Leerzame pionneneindspelen in ronde zes

In de Open groep te Hoogeveen is onze landgenoot Erik van den Doel mede aan kop gekomen. Dat deed hij onder andere door in de zesde ronde de sterke Rus Evgeny Romanov (2614) in een mooie technische partij te kloppen. De Leidenaar moet de eerste plaats delen met ratingfavoriet Bassem Amin (die in ronde 5 de koploper van dat moment, Gadir Guseinov, versloeg), Dmitry Kryakvin en Eltaj Safarli, die allemaal 5 uit 6 hebben.

De partij van Erik van den Doel was zeer interessant. Hij ruilde de zwartveldige lopers af om op veld d6 een mooi veld voor zijn paard van c4 te creëren. Dat sprong dan ook naar binnen en de tegenstander vond niet dat hij dat paard daar kon dulden. Daarom offerde hij de kwaliteit in de hoop daar compensatie voor te krijgen. Die compensatie kreeg hij echter nooit. Van den Doel hield het tegenspel in bedwang en ruilde steeds meer stukken af, zodat hij het eindspel van toren tegen loper wist te bereiken. Aangezien het nog een gesloten stelling was, moest hij de toren zien te activeren. Toen dat gelukt was, won hij er nog een pion bij. Daarom kon hij afwikkelen naar een pionneneindspel dat op tempo gewonnen was.

Het moment waarop Van den Doel afwikkelt en wat voor varianten hij hiervoor allemaal moest berekenen, was een indrukwekkende prestatie die ik voor u uitgebreid heb geanalyseerd. Als u uw kennis van pionneneindspelen en met name de theorie van de ‘verst verwijderde vrijpion’ en de ‘wandelende kwadranten’ wilt opvijzelen, kunt u deze analyse bestuderen. Op het gebied van pionneneindspel was er in de zesde ronde nóg een instructieve partij namelijk die tussen Maurice Schippers en IM Max Warmerdam. Laatstgenoemde had ook voordeel in handen toen hij afwikkelde naar een pionneneindspel. Wit had evenveel pionnen maar zat tegen een volledig versplinterde pionnenstructuur aan te kijken. Hoe de jeugdige meester dit eindspel met vaste hand naar de overwinning voerde is ook een lust voor het oog. Ook die partij kunt u hieronder met mijn commentaar bekijken.

Van den Doel neemt het in de zevende ronde op tegen Amin terwijl de andere twee koplopers elkaar treffen. De indeling van de partijen in de top van vandaag ziet er zo uit:

7de. ronde op 2018/10/25 om 14:00

Bo.

Naam

FED

Rtg

Pt.

Resultaat

Pt.

Naam

FED

Rtg

1

GM

Amin Bassem

EGY

2686

5

5

GM

Van Den Doel Erik

NED

2607

2

GM

Safarli Eltaj

AZE

2676

5

5

GM

Kryakvin Dmitry

RUS

2595

3

IM

Shyaamnikhil P

IND

2429

4½

4½

GM

Guseinov Gadir

AZE

2667

4

GM

Pruijssers Roeland

NED

2501

4½

4½

FM

Buckels Valentin

GER

2413

5

IM

Warmerdam Max

NED

2417

4½

4½

IM

Beerdsen Thomas

NED

2460

6

Zwirs Nico

NED

2410

4½

4

IM

Kuipers Stefan

NED

2467

7

GM

Romanov Evgeny

RUS

2614

4

4

FM

Colijn Stefan

NED

2340

8

IM

Iniyan P

IND

2476

4

4

WIM

Tomilova Elena

RUS

2328

9

Li Henry

IRL

2207

4

4

IM

Karthikeyan P.

IND

2443

10

IM

Baskin Robert

GER

2348

4

4

Ojas Kulkarni

IND

2254

11

FM

De Boer Eelke

NED

2285

4

3½

IM

Van Delft Merijn

NED

2381

 

De tussenstand aan kop na 6 ronden luidt:

Tussenstand na de 6 ronde

Rk.	SNo			Naam	FED	RtgI	TB1	TB2	TB3	n	w	we
1	1		GM	Amin Bassem	EGY	2686	5,0	2737	4	6	5	4,55
2	5		GM	Van Den Doel Erik	NED	2607	5,0	2722	4	6	5	4,07
3	6		GM	Kryakvin Dmitry	RUS	2595	5,0	2683	4	6	5	4,31
4	2		GM	Safarli Eltaj	AZE	2676	5,0	2678	4	6	5	4,87
5	3		GM	Guseinov Gadir	AZE	2667	4,5	2660	4	6	4,5	4,36
6	7		GM	Pruijssers Roeland	NED	2501	4,5	2608	3	6	4,5	3,61
7	11		IM	Beerdsen Thomas	NED	2460	4,5	2519	4	6	4,5	3,99
8	13		IM	Shyaamnikhil P	IND	2429	4,5	2485	4	6	4,5	3,96
9	14		IM	Warmerdam Max	NED	2417	4,5	2470	4	6	4,5	4,05
10	15		FM	Buckels Valentin	GER	2413	4,5	2460	4	6	4,5	4,08
11	16			Zwirs Nico	NED	2410	4,5	2430	4	6	4,5	4,28

 

ANALYSES

Amin, Bassem – Guseinov, Gadir
1. e4 c5 2. Pf3 Pc6 3. Lb5 g6 4. Lxc6 bxc6 5. O-O Lg7 6. Te1 Ph6 7. c3 O-O 8. h3 f5 9. e5 Pf7 10. d3 d6 11. Lf4 La6 12. Pa3 Tb8 13. Dd2 dxe5 14. Pxe5 Pxe5 15. Lxe5 Lxe5 16. Txe5 Dxd3 17. Dc1 Tfd8 18. Txe7 Td7 19. Txd7 Dxd7 20. c4 Dd4 21. b3 Td8 22. Pc2 Dd2 23. Pe1 Dxc1 24. Txc1

Wit staat nu o.a. klaar voor f2-f4 waarna de loper op a6 voorgoed levend begraven is.
24…f4
Om de loper via f5 in het spel te brengen. 24…Td2 25. Pf3 Txa2 26. Td1 Ta3 27. Td8+ Kf7 28. Td7+ Ke6 29. Txa7
25. Tc3
Dit bereidt voornamelijk Pd3 voor met aanval op de pionnen c5 en f4. Daarnaast komt Tf3 in de steling. Na 25. Pf3 Lc8 26. Te1 Lf5 staat wit nog altijd goed, maar zwart mag hopen met … a7-a5-a4 tegenspel te kunnen ontwikkelen.
25…Td1?!
Dit helpt wit om de koning naar het centrum te krijgen. Maar zwart had hoe dan ook de loper in het spel moeten brengen met 25…Lc8 Na 26. Pd3 g5 27. Pxc5 Td1+ 28. Kh2 Lf5 gaat de strijd verder, maar de stukken van zwart zijn en elk geval actief.
26. Kf1 Ta1 27. a4
Opnieuw had zijn toren in het spel moeten brengen met 27. Td3! Na 27…Txa2 28. Td8+ Kf7 moet wit het een beetje anders doen dan in bovengenoemde variant. 29. Pd3! [Nu vooral niet 29. Td7+ Ke6 30. Txa7?? wegens 30…Lxc4+!] 29…Ke7 30. Ta8 Lb7 31. Tb8 La6 32. Pxc5 met voordeel voor wit.
27…Lc8 28. Ke2 Lf5 29. Pd3 g5 30. Pxc5 Ta2+ 31. Kf3
31…Lc2?!
Als zwart nu ook nog 31…Kg7 had gedaan, zou het nog allemaal wel speelbaar zijn geweest voor hem. Maar hij overspeelt nu zijn hand.
32. Pe6 Ld1+ 33. Ke4 h6 34. g3
34…Kf7?
Nog een blunder er bovenop. De enige kans bestond in 34…Txf2 hoewel wit met 35. gxf4 gxf4 36. Pxf4 er inmiddels riant had voorgestaan.
35. Pd8+ Ke8 36. Pxc6 Te2+ 37. Kf5 Txf2 38. gxf4 gxf4
38…Txf4+ 39. Ke5 en zwart is uitgepraat.
39. Pd4 f3
De zwarte vrijpion kan nog vervelend gaan doen. Maar wit kan zijn kaarten zetten op zijn eigen pionnen.
40. Kf4
Hij wil graag de zwarte f-pion onder controle brengen.
40. a5 was ook een goede optie geweest.
40…Tb2 41. Td3 f2 42. Txd1 Td2 43. Tf1 Txd4+ 44. Ke3 Th4 45. Txf2 Txh3+
Een toreneindspel met een pion meer voor wit. Maar het is niet echt moeilijk.
46. Tf3 Txf3+
Hij zoekt zijn heil in een pionneneindspel. Maar dat is natuurlijk ook kansloos. Want na 46…Th1 47. Kd4 is het min of meer voorbij.
47. Kxf3 a5 48. Ke4 Ke7 49. Ke5 Kf7
En meteen maar opgegeven. Een mogelijk vervolg is: 49…Kf7 50. Kf5! Kg7 51. Ke6! h5 [51…Kg6 52. c5 h5 53. c6 h4 54. c7 h3 55. c8=D] 52. Kf5 Kf7 53. Kg5 en zo gaat pion h5 verloren. De zwarte koning kan namelijk nooit pion b3 van het bord halen omdat dan de witte c-pion beslist.
1-0

Van den Doel, Erik – Romanov, Evgeny
1. e4 c5 2. Pf3 a6 3. c3 d5 4. exd5 Dxd5 5. d4 e6 6. Le3 Pd7 7. Pbd2 Pgf6 8. Lc4 Dc6
We zijn nu al uit de theorie! 8…Dd6 was nog bekend.
9. O-O b6 10. Te1 Lb7 11. Lf1 Le7 12. Pe5 Pxe5 13. dxe5 Pd5 14. Pc4 O-O-O 15. Dh5

15…f5
Dit laat de ruil van de zwartveldige lopers toe, waardoor wit een sterk veld op d6 krijgt. Het paard op c4 staat al te trappelen van ongeduld om daar naar binnen te mogen springen. Zwart had hier en een zet eerder deze loper kunnen ruilen, maar hij zou dan na 15…Pxe3 16. Txe3 toch in het nadeel zijn geraakt. Het paard op c4 staat sterk. Na 15…f6 is 16. a4 aardig voor wit.
16. Lg5 g6 17. Dh4 Lxg5 18. Dxg5 h6 19. Dg3 g5 20. Pd6+
Daar is het paard al. Omdat een paard op de zesde (derde) rij zoveel invloed heeft in het vijandelijke kamp, kan zwart dat paard beter niet toelaten. Hij is dus min of meer gedwongen tot een kwaliteitsoffer en daarvoor moet hij op zoek naar compensatie.
20…Txd6 21. exd6 Pf4 22. Tad1 Td8 23. h4
23…Kb8
Zwart wint tijdelijk een pion met 23…Txd6 maar die is hij al meteen weer kwijt na 24. Txd6 Dxd6 25. hxg5 hxg5 26. Dxg5 en wit moet op winst staan. 26…Dd2 is dan nog wel een gemene zet (er dreigt zowel …Dxe1 als …Ph3+ met damewinst) maar na 27. Te3! trekt wit aan het langste eind.
24. hxg5 hxg5 25. d7
Van den Doel trapt niet in de val die zwart gespannen heeft. Nu zou 25. Dxg5?? een vreselijke blunder zijn vanwege 25…Ph3+! 26. gxh3 Dh1#
25…Ka7 26. f3
Zo wordt de lange diagonaal afgesloten.
26…Txd7 27. Dxg5
Nu wel!
27…Txd1
27…Ph3+ 28. gxh3 Dxf3 werkt helemaal niet vanwege 29. Lg2! met winst. [Overigens niet 29. Txd7? Dh1+ 30. Kf2 Df3+ met remise door eeuwig schaak.] 28. Txd1 Dc7 29. Dd8 De5 30. Dd2
Zo houdt Van den Doel alles onder controle.
30…Pd5 31. Te1 Df6 32. Lc4 Dh4 33. Lxd5 Lxd5
Degene met meer materiaal is gebaat bij stukkenruil. Degene met minder materiaal moet in de regel stukken erop houden en liefst pionnen ruilen.
34. b3 c4 35. b4 Kb7 36. a4
Wit gaat proberen de zwarte velden op de damevleugel te veroveren. Het is duidelijk dat zwart te weinig compensatie heeft, maar wit moet heel zorgvuldig spelen.
36…Kc6 37. Ta1 Kd7
De koning gaat maar vast op de vlucht.
38. Df2 Df6
38…Dd8 39. Dd4 is ook geen feest voor zwart.
39. Dd4 Dxd4+ 40. cxd4
Hij besluit om de dames te ruilen. Nu kan wit laten zien waarom een toren veel sterker is dan een loper, mits hij maar een open lijn heeft waarop de toren binnen kan komen.
40…f4
Zou houdt hij in elk geval de koning nog even van e3 af.
41. Kf2 Kd6 42. a5 b5 43. Te1
Hij wil … e6-e5 verhinderen en ondertussen maakt hij zich op met de koning naar c3 te wandelen, waarna de toren via de onderste regionen het zwarte kamp kan binnendringen.
43…c3
Uit wanhoop geboren. Deze pion is ten dode opgeschreven.
44. Ke2 Lc4+ 45. Kd1 Ld3 46. Te5 Lf1 47. Tg5
Hij doet het heel secuur, geeft niets weg en laat vooral geen pionnen ruilen.
47…Ld3 48. Tc5 c2+
Na 48…Lf1 49. Txc3 Lxg2 50. Ke2 is zwarts belangrijkste troef (pion c3) verdwenen en staat zwart machteloos tegen de vele dreigingen waarbij hij materiaal dreigt te verliezen (zoals Tc3-c5-g5-g4 of Tc1-c8-a8xa6).
49. Kd2 Lf5
50. Te5
Wit kan ook pion a8 gaan halen. Na 50. Tc8 Kd5 51. Ta8 Kc4 52. Txa6 Kxb4 heeft hij het schitterende 53. d5!! exd5 54. Tf6 Lc8 55. a6 om zijn pion met tempowinst te laten promoveren. Dit zijn natuurlijk veel te scherpe computervarianten, waarop een mens zich niet inlaat. Die speelt het liever systematisch en zonder enig risico naar de overwinning.
50…Kc6 51. Te4!
Mooi gezien van Van den Doel!
51…Kd5
Het pionneneindspel na 51…Lxe4 52. fxe4 Kd6 53. Kxc2 is volstrekt kansloos voor zwart. Een voorbeeld hoe dat in zijn werk zou kunnen gaan: 53…Ke7 54. Kd2 Kf6 55. Ke2 Kg6 56. Kf3 Kg5 57. d5 exd5 58. exd5 Kf5 59. d6 Ke6 60. Kxf4 enzovoort.
52. Txf4 Kc4
Even lijkt het erop dat zwart nog tegenspel krijgt. Maar dat is een illusie na wits volgende zet.
53. Txf5!
Opnieuw wikkelt wit af naar een pionneneindspel en ook deze versie is gewonnen voor wit. Dat Van den Doel dit eindspel zeer nauwkeurig moest doorrekenen blijkt straks uit alle varianten. Het is een smal spoor naar de winst!
53…exf5 54. g4
Twee vrijpionnen zijn meestal wel genoeg!
54…fxg4 55. fxg4 Kb3
Dreigt zomaar …Kb2 en zwart zou ineens winnen! Na 55…Kxd4 56. Kxc2 moet zwart die witte op g4 eerst onschadelijk gaan maken, maar dan loopt de witte koning op de damevleugel naar binnen. Een mooi voorbeeld van de zogenaamd ‘verst verwijderde vrijpion’. 56…Ke4 57. Kc3 Kf4 58. Kd4 Kxg4 59. Kc5 met winst.
56. Kc1
De enige zet.
56…Kxb4
57. Kxc2!
Het blijft oppassen voor wit. 57. g5?? zou opnieuw verliezend zijn voor wit! 57…Kc3! 58. g6 b4 59. g7 b3 60. g8=D b2# Het zal je maar gebeuren…
57…Kc4 58. g5
Het klopt allemaal precies. Als zwart namelijk die witte op d4 van het bord had kunnen nemen, zou hij tenminste remise hebben kunnen bereiken vanwege zijn gedekte vrijpion op b5.
58…Kd5
Hij moet in het vierkant van de pion.
59. g6 Ke6 60. d5+!
Nu zet de andere pion zich in beweging. Dit wordt in de literatuur de theorie van de ‘wandelende kwadranten’ genoemd. Het kwadrant (het vierkant) is het gebied waarin de vijandelijke koning zich moet begeven om een pion van de promotie af te houden. Het is bekend dat als er tenminste twee lijnen tussen zit de koning er niet in slaagt om in elk geval één pion van de achterlijn af te houden. 60. d5+ Kf6 61. d6 Hier wordt bovengenoemde theorie duidelijk. Als zwart op g6 neemt, loopt de d-pion door. Gaat hij terug naar de d-pion, gaat de g-pion er vandoor.
1-0

Schippers, Maurice – Warmerdam, Max
1. e4 e5 2. Pf3 Pc6 3. d4 exd4 4. Pxd4 Lc5 5. Pb3 Lb6 6. Pc3 Pf6 7. Ld3 d6 8. Lg5 h6 9. Lh4 Le6 10. De2 Pd4 11. Pxd4 Lxd4 12. O-O

Nu wit kort heeft gerokeerd en zwart nog niet, ziet hij zijn kans schoon om een felle aanval tegen de witte koning te beginnen.
12…g5 13. Lg3 h5 14. h3 h4 15. Lh2 g4
Hij ‘stampt’ lekker verder.
16. Kh1?!
Nu komt wit pas in de problemen. Wits enige kans op tegenspel bestond in een tegenactie door het centrum met 16. e5!
16…Ph5!?
Ook 16…gxh3 17. gxh3 Lxh3 zag er al erg goed uit voor zwart.
17. Tad1
Nu verliest 17. hxg4?? zeer fraai met 17…Pg3+ 18. fxg3 hxg3 en tegen …Txh2# valt geen zinnige parade meer te bedenken.
17…Lxc3
Eerst versplintert hij de witte structuur (ook om Pd5 uit de stelling te halen).
18. bxc3 g3 19. fxg3
Op 19. Lg1 volgt 19…Lxh3! 20. gxh3 (zie analysediagram)
20…g2+! en wit verliest materiaal.
19…hxg3 20. Lg1 Dh4
Op de toren op a8 na zijn alle zwarte stukken in de aanval gekomen.
21. Lc4
21. Tf5 helpt ook niet na 21…Lxf5 22. exf5+ Kf8
21…Lxh3!
Dat kon niet uitblijven.
22. gxh3 Dxh3+ 23. Lh2 Dxh2+
Warmerdam heeft een afwikkeling naar een eindspel op het oog, maar hij had zich wat moeite kunnen besparen met 23…O-O-O! 24. Lxf7 Dh4! Met de dreiging …Pf4 25. Lxh5 Txh5 26. Td2 Te8 en wit kan het verder wel vergeten.
24. Dxh2 gxh2
25. Lxf7+?
Dit had zwart natuurlijk berekend. Taaier was 25. Td3.
25…Ke7 26. Tf3 Taf8 27. Lxh5 Txh5 28. Txf8 Kxf8 29. Td2 Ke7 30. Txh2 Txh2+ 31. Kxh2
Dit pionneneindspel is gewonnen voor zwart, voornamelijk vanwege de totale wanorde in de witte pionnenstructuur. Het is instructief hoe de jonge IM dit uitschuift.
31…Ke6 32. Kg3 Ke5 33. Kf3 d5
Hij lost vrijwillig een zwakke pion bij wit op, voornamelijk om veld c4 voor de eigen koning te kunnen bereiken.
34. exd5 Kxd5 35. Ke3 Kc4 36. Kd2
Hier zien we waarop zwart op winst staat. Wit raakt in tempodwang aangezien zwart beschikt over heel veel ‘reservetempi’.
36…b6 37. Kd1
37. a3 b5 en nu zou hij onder slechtere omstandigheden pion c3 moeten prijsgeven.
37…Kxc3 38. Kc1 c5
De c-pion gaat het vuile werk opknappen.
39. Kb1
Gedwongen moet de witte koning aan de kant. Opnieuw zou 39. a3 beantwoord worden met 39…b5 waarna 40. Kb1 weer gedwongen is. Zwart wint nu het snelst met 40…b4! 41. axb4 [41. a4 c4 42. a5 b3 43. cxb3 cxb3 44. Kc1 b2+ 45. Kb1 a6 Tempodwang!] 41…cxb4 42. Kc1 a5 43. Kb1 a4 44. Kc1 a3 45. Kb1 (zie analysediagram)
45…a2+! 46. Kxa2 Kxc2 47. Ka1 Dit is een bekende winstpositie. 47…Kb3! [Vooral niet 47…b3?? want dan is het pat!] 48. Kb1 Ka3 49. Ka1 b3 50. Kb1 b2 51. Kc2 Ka2 en zwart haalt dame.
39…Kd2
Hij gaat aan de zijkant van pion c2 staan en brengt dan wit in tempodwang.
40. Kb2 c4 41. c3
41. a3 b5
41…Kd3 42. a4 a5
En zo is de tempodwang weer compleet!
0-1