Tata ronde 4: Praggnanandhaa alleen op kop
Na de vierde ronde van het Tata Chess Tournament heeft Praggnanandhaa Rameshbabu alleen de leiding na een overwinning op landgenoot Leon Luke Mendonca. Hij wordt op een half punt gevolgd door Nodirbek Abdusattorov, die in een merkwaardige partij ex-toernooiwinnaar Wei Yi op remise wist te houden. Daarop volgt een peloton van vijf spelers met 2,5 punt. De Nederlandse deelnemers wachten nog op de eerste overwinning.
Met de voorbereiding zit het bij de Nederlanders wel goed… nu het afmaken nog. Giri en Warmerdam hadden op de 18e respectievelijk de 16e zet meer tijd op de klok dan aan het begin van de partij. Of er bij Giri meer in had gezeten, is twijfelachtig. Zijn voorbereiding was in ieder geval uitstekend, want nr. 2 van de wereld Caruana heeft met wit geen enkele kans op voordeel gehad. Het leek zelfs even goed te gaan voor Anish:
21… h5 ziet er heel aantrekkelijk uit. Het valt uiteindelijk tegen, maar zwart houdt een klein voordeeltje, Na het gespeelde 21… Td5 viel er weinig meer te beleven.
Daarentegen viel er bij Harakrishna-Warmerdam veel te beleven. Max had een nieuw variantje tegen wat ik maar Grünfeld-Indisch in de voorhand noem (waar komt dat ‘in de voorhand’ eigenlijk vandaan?) goed geanalyseerd en had blijkbaar ook wits volgende zet gezien. U ook? Zo niet, zie de viewer.
Het bleef ondanks een onnauwkeurigheidje van beide spelers gelijk staan, maar in de volgende stelling ging Max in de fout.
Met 20… Tac8 had hij de loper naar d2 kunnen lokken, en dat bleek later van cruciaal belang. Na 20… Lxc3? had Harakrishna een gewonnen stelling kunnen bereiken met 21.Pc6, maar hij gaf nog een kans met 21. Tf3+? en dat stelde Max voor een lastige keuze. Waarheen met de koning? 21… Ke8 was de enige, maar na 21… Kg6? 22.Pc6 kon de toren over de vierde rij ingrijpen en was het snel gedaan.
© Tata Steel Chess Tournament, foto: Jurriaan Hoefsmit
Van de overige partijen valt te melden dat wereldkampioen Gukesh met zwart een goede stelling opbouwde, maar daarna wat foutjes maakte waardoor hij zelfs in moeilijkheden kwam. Uiteindelijk kreeg Sarana het eindspel dame en loper tegen dame op het bord, maar dat is alleen in uitzonderingsgevallen te winnen. Hij zag er dan ook geeh heil meer in.
Arjun Erigaisi lijkt niet in goeden doen. Hij heeft in de volgende stelling net twee pionnen voor de aanval geofferd, maar hier had Fedoseev met 18… f2 zand in de motor kunnen gooien. (19.Dxf2 Pxe5 20.Lxh7+ Kxh7 21.Dc2+ Kh8 22.fxe5 Tae8 en wit heeft onvodoende compensatie.)
Fedoseev speelde echter 18… Kh8 en stond na nog een paar onnauwkeurige zetten belabberd.
26.Pxf5 gxf5 27.b3! Pa3 28.Lxf5 wint de pion terug met behoud van aanval. Wit moet gaan winnen. In plaats daarvan kwam 26.Lxf5? gxf5 en hier werkt 27.b3 niet meer zo goed vanwege 27… d4! Maar nog erger is het gespeelde 27.Pxf5?? Dxf5! 28.Txf5 Txg3 29.hxg3 Pe3 en een van de torens valt. Tien zetten later gaf wit op.
Praggnanandhaa kwam tegen Mendonca langzaam steeds beter te staan, veroverde een pion en gaf zijn tegenstander geen kans meer. Hij staat daarmee alleen op kop!
Bij Abdusattorov tegen Wei Yi gebeurde iets merkwaardigs.
Wit heeft net en passant op d6 geslagen. Nu kan zwart 14… Lxc4 doen, en na 15.Pe4 Lxd3 16.Dxd3 f5 17.Pg5 Dxd6 18.0-0 Pe7 19.Te1 0-0 krijgt wit zijn pion terug waarna het gelijk staat. Iets minder is 14… Dxd6 15.Pe4 Dd7 16.c5, maar nog steeds speelbaar. Wei Yi kwam echter met het verrassende 14… Pf6? Nu zou iedere speler van mijn niveau denken: wat is er tegen 15.c5? Het antwoord: niets. 15… Lxd3 16.Dxd3 bxc5 17.Db5+ wint gewoon een pion (en wat voor een pion!). Na 17… Pd7 speelt wit eerst 18.Ld2. Maar blijkbaar vond Abdusattorov 15.Lf4? nog beter. Zwart sloeg gewoon Lxc4 en won later ook de pion op d6. Abdu liet vervolgens zien toch wel een beetje te kunnen schaken door alsnog remise te maken.
Stockfish vond halverwege Keymer-Van Foreest de zetherhaling beginnend met 17… Pd7 18.Lg3 oranje- respectievelijk roodwaardig. Erg overtuigend vind ik zijn varianten niet, maar misschien houdt hij niet van zetherhalingen. Keymer probeerde het toch nog een tijdje, maar wist uiteindelijk niets te bereiken.
Stand na ronde 4:
1 | Praggnanandhaa Rameshbabu | 3,5 |
2 | Nodirbek Abdusattorov | 3 |
3 | Fabiano Caruana | 2,5 |
4 | Gukesh Dommaraju | 2,5 |
5 | Vincent Keymer | 2,5 |
6 | Vladimir Fedoseev | 2,5 |
7 | Pentala Harikrishna | 2,5 |
8 | Wei Yi | 2 |
9 | Alexey Sarana | 2 |
10 | Anish Giri | 1,5 |
11 | Jorden van Foreest | 1,5 |
12 | Max Warmerdam | 1 |
13 | Arjun Erigaisi | 0,5 |
14 | Leon Luke Mendonca | 0,5 |
Challengers
Drie koplopers na ronde 4 met drie punten: Thai Dai Van Nguyen, Erwin l’Ami en Lu Miaoyi. Erwin kon niets beginnen tegen het betonschaak van Arthur Pijpers. Bij de achtervolgers met 2,5 punt vinden we Benjamin Bok. Divya Deshmukh won haar eerste partij tegen het Turkse talent Ediz Gurel, en Irina Bulmaga is van de nul af na een remise tegen Lu Miaoyi. Geen verliespartijen voor de dames, want Vaishali Rameshbabu won ondanks een ratingverschil van bijna 200 punten van Nodirbek Yakubboev! Ze staat nu gedeeld vierde.
Bok speelde tegen Faustino Oro, die er al snel op los sloeg door eerst een pion te offeren voor het loperpaar en vervolgens twee stukken tegen toren en pion te ruilen. Dat ging dan wel ten koste van dat loperpaar, maar je kunt niet alles hebben. Helemaal goed was het niet, maar als hij in de volgende stelling 22… Dg6 had gespeeld, was het nog niet al te erg geweest.
In plaats daarvan kwam 22… Te6? 23.e5 (23.Lb2 was misschien nóg beter) 23… dxe5 24.c5 La5 25.Pg4 en ten koste van een (zwakke) pion is zwarts loper op een zijspoor geraakt, en wit kan altijd een pion terugwinnen op a4. Bok maakt het mooi af:
42.Txf6! gxh4 Ik had het me toch even laten bewijzen met 42… Dxf6 43.Dxh5 Kg7 44.Pg4 Df1+ 45.Kh2, maar inderdaad, Td1 is niet zó’n vreselijke dreiging. 43.Txg6 e3 44.Pf5 e2 45.La5 e1D+ 46.Lxe1 Txe1+ 47.Kh2 Tdd1 Je weet maar nooit! 48.Pxh4 1-0
Behoorlijk groot voor een elfjarige…
… maar het zit toch even iets anders!
© Tata Steel Chess Tournament, foto’s: Jurriaan Hoefsmit
Irina Bulmaga en Lu Miaoyi speelden allemaal ‘blauwe’ zetten volgens Stockfish, maar de eerste nieuwe kwam pas op zet 25 en gezien het tijdverbruik vermoed ik dat de dames de rest ook al vooraf kenden. Maar: applaus voor het goede geheugen!
Het slot van de partij tussen Yakubboev en Vaishali:
29.Txc6 was nog in orde, maar wit heeft een probleem met zijn onderste rij, te weten: zijn koning. 29… Lf6! Daarom had Yakubboev nu als de bliksem 30.h3 moeten spelen, met het vervolg 30… Pxe3! 31.Txb6 Txc1+ 32.Kh2 Pf1+ 33.Dxf1! Txf1 34.Tb8+ Ld8 35.Lxf1 Txd4 en het staat gelijk. Maar 30.Lc8? was ietsje te handig, zoals bleek na 30… Txc6 31.Txc6 Tc7! en nu bijvoorbeeld 32.Txc7 Dxc7 33.Dc2 Db6! 34.Dd2 Pxe3 35.Dxe3 Lxd4. Zwart wint een pion en wit heeft nog steeds een probleem met zijn koning en zijn loper. Zwart moet kunnen winnen. 32.Ld7 Lxd4 won gewoon een stuk; wit gaf op.
De stand na ronde 4:
1 | Thai Dai Van Nguyen | 3 |
2 | Erwin l’Ami | 3 |
3 | Lu Miaoyi | 3 |
4 | Aydin Suleymanli | 2,5 |
5 | Benjamin Bok | 2,5 |
6 | Vaishali Rameshbabu | 2,5 |
7 | Frederik Svane | 2 |
8 | Ediz Gurel | 2 |
9 | Kazybek Nogerbek | 2 |
10 | Nodirbek Yakubboev | 1,5 |
11 | Divya Deshmukh | 1,5 |
12 | Arthur Pijpers | 1 |
13 | Faustino Oro | 1 |
14 | Irina Bulmaga | 0,5 |
Bij Abdusattorov dacht ik eerst ook “is 15.c5 niet erg simpel?” maar dat valt tegen, want wit verliest c5. Het is daarna toch goed voor wit, maar alleen omdat hij op zet 33 een stuk wint via een dubbele aanval (32.Lc7 Txd7 33.Lxb6). Ik kan me voorstellen dat dat iets te diep was 😉
Ik ben benieuwd naar die variant!
Ik vond bij Anish, net als die computer, de zet h5 ook interessant, waarom eigenlijk?, dacht ik nog. h4 (en evt h3) kan nog voorkomen worden door een wit h4, maar een mooi nevenvoordeel is nog Kh7, waar de koning lekker veilig staat en bovendien meehelpt een diagonaal te veroveren indien gewenst, danwel een verzwakking uit te lokken met f4. Of dat uiteindelijk tegenvalt, hangt ervan af of Caru de juiste zetten doet!
Stockfish pakt het na 21… h5 22.h4 hardhandig aan met 22… g5 23.hxg5 h4 24.gxh4? Dh5 met winnend voordeel. Of ik dát had gedurfd, betwijfel ik, maar als je kijkt naar zwarts controle over het centrum en het lamme witte paard, valt het oordeel wel te begrijpen.
“Schakers hebben geen verjaardag” las ik nog eens bij Hans Ree.
En dat blijkt maar weer.
Mijn vriend G.P.T Chat weet het ook niet:
I:
De oorsprong van de term is niet helemaal duidelijk, maar het kan verband houden met de manier waarop kaarten worden gespeeld, waarbij een speler kaarten “in de hand” heeft die ze kunnen gebruiken om hun tegenstander te verslaan. In schaken betekent het dat je een strategisch voordeel hebt dat je in staat stelt om de uitkomst van het spel te beïnvloeden.
Als je meer wilt weten over schaken of andere termen, laat het me gerust weten!
Ik ben opgegroeid met de twaalf openingsdeeltjes van Euwe (van de overbuurman, als twaalfjarige allemaal doorgenomen). Daar ken ik de termen ‘in de voorhand/nahand’ uit. Ik vroeg me af of Euwe degene was die die termen als eerste in verband met het schaakspel gebruikte. Zie ook een boek van zijn hand uit 1931: www.scribd.com/document/409666881/De-beginselen-van-alle-schaakspel-door-M-Euwe, voorhand: p. 101, 112, 113; nahand: p. 119. Ouder heb ik niet gevonden.
De Dikke Van Dale geeft als betekenis (4) van voorhand: ‘(kaartsp.) aan de voorhand zijn of zitten, als eerst moeten uitspelen, (fig.) de eerste kans of keus hebben’. Bij Euwe is de betekenis van voorhand en nahand ‘een opening respectievelijk met wit of met zwart spelen’. De in bovenstaande verwijzing genoemde voorbeelden hebben het niet allemaal gehaald als enigszins geaccepteerde term. ‘Tweepaardenspel in de nahand’ en ‘Koningsindisch in de voorhand’ kom je nog regelmatig tegen, al wordt voor de laatste steeds vaker ‘Koningsindische aanval’ gebruikt (een vreselijk anglicisme – germanisme? – natuurlijk, zo gaat ons nationale erfgoed verloren!)
ChatGPT heeft het dus waarschijnlijk goed wat betreft de verwijzing naar het kaartspel, de rest zullen we maar digitale literatuur noemen. Doet me denken aan een boekbespreking in de Volkskrant van een meestal serieuze recensent die Bismarck de eerste keizer van Duitsland noemde.
Ik heb altijd gedacht dat “in de voorhand” of “in de nahand” betekende dat Wit (of Zwart) een opening met verwisselde kleur speelde, waarbij Wit “in de voorhand” een opening van Zwart speelde en Zwart “in de nahand” een opening van Wit. Dus dat een opstelling met c2-c4 van Wit en e7-e5 van Zwart niet alleen Engels, maar ook “Siciliaans in de voorhand” werd genoemd. De voorhand zou dan zijn dat Wit eerst aan zet is, voordat Zwart Pg8-f6 kan doen, zoals in de verwisselde opening met 1 e2-e4 c7-c5 2 Pg1-f3 het geval is.
De Duitse schaakterm luidt “im Anzug”,
bij kaartspelen is het wél “in der Vorhand”.
In deel 7 Flankspelen van Euwe’s openingsserie wordt 1. f4 Hollands in de voorhand genoemd in plaats van de Bird opening. Larsen heeft dat nog een tijd gespeeld, voordat hij overging op 1. b3.
Voor Hollands in de voorhand moet Zwart d7-d5 spelen.
In principe heb je gelijk, 1. f4 kan nog van alles worden: Koningsgambiet, Oostenrijkse aanval in de Pirc, Siciliaans. Maar hoe noem je het dan op de eerste zet?
Zoek maar eens op in de boekjes van Euwe!