenis.  Vooral de Franse jonge schaker François Philidor (1726-1795), die ook musicus en componist was, bracht het belang van de pion onder de aandacht. In zijn boek ‘Analyse van het schaakspel’  introduceerde hij de term ‘pionnenspel’. De pionnen, zo stelde hij, bepalen het leven van het schaakspel. De pionnen geven de doorslag in aanval en verdediging en als zij inferieur staan, is de partij verloren. Philidor, die ook in Den Haag heeft gewoond en schaakte met de Engelse officieren, legde de grondslag voor veel principes uit de hedendaagse openingstheorie. Hij was de eerste schaakmeester die het belang van de pionnen inzag. Hij geloofde dat een sterk pionnenfront het middenspel besliste. In genoemd boek toonde hij de sterke en ook de zwakke kant van de pionnen, nadat eerst de stukken ontwikkeld waren. Hij benadrukte de waarde van een geïsoleerde pion, van een dubbelpion en van een achtergebleven pion. Voordien waren die begrippen nog min of meer onbekend in de schaakwereld.

Bekend is verder de uitspraak van oud wereldkampioen Steinitz: ’pionnen kunnen niet terug.’  De schaaktheorie adviseert dan ook om zo snel mogelijk de stukken te ontwikkelen  en niet te veel  te schuiven met pionnen omdat deze niet meer  terug kunnen. De volgende grappige pionnenpartij is een uitzondering op deze regel.

Marshall – Ragozin

1.e4 c5 2. b4

Het Siciliaans gambiet . Wit offert een pion voor invloed in het centrum.

 2. … cxb4 3. a3 Pc6?

3. … d5!

4. axb4 Pf6 5. b5 Pd4 6. c3 Pe6 7. e5 Pd5 8. c4 Pf4 9. g3 Pg6 19. f4 Pxf4

Zwart offert  een stuk om f5 te pareren en tevens een aanval op touw te zetten tegen de verzwakte witte koningsstelling.  10. … Pd4 is beter.

11. gxf4 Pxf4 12. d4 Pg6 13. h4 e6 14. h5

Wit heeft nog geen stuk ontwikkeld na 14 zetten. Toch staat hij uitstekend. De partij wordt snel uitgespeeld.

14. … Lb4+ 15. Ld2 Lxd2+ 16. Pxd2 Pe7 17. Pe4

Doel zijn de gaten in zwarts stelling.

17. … Pf5 18. h6 g6

Na 18. .. Pxh6 wint wit als volgt: 19. Txh6! gxh6 20. Pd6+ en nu a) 20. … Ke7 21. Df3 f5 22. exf6 e.p.+ enz. b) 20. … Kf8 21. Dh5 De7 22. Dxh6+ Kg8 23. Ta2 enz.

19. Pf6+ Kf8 20. Pf3 d6 21. Pg5 dxe5 22. dxe5 Dxd1+ 23. Txd1 Ke7 24. Th3 b6 25. Lg2 Tb8 26. Pxh7

zwart geeft het op. Hij kan het blijkbaar niet langer aanzien. 1-0.

Partij in viewer:

 

17 januari:

Vandaag is de 87e editie van start gegaan van het TataSteel -toernooi in Wijk aan Zee.

Het deelnemersveld van dit traditionele toernooi is, met maar liefst vijf spelers uit de mondiale top tien, ook bij deze editie weer enorm sterk bezet. De nieuwe wereldkampioen Dommaraju Gukesh uit India, die in Singapore in een tweekamp vorige maand regerend wereldkampioen Ding Liren uit China onttroonde, is favoriet. Hij mag de jongste wereldkampioen genoemd worden met zijn 18 jaar.

Gukesh is een goede bekende van het Tata Steel Chess Tournament in Wijk aan Zee: vorig jaar verloor hij in de bloedstollende spannende finale in de tiebreak van Wei Yi uit China. Wei Yi verdedigt uiteraard zijn titel. Ook eerdere winnaars Fabiano Caruana uit de Verenigde Staten en de Nederlanders Anish Giri en Jorden van Foreest doen opnieuw een gooi naar de titel in het Masters-toernooi.

De organisatie van het Tata Steel toernooi zoekt altijd naar interessante spelers. Spelers die van strijd houden hebben dan ook de voorkeur. Jammer is dat, evenals vorig jaar, de beste schaker Magnus Carlsen af liet weten.
In de Challengers Group spelen nu nog wat onbekendere talenten. Deze groep is de springplank naar de wereldtop. Er doen twee regerende jeugdwereldkampioenen mee, Kazybek Nogorbek uit Kazachstan en Divva Deskmukh uit India. Vergeet niet de pas elfjarige topper Faustino Oro uit Argentinië. Ook deze groep zal veel interessant schaak laten zien.
Om in de sfeer te komen van het traditionele jaarlijkse topschaaktoernooi in Wijk aan Zee, dit toernooi wordt ook wel het Wimbledon van het schaken genoemd, een terugblik van vorig jaar. Een beslissende partij van de toernooiwinnaar 2024, Wei, tegen VIdit.

Wei – Vidit

1. d4 d5 2. Pf3 Pf6 3. e3 c5 4. c3 e6 5. Ld3 Pbd7 6. Pbd2 Ld6 7. O-O O-O 8. Te1 Dc7 9. e4 cxd4 10. cxd4 dxe4 11. Pxe4 b6 12. Lg5 Pxe4 

Hierdoor kan wit de e-toren en later de a-toren in de aanval brengen.

13. Txe4 $1 Lb7 14. Tc1 Db8 15. Th4 f5 16. Lc4 De8 17. Db3 Kh8

Zwart heeft hier geen tijd voor,  17. … Lxf3 18. Dxf3 Dg6 was beter om de schade te beperken.

 18. Te1!

De beslissende versterking van de aanval, weer door een toren via de e-lijn. 18. Lxe6? Is minder, want dan speelt zwart 18. … Lxf3 19.gxf3 Dg6 20. f4 Pf6 met remise kansen.

18. … Le4 19. Lxe6 Dg6 20. Ld2 Pf6

20… Lxf3 21. Dxf3 is ook beter voor wit.

21. Pg5 f4

22. Txh7+ 

Wei beloont het publiek van Tata Steel met een prachtige offercombinatie uit het hoofdstuk: uitschakelen belangrijke verdediger.

22. … Pxh7 23. Pxe4 f3

Zwart dreigt zomaar met mat, maar dit is eenvoudig te pareren door wit.

24. g3

De koning van wit is veilig, de koning van zwart niet. De machtige loper e6 op maakt dit grote verschil.

24. … Le7 25. d5 Rad8 26. Da4 a5 27. Dc6 Lb4 28. Lxb4 axb4 29. h4 Ta8 30. Pd6 Ta7 31. Dxb6 Txa2 32. Dc7

De dame gaat met beslissend effect in de aanval.

32. … Pf6 33. Pf7+ Kh7 34. Pe5 Dh6 35. Dc2+ g6 36. Pxg6 Tfa8

Of 36… Dxg6 37. Bf5.

37. Ne5+ Kg7 38. Dc7+

Zwart geeft op wegens 38. Dc7+ Kh8 39. Pf7+ 1-0

Partij in viewer:

 

24 januari:

De eerste vijf ronden van het Tata Steel toernooi in Wijk aan Zee zijn gespeeld. Aan de leiding in de Mastergroup gaan de Indiase grootmeester Rameshbabu Praggnanandhaa en grootmeester Nodirbek Abdusattorov uit Oezbekistan met vier punten uit vijf partijen, direct gevolgd door de wereldkampioen Dommaraju Gukesh uit India en Vladimir Fedoseev uit Slovenië met 3,5 punt.  Van Praggnanandhaa een mooie winstpartij uit de vierde ronde:

R. Praggnanadhaa – L. Medonca

1.e4 e5 2. Pf3 Pc6 3. Lb5 a6 4. La4 Pf6 5. d3 b5 6. Lb3

Een soort combinatie van een Spaanse en Italiaanse opening.

6. … Lc5 7. Lg5

Gebruikelijk is hier 7. 0-0.

7. … h6 8. Lh4 d6 9. c3

Na 9. 0-0 speelt zwart sterk 9. … g5.

9. … Lb6 10. a4 Tb8 11. axb5 axb5 12. Pa3 b4 13. Pc4 bxc3 14. bxc3 0–0 15. 0–0 Kh8 16. La4 Ld7 17. Tb1 g5

Op vorige zetten heeft Medonca, ook een jonge Indiase grootmeester, ook al de gelegenheid gehad om deze zet te spelen.

  18. Lg3 La7 19. Ta1 Lb6 20. Te1 Pe7

Dit paard gaat op weg naar f4. Wit steekt daar een stokje voor.

21. d4 Lxa4 22. Txa4 exd4 23. cxd4

Verleidelijk is hier 23. … Pxe4 om na 24. Txe4 de vork 24. … d5 te doen, maar dan heeft wit 25. Txe7.

23. …  Pg6 24. e5 Ph5

Dit gaat zwart een pion kosten, hij bleek al wat moeilijker te staan. 24. … dxe5 25. Pcxe5 Pxe5 26. Lxe5 Kg8 27. h4 g4 28. Dc1, is slechter dan wat zwart speelde.

25. exd6 Pxg3 26. dxc7 Dxc7 27. hxg3 Tbe8 28. Pe3 Dd7 29. Da1

Zwarts stukken staan nu onder contante druk. De computer geeft aan dat wit ruim in het voordeel is met een plusscore van 2.

29. … Kh7 30. Ta6 Tb8 31. Pc4 Lc7 32. Ta7 Dc6 33. Tc1 Ta8 34. d5!

Zwarts dame is overbelast.

34. … Txa7 35. Dxa7 Ta8 36. Dd4 Dd7 37. d6 Ld8 38. Pce5 De6 39. Pxg6 fxg6 40. Te1 Df7 41. De4 Ta7 42. Pe5 De6 43. Pc6 Dxe4 44. Txe4 Td7 45. Te6 h5 46. Kh2

Wit moest nog wachten met de winnende zet 46. Txe7+ Lxe7 47. dxe7 wegens 47. … Td1+ 48. Kh2 Te1. Nu dreigt die zet wel en kan wit uitvoeren als zwart 46. … h4 doet komt er 47. Txe7+ Lxe7 48. dxe7. Zwart geeft op. 1-0.

Partij in viewer:

Nick Maatman
   

11 januari: Gedeeld goud

De wereldkampioenschappen rapid en snelschaken worden ieder jaar aan het eind van het jaar vergeven. Dit jaar was het strijdtoneel in New York, op Wall Street. De schaakwereld slaagde er weer in om wereldwijd de media te halen. Dat kwam omdat er opnieuw het nodige drama was. Het begon met gedoe over de dress code. Op dag 2 traden Magnus Carlsen en Ian Nepomniachtchi aan in een spijkerbroek. Daarmee overtraden ze de regels, wat een bescheiden boete opleverde. Carlsen weigerde zich vervolgens om te kleden en werd gediskwalificeerd. Een ‘principekwestie’.

In een interview met Carlsen moest wereldschaakbond FIDE het vervolgens enorm ontgelden. Carlsen lijkt sowieso op ramkoers. Er heerst namelijk onenigheid over de rechten van de Freestyle-schaakorganisatie, waarin Carlsen een belangrijke rol vertegenwoordigt. De clash leek hem dus helemaal niet zo slecht uit te komen.

De publieke opinie koos al snel de kant van de Noor. Want één ding was iedereen het in ieder geval over eens: Carlsens outfit zag er bepaald niet onprofessioneel uit. Het was meteen ook aanleiding voor een marketingstunt, want Carlsen lijkt zijn samenwerking met het Nederlandse modemerk G-star nieuw leven in te blazen.

Ondertussen werd gewoon verder geschaakt. Het rapidtoernooi werd overtuigend gewonnen door de jonge Rus Volodar Murzin, die voor het tweede jaar op rij geen partij verloor. Humpy Koneru uit India won het vrouwen evenement. Vervolgens was er snelschaken, met een nieuw format waarbij de beste 8 zich kwalificeerden voor een knock-out fase. Bij de dames was de finale tussen de Chinese vrouwen Wenjun en Tingjie, die al vele matches gespeeld hebben. Tussen de partijen door waren ze bijzonder amicaal met elkaar. Daarop antwoordde commentator Maurice Ashley echter: ‘ze kunnen de titel natuurlijk niet delen!’ – op dat moment niets vermoedend wat zich later in het algemene toernooi ging ontvouwen. Uiteindelijk was Wenjun de sterkste.

In de algemene finale speelde Carlsen tegen Nepomniachtchi. Aanvankelijk leek Carlsen er met de buit vandoor te gaan, maar ineens kwam de Rus terug van een 2-0 achterstand. Er volgden drie enerverende correcte remises waarna Carlsen de boel op stelten zette. Alvorens de achtste partij begon, bood Carlsen aan de titel te delen. Een unicum! Nepomniachtchi ging akkoord, en dus lag de bal bij de FIDE. Na een lang beraad was daar het verlossende antwoord: beide heren zijn kampioen.

Toen beelden naar buiten kwamen dat Carlsen ‘grapte’ dat ze bij weigering gewoon konden blijven remiseren keerde de publieke opinie zich ineens tegen hem. Toch was de uitkomst van alle drama zo gek nog niet. Nepomniachtchi heeft eindelijk een titel die hij zo verdient. De belachelijke inconsistente kledingregel wordt aangepast. En nu Carlsen eindelijk ook wat kritiek krijgt, kan een gezondere machtsverhouding ontstaan. Het enige gevaar is dat de gedeelde titel van Carlsen en Nepomniachtchi een precedent kan scheppen dat andere schakers willen volgen. Maar door alle commotie die ontstond zal dat wel meevallen.

In een eerder stadium behaalde de Nederlandse schaker Benjamin Bok nog op studie-achtige wijze remise tegen de Noor.

Bok-Carlsen

48…b6? Eén stapje verder won op slag. 49.Ka4! en als zwart de pion slaat is het pat.

½-½

 

18 januari: Strategisch meesterwerk

Robert Hübner is op 77-jarige leeftijd overleden. Decennialang was hij de beste schaker van Duitsland. Naast zijn carrière als schaker was hij wetenschapper. In de Klassieke Filologie haalde hij in 1976 een doctoraat. Ook binnen de schaakwereld stond Hübner bekend om zijn wetenschappelijke benadering. Over het schaakspel heeft hij vele lessen gegeven, en essays geschreven. Met grote mate van zorgvuldigheid analyseerde hij partijen, in een tijd waarin computers nog geen significante rol van betekenis speelden. In zijn analyses schuwde Hübner kritiek op zijn eigen zetten niet.

Een variant in het Nimzo-Indisch draagt Hübners naam. In een legendarische matchpartij werd deze variant ooit met succes toegepast door Bobby Fischer tegen Boris Spassky.

Boris Spassky – Bobby Fischer
5e matchpartij, 1972

1.d4 Pf6 2.c4 e6 3.Pc3 Lb4 4.Pf3 c5 5.e3

Een meer gangbare route naar de Hübner-variant gaat via 4.e3 c5. De reden dat deze aanpak tegenwoordig iets minder populair is geworden is omdat wit met 5.Pge2!? het zwarte plan kan dwarsbomen. De aanpak van Fischer is slim, omdat wit het paard al naar veld f3 heeft gecommitteerd.

5…Pc6 6.Ld3 Lxc3+!?

Deze interessante slagzet is karakteristiek voor de Hübner variant, een aanpak die Hübner zelf populair maakte in de jaren zestig en zeventig. Opmerkelijk is dat zwart bijna 53% scoort in zo’n 2400 partijen, ondanks dat de computer een lichte voorkeur heeft voor wit. Het is een fantastisch wapen om mee op de winst te spelen vanwege het complexe strategische karakter.

7.bxc3 d6 8.e4 e5 9.d5 Pe7

De belangrijke uitgangspositie. Wit heeft het loperpaar en ruimtevoordeel. Maar omdat één paar lichte stukken geruild is ervaart zwart geen ‘last’ van het gebrek aan ruimte. Zwart heeft namelijk precies genoeg ruimte voor alle stukken om toch te kunnen manoeuvreren. De keerzijde voor wit is dat zijn pionstructuur inflexibel is, wat het lastig maakt om een plan uit te voeren.

10.Ph4 h6 11.f4 

11…Pg6!?

Een fabuleuze strategische beslissing. Door deze afruil krijgt zwart een dubbele pion en wit een gedekte vrijpion. Toch beweert Fischer hier dat zijn pionformatie op de koningsvleugel strategische potentie heeft, terwijl wit de controle over het centrum moeilijk kan benutten.

12.Pxg6 fxg6 13.fxe5?! dxe5 14.Le3 b6 15.0–0 0–0 16.a4

Opnieuw een belangrijk strategisch moment. Hoe moet zwart reageren op een potentiële verdere opstoot van de witte a-pion?

16…a5!

Fischer toont fantastisch begrip voor de stelling. Hij krijgt nu weliswaar een achtergebleven pion op b6, maar die kan hij eenvoudig verdedigen. Door de structuur zo vast te leggen zal de witte a-pion op termijn ook een zorgenkindje worden.

17.Tb1 Ld7 18.Tb2 Tb8 19.Tbf2 De7 20.Lc2 g5! 21.Ld2 De8 22.Le1 Dg6 23.Dd3 Ph5!

Terwijl Spassky enkele nutteloze manoeuvres uitvoert verbetert Fischer langzaam zijn stelling. Zijn stukken komen op steeds betere velden terecht.

24.Txf8+ Txf8 25.Txf8+ Kxf8 26.Ld1 Pf4 27.Dc2?

Een blunder in een moeilijke stelling versnelt het einde.

27…Lxa4!!

En Spassky gaf zich onmiddellijk gewonnen. Een prachtig tactisch einde waarmee de de strategie van Fischer triomfeert. Na 28.Dxa4 Dxe4 29.Kf2 Pd3+! gaat wit mat. 0–1

Met zijn wetenschappelijke benadering en diepzinnige concepten in de opening heeft Hübner een stempel gedrukt op de schaakwereld. Hübner had een enorme kennis over allerlei onderwerpen. Zo zei de Amerikaanse grootmeester Yasser Seirawan ooit over hem: Hübner heeft de zin “ik weet het niet” slechts eenmaal in zijn leven uitgesproken.

Partij in viewer:

 

25 januari: Schaken is emotie

Veel schakers ervaren dat de pijn van een nederlaag heviger is dan de voldoening van een overwinning. Daarom is schaken eigenlijk een soort masochistische bezigheid. Want zolang je tegen spelers van je eigen niveau speelt zul je onvermijdelijk even vaak tegen een nederlaag aanlopen als dat je een partij wint.

Er zijn schakers die op stoïcijnse wijze kunnen omgaan met een nederlaag. Anderen, zoals Magnus Carlsen, kunnen er zelfs energie uit putten om de volgende partij nog gemotiveerder voor de dag te komen. Maar voor velen is verliezen een emotionele aangelegenheid. Frustratie. Spijt. En lang wakker liggen. Daarnaast kent menig schaker de reactie van jeugdspelers die na een pijnlijke nederlaag met traanoogjes het bord verlaten.

Maar ook voor volwassenen kunnen de emoties heftig zijn. Bij het WK snelschaken gingen beelden viraal van Vasyl Ivanchuk. Na zijn nederlaag vanuit totaal gewonnen stelling tegen Naroditsky bleef hij minutenlang met zijn handen voor zijn gezicht achter het bord zitten. Ivanchuk maakte daarbij huiveringwekkende geluiden.

Met name het partijverloop kan van invloed zijn op onze emotionele reactie na afloop. Het schaaktoernooi in Wijk aan Zee is inmiddels een week onderweg. Al in de eerste ronde speelde onze landgenoot Anish Giri een emotionele rollercoaster tegen wereldkampioen Gukesh

Gukesh-Giri
1.Pf3 Pf6 2.g3 d5 3.Lg2 c5 4.0–0 Pc6 5.d4 e6 6.c4 dxc4 7.Da4 Ld7 8.dxc5 Lxc5 9.Dxc4 Le7 10.Pc3 0–0 11.e4 Tc8 12.De2 Lc5 13.Lg5 h6

Na een degelijke Catalaanse opening heeft Giri met nauwkeurig spel een volledig gelijke stelling bereikt. Gukesh moet het doorgaans hebben van de dynamiek en kiest nu voor een uiterst riskant stukoffer. 

14.Lh4?! g5!

Natuurlijk gaat Giri in op het aanbod.

15.Pxg5 hxg5 16.Lxg5 e5 17.Dd2 Le7! 18.Lh6 Kh7!

Met een reeks uiterst nauwkeurige defensieve zetten forceert Giri een transformatie. Volgens de puntentelling van Euwe komt hij nu juist een punt achter te staan, maar de lichte stukken zijn in de stelling veel waardevoller dan de toren en pluspionnen

19.Lxf8 Lxf8?! 20.f4

Zoals altijd blijft Gukesh gasgeven.

20…Le6 21.Pd5 Pb4 22.fxe5 Pg4 23.Tad1 Kh8!

Een fantastische profylactische zet. Zwart moet anticiperen op het aftrekschaak van het paard op f6.

24.Kh1?! Tc2! 25.Df4 Pxd5!

Zwart staat nu zo actief dat alle tactiek werkt.

26.Df3!?

Opnieuw vintage Gukesh. Hij heeft berekend dat 26.exd5 Lxd5! leidt tot een troosteloze stelling en weet in plaats daarvan te compliceren.

26…Db6 27.exd5 Tf2! 28.Dc3! Lb4? 29.Dc1! Lf5 30.Dg5! Lf8 31.Dh4+ Lh6 32.Tde1 Dxb2 33.h3? 

Na een intrigerende zettenreeks gaat Gukesh in de fout, waardoor zwart opnieuw op winst staat.

33…Le4!

Bijna alle zwarte stukken zijn taboe en er dreigt mat.

34.Txf2 Pxf2+ 35.Kg1

Het absolute kritieke moment. Slechts één zet wint voor zwart. Ziet u het? Met 30 seconden op de klok vond Giri het niet…

35…Db6?

Giri vergooit de winst en staat onmiddellijk verloren. Hij kon zijn geniale spel bekronen met 35…Pg4!! waarna wit eigenlijk gelijk kan opgeven.

36.Df6+! Dxf6 37.exf6 Lxg2 38.Kxg2 Pd3 39.Te8+ Kh7 40.d6 Pc5 41.Te5 Pd7 42.Te7 1–0

In een later interview liet Giri weten dat zijn nederlaag tegen Gukesh niet anders voelde dan andere nederlagen. Maar ongetwijfeld zal hij er toch gigantisch van balen dat hij zijn voorsprong tegen de wereldkampioen niet verder heeft kunnen uitbreiden.

Partij in viewer:

Hans Ree

Lees (voor niet-abonnees alleen op vrijdag van verschijning gratis) verder: www.groene.nl/auteur/hans-ree

 

Over Redactie

Schaaksite.nl is eind 2009 opgericht. Schaaksite.nl is een onafhankelijke en niet-commerciële Nederlandse website. Ons motto is: Schaaksite.nl is er vóór en dóór schaakliefhebbers. Iedereen die iets te melden heeft kan het (laten) publiceren op onze site.

10 Reacties

  1. Avatar
    Hendrikom 04 februari 2025

    Ik kan me herinneren dat Henneberke nog eens aan het Bussumse weekendtoernooi heeft meegedaan. Dat moet dan nog kort voor zijn dood zijn geweest.

    • Avatar
      Henk Dissel 04 februari 2025

      In mei 1988 was dat. Zijn rating was 2065. IK verloor kansloos tegen zijn Trompowsky.

  2. Avatar
    Frank Van Tellingen 04 februari 2025

    Ik ken Henneberke alleen doordat hij eens door Donner beledigd is, in zijn recensie van de door jou genoemde biografie van Mühring. Als Sijbrands een leerling van hem was, dan neem ik aan dat Ton schaakles van hem kreeg?

  3. Avatar
    Frits Fritschy 04 februari 2025

    Ik heb in 1987 bij het NK Bedrijfsschaak nog tegen Henneberke gespeeld, ik voor Samsom, hij voor de Rijkscomputercentrale. Het werd remise en daar was ik wel tevreden mee, want het was mijn eerste positieve resultaat in een klassieke partij tegen een IM. Maar zijn (Nederlandse) rating was, zover ik me herinner, al onder de 2100 gezakt, en hij zag er niet erg gezond uit.

  4. Avatar
    Bert Baas 04 februari 2025

    Henneberke heeft driemaal aan het NK meegedaan: in 1948 (4e), 1950 (10e) en 1963 (8e).

  5. Avatar
    Henk Smout 05 februari 2025

    Antieke theorie:

    O’Kelly speelde 9… Pd7, toen Botwinnik dat al eerder deed kreeg dat van zijn bewonderaar Hans Müller een uitroepteken.

    Het Euwe-boekje van 1953 beweerde dat eerst 9… cxd4 moest geschieden ter voorbereiding van 10… Pc6, dat op meteen 9… Pc6 10.d5 (kreeg !) sterk was, op 9… Pd7 kreeg Bronsteins 10.Lg5 uitroepteken, de Pachman van 1956 noemde (ook tien jaar later) 10.Le3 nog sterker.

Alleen geregistreerde gebruikers kunnen een reactie achterlaten.