Carlsen wint eindelijk, helaas ten koste van Van Foreest (update)

Wereldkampioen Magnus Carlsen heeft vandaag in de vijfde ronde van het Tata Steel schaaktoernooi een einde gemaakt aan een lange reeks van remises waarmee hij in partijen met het klassieke tempo geconfronteerd was geraakt. De Noor gaf zelf toe dat het hem irriteerde, maar gelukkig was de jeugdige Jorden van Foreest zo vriendelijk om vandaag mee te werken aan een onderhoudende partij, die de Groninger in 33 zetten met wit verloor. Op het bord kwam de Svesnikov en wel de variant die Carlsen had gehanteerd tegen Caruana in de laatste WK-tweekamp. Jorden had een nieuwtje maar de wereldkampioen toonde zich een groot kenner van dit type stelling want in no-time had het initiatief in handen en na een paar onnauwkeurigheden sloeg hij hard toe.

Anish Giri was al veel eerder klaar. Die gaf remise na 22 zetten waarin hij met wit al behoorlijk in de problemen leek te zijn gekomen. Hij was middenin de openingsvoorbereiding van zijn tegenstander gelopen, die precies wist wat hij deed. Giri koos eieren voor zijn geld door maar snel remise aan te bieden; als Anand wat minder vredelievend was geweest, was hij in de slotstelling gewoon doorgegaan, want die zag er niet geweldig uit voor wit. In het Nederlandse onderonsje tussen Lucas van Foreest en Erwin l’Ami kwam wit huizenhoog gewonnen te staan. De Siciliaans van Erwin hield eigenlijk geen stand, maar hij verzuimde het af te maken. Toen zich een zetherhaling aandiende, besloten beide spelers de rustdag dan maar met een half puntje in te gaan. Stefan Kuipers verloor helaas van de Rus Korobov. Hij kwam aardig uit de opening maar wist toch geen vuist te maken. Het werd zo’n typisch Siciliaans middenspel waarbij zwart al wits kansen op de koningsvleugel had verhinderd en toen via de damevleugel zijn heil zocht door het centrum. Dat leverde hem een pionwinst en een tegenaanval op en dat groeide de witspeler boven het hoofd.

De uitslagen bij de Masters van ronde 5:

De uitslagen bij de Challengers van ronde 5:

MASTERS

Van Foreest, Jorden – Carlsen, Magnus

1. e4 c5 2. Pf3 Pc6 3. d4 cxd4 4. Pxd4 Pf6 5. Pc3 e5
De Svesnikov, het belangrijkste wapen van Carlsen tijdens de laatste WK-match tegen Caruana.
6. Pdb5 d6

7. Pd5
Van Foreest heeft zijn huiswerk gedaan, hij gaat in op de varianten waar ook Caruana voor koos. Het lijkt erop dat 7. Lg5 een beetje uit de gratie is geraakt.
7…Pxd5 8. exd5 Pe7
Dit bleek de zet te zijn waar Carlsen voor koos in één van de latere partijen in de WK-match en die bleek het beste te bevallen. Dus Jorden kon van te voren bekijken hoe hij dit varkentje zou moeten gaan wassen, want het lukte Caruana niet om een acceptabele stelling te krijgen.
9. c4 Pg6 10. Da4 Ld7 11. Db4 Db8
Dit was ook de voorkeur van de wereldkampioen in de tiebreak. 11…Lf5 volgde in de twaalfde partij. Dat was de partij waar Carlsen heel goed kwam te staan en remise gaf omdat hij het liever op de tiebreak liet aankomen. Dat kwam hem op zware kritiek te staan, maar de dag erna trok hij een lange neus naar iedereen toen hij met 3-0 zijn slag sloeg.
12. h4 h5
Allemaal nog de tiebreak.
13. Le3 a6 14. Pc3 f5
Geen nieuwtje, maar het wijkt wel af van wat er op het bord kwam in de tiebreak tussen Caruana en Carlsen. En nu ging de titelverdediger verder met 14…a5 en won een spannende partij.
15. O-O-O
We zijn eindelijk uit de theorie! Jorden heeft een nieuwtje bedacht. In Bhat-Wang, 2002 en Kroes-Pavlicek, 1968 kwam 15. g3 op het bord, hetgeen een logische zet lijkt.
15…Le7 16. g3 O-O
Dit mag op zijn zachtst gezegd opmerkelijk genoemd worden. Zwart laat pion h5 in de steek. Wat zou de gedachte hierachter kunnen zijn?
17. Le2 e4!?
Daar moet het dus van komen!
18. Ld4
Jorden wil nog even het paard van e5 afhouden. De grote vraag is natuurlijk hoe het staat na 18. Lxh5 Pe5 19. Le2 hetgeen ook na de partij besproken werd. Zwart kan een gevaarlijk initiatief ontwikkelen op de damevleugel en dat is ook de belangrijkste reden dat zwart rokeert. Hij heeft zijn toren snel op c8 en daarmee kan hij de witte koning (én dame) belagen. Met 19…b5!? (mogelijk nog voorafgegaan door …Tc8) komt het tegenspel snel op gang, misschien zelfs ten koste van nóg een pion. Het gaat te ver deze ingewikkelde toestanden te analyseren, voer voor toekomstige onderzoekers!
18…Lf6
Carlsen speelt hoe dan ook op dit veld. 18…Pe5?? faalt namelijk op 19. Lxe5 dxe5 20. Dxe7
19. Lxf6 Txf6
De toren komt voorlopig niet meer op c8 en misschien was dit Jordens idee.
20. Db6
Dit lijkt een goed alternatief, het verhindert de opmars …b7-b5, maar het geeft zwart de gelegenheid toch zijn centrumpositie te verstevigen zonder dat wit daar veel aan kan veranderen. De vraag rijst opnieuw waarom wit nu niet op h5 neemt. Na 20. Lxh5 Pe5 21. Le2 heeft zwart opnieuw compensatie, maar m. i. is het op zijn minst speelbaar voor wit.
20…Pe5!
Het paard staat hier als een vorst.
21. Kb1 Le8
De loper op e8 dekt h5 en kan ooit ingezet worden via g6.
22. Td2?!
Een wachtzet die eigenlijk niet zoveel presteert. Misschien had Jorden heel profylactisch zijn koning van de diagonaal b1-h7 moeten halen door hier 22. a3 te spelen. In elk geval lijkt de schade dan nog te overzien.
22…Pd7
Hij wil de dame verjagen om toch in elk geval speelruimte te krijgen voor zijn stukken op de damevleugel. Die staan nu maar in een hoekje te kijken. Ook in aanmerking kwam 22…Lg6.
23. Dd4 Dc7 24. Pd1 Pe5 25. Pe3
25…f4!
Dat zat er natuurlijk aan te komen.
26. gxf4 Txf4
De situatie is al heel precair voor wit. Wat moet hij doen? Soms dreigt zwart domweg f2 te slaan en ook blijven zetten als …b7-b5 latent aanwezig.
27. Tg1 Lg6
Natuurlijk zet hij die loper op de voor wit onaangename diagonaal.
28. Ka1
Na deze begrijpelijk aftocht van de witte koning is er al geen redden meer aan. Pion f2 valt zonder dat hij daar compensatie voor krijgt. Sterker nog de zwarte stukken komen alleen nog beter te staan.
28…Taf8
29. c5
Wanhoop, maar wat kon hij? 29. Tc1 Txf2 30. c5 faalt op 30…Pd3! en zwart wint.
29…Txf2
29…dxc5 30. Dc3 levert in elk geval nog een vrijpion op, voor wat hij waard is…
30. Dc3 Dxc5
Carlsen doet hier niet moeilijk over, hij pakt gewoon een tweede pion.
31. Dxc5 dxc5 32. d6 Kh7 33. d7
33…Pf3!
En na deze elegante slotzet gaf Van Foreest zich gewonnen.
0-1

Giri, Anish – Anand, Viswanathan

1. e4 e5 2. Pf3 Pc6 3. Lc4 Lc5 4. c3 Pf6 5. d3 d6 6. O-O a6 7. a4

Een paar ronden geleden besprak GM Peter Leko deze variant vrij uitgebreid. Hij was heel openhartig want hij zei iets in de trant als: ‘hoe meer ik van deze stelling zie, hoe minder ik ervan ga begrijpen. Zo gaf hij als voorbeeld dat de meeste spelers voor …a7-a6 kiezen, maar dat hij nooit begreep waarom ze geen …a7-a5 doen op c2-c3. In de Pirc doe je dat namelijk ook!’
7…O-O 8. Te1 a5!?
En wat zien we nou? Anand speelt plotseling …a6-a5. Begrijpt u het nog? Eerst …a7-a6 en dan pas …a6-a5. Ik kan u zeggen: ik voel met Leko mee, ik haak af… Het gekke is dat het al eerder gespeeld is, maar wel door relatief zwakke spelers. Een heleboel keer werd hier 8…La7 gespeeld.
9. h3 h6
10. Pbd2
Giri wil nu werk maken van zijn ontwikkeling. Als wit zijn loper op het bord wil houden, kan hij 10. Lb3 spelen. Het is wel traag want na 10…Le6 11. Lc2 is namelijk vaker gedaan in analoge stellingen.
10…Le6 11. Lb5
Dit is hoogst opmerkelijk, want wit levert zomaar het loperpaar in. En dat terwijl de algemene opinie toch is dat het loperpaar zo vlak na de opening ‘heilig’ is. 11. Lxe6 fxe6 is iets dat wit liever niet doet want zwart krijgt de f-lijn en zou met een paard naar f4 kunnen springen later.
11…Pa7
Anand laat zich dit buitenkansje niet ontnemen. Niettemin zijn de zaken niet zo simpel als ik hierboven gesteld heb.
12. d4 Pxb5
13. axb5
Wit kon ook een zwarte loper van het bord nemen en dat zou na 13. dxc5 leiden tot een stelling die wel eens voordelig voor wit kunnen zijn. Maar kennelijk ziet hij hier geen brood in. 13…Pa7 14. cxd6 en nu lijkt 14…Dxd6 het juiste antwoord. Inderdaad heeft wit niets om op te spelen. [Foutief is 14…cxd6?! want het lijkt mij nu een tastbaar voordeel na 15. b3 gevolgd door c3-c4 en veld d5 is vastgelegd.] 13…exd4 14. Pxd4
14. cxd4?! is uiteraard slecht. Pion b5 is geïsoleerd geraakt en ondanks het witte pionnencentrum heeft wit niets bijzonders na bijv. 14…Lb4.
14…Te8 15. Pf1
15…Lc4
Geloof het of niet, maar dit had Anand allemaal nog op het bord gehad in zijn voorbereiding! Het gaat allemaal heel ver tegenwoordig… Hij zei dat de computer hem bevestigde dat deze zet volkomen in orde was voor zwart.
16. Pg3 d5
Zo probeert zwart de stelling te openen, hetgeen zijn loperpaar ten goede zou komen.
17. e5 Pe4
Hij offert een pionnetje in ruil voor de witte velden.
18. Pxe4 dxe4 19. Txe4 Dd5 20. Df3 Lxd4 21. cxd4
Dit was Anands bedoeling. De pionnen in het centrum zijn voor wit op de verkeerde kleur vastgelegd. Zijn loper op c1 is niet best en pion b5 gaat er weldra af.
21…Te6
Dit dient ervoor om eventuele aanvalskansen met Lxh6 definitief uit de stelling te halen. En daarmee bevestigt zwart zijn structurele voordeeltjes. Vandaar dat wit maar snel dameruil aanbiedt voordat hij echt in het nadeel geraakt.
22. Tf4
Anand vond het wel goed zo. Maar als hij even beter had gekeken, had hij wellicht een winstpoging gewaagd met 22. Tf4 Dxb5 want nu werkt 23. Txf7? niet vanwege 23…Tg6 en de dubbele dreiging …Ld5 gevolgd door …Txg2 en …Lxf7 kost wit de kop.
1/2-1/2

Stand na 5 ronden bij de Masters:

 

CHALLENGERS

Van Foreest, Lucas – L’Ami, Erwin

1. e4 c5
Het Siciliaans! Het is moeilijk voorbereiden op L’Ami. Hij speelt 1… e5 (Spaans-Italiaans), 1…c6 (Caro Kann), 1…e6 (Frans) en natuurlijk ook Siciliaans. Uiteraard dan ook varianten die hij goed kent. Als secondant van Giri zit L’Ami goed in zijn theorie.
2. Pf3 d6 3. d4 cxd4 4. Pxd4 Pf6 5. Pc3 Pc6

Klassiek. In mijn tijd heette het nog de ‘Boleslavsky-variant’.
6. f3
Lucas kiest zijn eigen wegen. 6. Lg5 is de absolute hoofdvariant van de Rauzer. En met 6. Lc4 kan wit de wegen van de beroemde (beruchte!) Velimirovic-aanval inslaan.
6…e5
De meest gespeelde reactie op de opzet van wit. Na 6…e6 zou de strijd in de banen van de Scheveninger zijn gekomen. En dan wel de Engelse aanval als wit met Le3 en Dd2 verder gaat.
7. Pb3 Le6
L’Ami vermoedt wellicht ook speciale voorbereiding op het systeem dat hij gekozen heeft en misschien speelt hij daarom een andere volgorde. Omdat zwart nu al de ‘bevrijdende’ opmars …d6-d5 dreigt, moet wit direct maatregelen nemen. In mijn database wordt 7…Le7 gezien als de hoofdvariant.
8. Pd5
Hij haalt de opmars radicaal uit de stelling. Dat kon ook met 8. Lg5. Wit kon ook de ‘dreiging’ negeren en gewoon ontwikkelen met 8. Le3 Na 8…d5 9. exd5 Pxd5 10. Pxd5 Dxd5 11. Dxd5 Lxd5 12. O-O-O O-O-O heeft zwart nog niet al zijn openingsproblemen opgelost, maar gelijkspel ligt in het verschiet.
8…Le7 9. Le3

Vooral niet 9. Lg5?? wegens 9…Pxd5 10. exd5 Lxg5 en zwart staat al (bijna) gewonnen.
9…O-O
Hier is 9…Lxd5 10. exd5 Pb4 11. c4
[11. Lb5+?! Kf8! is niet veel bijzonders voor wit. Sterker nog: hij krijgt problemen met pion d5.] 11…a5 nog ooit gespeeld met redelijke resultaten voor zwart.
10. c3
Zelden op het bord gebracht maar waarschijnlijk helemaal niet gek. 10. Dd2 Lxd5 11. exd5 Pb8 is een stelling die in de (grootmeester)praktijk ook vaak voorkomt. Ik kwam een partij Svidler-Karpov tegen uit 2009 hiermee.
10…Lxd5 11. exd5

11…Pb8
Een nieuwtje. Alleen 11…Pa5 was nog bekend.
12. Le2 Pbd7 13. O-O
Nu is het de vraag wat zwarts plan moet zijn.
13…Dc8
Een interessante aanpak. Hij wil zijn ‘slechte’ loper via d8 omspelen. Je zou kunnen denken aan 13…Ph5 met het plan om …f7-f5 te spelen. Zwart brengt zijn meerderheid op de koningsvleugel naar voren. Wit lijkt dan toch prettiger te staan na 14. g3! want nu kan 14…f5? niet vanwege 15. f4! Phf6 16. fxe5 en pion f5 valt. Zwart moet dus eerst een voorbereidende zet als 14…g6 spelen.
14. Lf2 Ld8 15. Kh1 Lb6 16. Lh4
Lucas was niet van plan om zijn loper voor die van zwart te laten ruilen en dat lijkt een juiste beslissing. Maar daarmee heeft zwarts loper op b6 een aardig toekomst gekregen.
16…Te8 17. a4 a6 18. a5 La7
19. Ta4!?
Een originele manier om de toren van a1 in het spel op de koningsvleugel te betrekken.
19…Ph5
Zwart wil graag actief worden, maar zijn plannetje stuit op bezwaren. Een wachtzet zoals 19…h6 lijkt aangewezen.
20. Tc4 Db8
De dame moet naar een vrij passief veld.
21. g3
Hij wil het paard van f4 afhouden, maar het middel is misschien erger dan de kwaal. Een sterk plan is met 21. Ld3! ook de opzet waar hij later in de partij voor kiest. Wit kan een batterij met Lc2/Dd3 of Lb1/Dc2 gaan opzetten, gericht tegen de zwarte koning.
21…Phf6
Het paard keert terug, het heeft de niet zo fraaie pionzet g2-g3 uitgelokt.
22. f4
Natuurlijk wil wit op de koningsvleugel spel zien te genereren. Maar het nadeel van deze opmars kan zijn dat hij zijn eigen koning ook opengooit.
22…exf4
Daarom vroeg ik me af of zwart niet beter had kunnen antwoorden met 22…b6!? om in elk geval de lange diagonaal open te maken en zo de dame ook meer in het spel te betrekken.
23. Tcxf4 Le3
Het was nu hoog tijd om de passieve stukken op de damevleugel ook naar koningsvleugel te brengen. Zeker gezien het feit dat wit het centrum open heeft gemaakt, ligt 23…Te5!? voor de hand. Zwart kan dan snel met …Db8-e8 over de e-lijn iets terugdoen.
24. T4f3 Dd8?!
Hij wil offers op f6 onaantrekkelijk maken maar de dame zit nu in een onaangename penning.
25. Ld3!
Lucas begint nu (letterlijk) zijn pijlen op de koningsvleugel te richten.
25…h6?
Dit maakt het erger. De zwarte koning staat al niet veiliger maar zo wordt de situatie helemaal precair.
26. Lxf6 Pxf6 27. Lc2!
Wit heeft geen haast met offers op f6. Hij zet eerst de batterij op van dame en loper. Merk op dat er sprake is van een aanval met ongelijke lopers. Zwart heeft geen weerwoord op die witveldige loper die volop aan de strijd deelneemt, terwijl die zwarte loper in een soort ‘niemandsland’ rondwandelt.
27…Dd7
Ook een opstelling met 27…Te5 28. Dd3 De8 (zie analysediagram)
is gedoemd te mislukken. Wit mag naar hartenlust gaan aanvallen: 29. Txf6! (zie analysediagram)
29…gxf6 30. Dh7+ Kf8 en nu is 31. Pd4! erg sterk. Bijvoorbeeld: 31…Lg5 [31…Lxd4 gaat hopeloos mis voor zwart. 32. Dxh6+ Ke7 33. Dxf6+ Kf8 (33…Kd7 34. La4+ met damewinst.) 34. cxd4 Th5 35. g4 Th3 36. Kg2 Te3 37. Dh8+ Ke7 38. Dh4+ Kf8 39. Dh6+ Kg8 (zie analysediagram)
anders verliest hij een toren. 40. Lh7+ Kh8 41. Lg6+ Kg8 42. Dh7+ Kf8 43. Txf7+ Dxf7 44. Dxf7#] 32. h4 Le3 33. Dh8+ Ke7 34. Dxf6+ Kf8 35. La4! (zie analysediagram)
en zwart verliest de dame omdat die niet weg kan wegens mat.
28. Dd3 Lg5 29. Pd4
Nu de loper weg is van e3 kan het paard in de aanval ingrijpen. Je zou ook kunnen denken aan 29. Kg2 met de dreiging h2-h4. Zwart antwoordt met 29…Dg4 en dan is 30. Pd4 wederom het sterkst. Na 30…De4 31. Dxe4 Pxe4 32. Lxe4 Txe4 33. Txf7 zit zwart met een miserabel eindspel. 33…Lf6 34. Txb7 Lxd4 35. cxd4 Txd4 36. Tff7 Tg4 37. Tfd7 en wit komt twee pionnen voor.
29…Dh3
Het is volkomen uit de hand gelopen bij zwart. De witveldige loper is beresterk, die van zwart een probleem. Zwart probeert hoe dan ook h2-h4 uit de stelling te houden. Maar is duidelijk dat wit inmiddels dat wit huizenhoog gewonnen staat.
30. Pf5?
Het goede idee in de verkeerde uitvoering. Met 30. g4!! had Lucas het lot over L’Ami kunnen bezegelen. Het idee is dus om de zwarte dame van h3 te verjagen zodat straks de toren op f1 niet gaat hangen. De hoofdvariant van de combinatie luidt nu: 30…Dxg4 31. Txf6! Nu wel dat offer! 31…Lxf6 32. Dh7+ Kf8 33. Pf5 en het mat valt alleen te pareren door de dame te geven. Een fraai geheel en het lijkt allemaal zo makkelijk als je het weet. Ga dat maar eens in een toernooipartij doen, dat is heel andere koek!
De eerste vraag die wit zich moet stellen is nu of 30. Txf6?! winnend is voor wit. Het antwoord is negatief. Na 30…Lxf6 31. Dh7+ Kf8 (zie analysediagram)
heeft wit niet een goed vervolg. Hij wil graag Pf5 spelen, maar zijn toren op f1 hangt. Dat is ook de verdienste van de zwarte dame op h3. En nu we dit weten, kunnen we misschien ook de geniale zet ontdekken. Dat noemt GM Paata Gaprindashvili, in zijn boek Imagination in Chess, over het berekenen van varianten, Progressive Thinking. Later komt hij met de term ‘Reciprocal Thinking’. Hij geeft aan dat een speler een variant berekent, vervolgens bedenkt waarom die niet werkt. Dat terugkoppelt in een formulering waarom het niet werkt. En als hij de verbalisering van het probleem goed heeft gedaan, opnieuw kijkt hoe hij de stelling moet behandelen met die nieuwe informatie. Leerzaam hoe we zijn ‘denkprotocol’ hier in de praktijk zouden kunnen brengen.
30…Te5!
Aalglad als hij is, weet L’Ami wat hem te doen staat. Zijn stukken zo goed mogelijk neerzetten om de storm op de koningsvleugel te weerstaan.
31. g4!?
Hij speelt hem toch! Dus vermoedelijk heeft Lucas de zet als zodanig wel geëvalueerd, maar niet in combinatie met het kwaliteitsoffer op f6.
31…Dxg4 32. Tg1 Dh5
Hij zag nu in dat zijn aanval niet doorslaat en daarom vlucht hij in een herhaling van zetten.
33. Pg3 Dg4 34. Pf5 Dh5 35. Pg3 Dg4 36. Pf5
Weer een zeer inhoudsrijke partij!
1/2-1/2

De stand na 5 ronden bij de Challengers

N.B.

Speciaal voor Yehuda, de mooie insluiting van de witte toren in onderstaande partij

Saduakassova, Dinara – Bareev, Evgeny

1. d4 Pf6 2. c4 c5 3. d5 b5 4. cxb5 a6 5. bxa6 Lxa6 6. Pc3 g6 7. Pf3 Da5 8. Ld2 Lg7 9. e4 d6 10. Le2 O-O 11. O-O Pbd7 12. a4 Db6 13. Lxa6 Txa6 14. Dc2 Tc8 15. Pb5 Db7 16. Pa3 Tb8 17. Lc3 Db3 18. Dxb3 Txb3 19. Pd2 Tb8 20. Pb5 Pe8 21. Lxg7 Kxg7 22. Pc4 Pe5 23. Pe3 g5 24. b3 Tb7 25. Pc4 Pxc4 26. bxc4 Pf6 27. f3 Pd7 28. Tab1 Tbb6 29. Ta1 Pe5 30. Tfc1 Ta5 31. Ta2 Kf6 32. Kf1 Pxc4 33. Txc4 Tbxb5 34. Ke2 Tb3 35. Kd2 e6 36. Kc2 Tb7 37. Ta3 Tba7 38. g3 exd5 39. exd5 Ke5 40. h4 h6 41. hxg5 hxg5 42. Tg4 f6 43. Te4+ Kxd5 44. Td3+ Kc6 45. Te6 Td7 46. Kb3 f5 47. Tg6 Ta8 48. Tf6

48. Txg5 d5-+
48…g4 49. f4 Tb8+ 50. Kc2 c4 51. Ta3 Kc5 52. a5

52. Txf5+ d5 53. Tg5 Tdb7-+
52…Tdb7

52…Th7 53. Txf5+ Kb4 54. Te3 Th2+ 55. Kd1 Ta2-+
53. Ta2 Th7 54. Ta4 Th2+ 55. Kc1 Th1+

55…Tb3!
56. Kc2 Te8 57. Kd2 Th2+ 58. Kd1 Kb5

De witte toren op a4 is ingesloten! 58…Kb5! 59. Ta3 Kb4 en waar de toren ook naartoe gaat, hij gaat altijd verloren.
0-1