Schaakgeschiedenis in vogelvlucht 29: Viswanathan Anand
Deze rubriek is gemaakt voor schaaksite.nl en is terug te vinden onder het kopje ‘Schaakhistorie’.
Omdat het schaakspel een eeuwenoud spel is, dat naar schatting al 3000 jaar oud is, lijkt het mij gepast om een serie korte artikelen te presenteren, waarin de schaakgeschiedenis voor het voetlicht wordt gebracht. Sinds we de draad weer hebben opgepakt is er het nodige gezegd over het schisma in de schaakwereld toen Kasparov en Short een eigen bond (de PCA) hadden opgericht en er ineens twee wereldkampioenen rondliepen. De vorige aflevering zagen we dat er in 2006 een zogenaamde “verzoeningsmatch” tussen Topalov (Fide-wereldkampioen) en Kramnik (PCA-wereldkampioen werd gespeeld, zodat de twee bonden weer bij elkaar gebracht werden en vanaf dit moment onder auspiciën van de Fide het WK georganiseerd ging worden. Kramnik, die de tweekamp in de barrage won, werd nu erkend als de “enige echte wereldkampioen”. De Fide had ondertussen een nieuw kandidatentoernooi uitgeschreven om de nieuwe uitdager te bepalen.
Inleiding
Uit de vorige artikelen weten we dat er een tijdlang twee wereldkampioenen rondliepen. Eén bij de Fide en de andere bij de PCA, de Professional Chess Association. We hebben al gezien hoe Anand ten onder ging in de PCA-WK-tweekamp tegen Garry Kasparov maar toch bleef de Indiër heel succesvol. Want parallel aan dit alles, mengde hij zich ook in de strijd om de Fide-titel. Die greep hij in het jaar 2000. De eerste zes van de knock-out-ronden werden in New Delhi (India) gespeeld waarna de finale plaatsvond in Teheran (India).
Anand slaagde erin door de finale te winnen van een enorm sterk knock-out toernooi waarvoor hij en Alexei Shirov zich hadden gekwalificeerd. In datzelfde jaar maakte hij in de finale gehakt van Shirov in een tweekamp die ging over slechts vier partijen. Met 3½ – ½ in het voordeel van Anand was duidelijk wie daarin de sterkste was.
-
FIDE World Chess Championship Final 2000 Rating 1 2 3 4 Punten 
Alexei Shirov (Spain)2746 ½ 0 0 0 ½ 
Viswanathan Anand (India)2774 ½ 1 1 1 3½
Einde aan de impasse
Anand met zijn vrouw in Wijk aan Zee 2007 (foto Jos Sutmuller)
We weten inmiddels dat Kramnik de verzoeningstweekamp won van Topalov. Zo was er een eind gekomen aan de impasse in de schaakwereld en besloot de Fide om het wereldkampioenschap schaken in 2008 te laten beslissen in een tweekamp over 12 partijen tussen de regerende wereldkampioen (Viswanathan Anand) en de vorige wereldkampioen, Vladimir Kramnik. Kramnik had die match toegewezen gekregen nadat hij het toernooi om het wereldkampioenschap schaken 2007 niet had gewonnen. Er werd reikhalzend uitgekeken naar deze tweekamp en toch enigszins tegen de verwachting in, was het Anand die in elf partijen zijn titel verdedigde door met 6½-4½ (drie overwinningen en één nederlaag) de ultieme titel in handen hield. De match vond plaats in Bonn (Duitsland) in oktober van hetzelfde jaar.
In de vijfde partij verraste Anand vriend en vijand met een fantastische en zeer verborgen combinatie na een lange variant waarop Kramnik zich had ingelaten.
Kramnik, Vladimir – Anand, Viswanathan
In deze stelling is zwarts laatste zet 28…Tc8-c3 geweest. Daarmee dreigt hij het onaangename …Lxf3 waarmee wits pionnenstructuur flink versplinterd zou raken. Niettemin zijn de kansen nog altijd in evenwicht.
29. Pxd4?
Kramnik denkt dat hij zich met een schijnoffer kan redden, maar hij komt bedrogen uit. De weerlegging hiervan is echter zo verborgen dat het geen schande is dat hij Anands fantastische concept niet heeft gezien. Ook na 29. Lxd7 Kxd7 30. Td1 moet wit het binnen de perken kunnen houden. Met 29. Pd2?! daarentegen zou wit zichzelf na 29…d3! in de voet schieten. Zwarts d-pion blijft een onaangename rakker in dit late middenspel. Bijvoorbeeld na 29. Dh5 Lxf3 30. gxf3 Dg6+ 31. Dxg6 hxg6 32. a5 zijn wits kansen niet minder.
29…Dxd4 30. Td1
Met deze penning wint hij het stuk terug. Tenminste dat is de bedoeling. De volgende tussenzet zal hij zeker in zijn overwegingen hebben meegenomen.
30…Pf6!
Een damezet zou wit zelfs geforceerd winnend voordeel geven, bijvoorbeeld: 30…De4? 31. Txd7+ Kf6 [Na 31…Kf8 wint wit fraai met 32. Td8+ Ke7 33. Dg5+ f6 34. Dg7+ Kxd8 35. Dd7#] 32. Dh4+ Kg6 33. Lf1 Tc1 34. Td1! Txd1 35. Dg4+ Kf6 36. Dxd1 en wit wikkelt af naar een gewonnen eindspel na 36…Dxb4 37. Dd8+ Kg7 38. Db8 De4 39. a5+- en de a-pion beslist de strijd.
31. Txd4 Pxg4 32. Td7+ Kf6 33. Txb7
Het stuk is weer in bevriende handenn en wit beschikt nu over twee verbonden vrijpionnen op de damevleugel.
33…Tc1+ 34. Lf1
34…Pe3!!-+
Een fantastisch concept.
35. fxe3
Uiteraard helpt 35. h3 ook niet na 35…Txf1+ 36. Kh2 Txf2-+ Het probleem voor wit is dat zwart ook een mataanval heeft en weldra een loeisterke f-pion creëert. De verbonden vrijpionnen van wit spelen geen rol van betekenis. Het slot zou ongeveer zo kunnen gaan: 37. Td7 Txg2+ 38. Kh1 f3 39. Td4 Kf5 40. a5 f2 en het is gedaan.
35…fxe3
Hier gaf Kramnik zich gewonnen. De zwarte vrijpion valt niet meer af te stoppen.
Zelfs na 35…fxe3 36. Tc7□ De enige zet om op dit moment …e3-e2 te verhinderen. 36…Txc7 37. g3 Tc1 38. Kg2 Tc2+ kost de zwarte pion nog een loper. 39. Kf3 [39. Kh3 e2] 39…Tf2+-+
0-1
| Game | Kramnik | Anand | Tussenstand |
|---|---|---|---|
| 1 | ½ | ½ | ½–½ |
| 2 | ½ | ½ | 1–1 |
| 3 | 0 | 1 | 1-2 |
| 4 | ½ | ½ | 1½ – 2½ |
| 5 | 0 | 1 | 1½ – 3½ |
| 6 | 0 | 1½ – 4½ | |
| 7 | ½ | ½ | 2 – 5 |
| 8 | ½ | ½ | 2½ – 5½ |
| 9 | ½ | ½ | 3 – 6 |
| 10 | 1 | 0 | 4 – 6 |
| 11 | ½ | ½ | 4½–6½ |
| Anand wint met 6½–4½ | |||
Vladimir Kramnik (foto Jos Sutmuller)
Omdat voorafgaand aan deze hele cyclus de FIDE al de voorwaarden aan voor het wereldkampioenschap schaken 2007 had bepaald (namelijk een toernooi met acht spelers waaraan wel FIDE-wereldkampioen Veselin Topalov deelnam, maar niet de PCA (“klassiek”) wereldkampioen Vladimir Kramnik, kwam dus de zogenaamde herenigingstweekamp tussen Kramnik en Topalov (het WK 2006), tot stand, waarbij Kramnik de plaats van Topalov in het toernooi van 2007 innam. Dat was natuurlijk ook niet zuiver omdat Topalov zo werd uitgesloten voor de strijd om de wereldtitel in 2007. Volgt u het nog? Om deze omissie te herstellen kondigde de Fide in juni 2007 aan dat Topalov speciale privileges zou krijgen in het wereldkampioenschap schaken 2010. Hij moest dan eerst langs Kamsky (ook een belangrijke kandidaat om de wereldtitel) zien te komen en dat lukte hem in 2009 door de tweekamp met 4½ – 2½ naar zich toe trekken. Zo verdiende Topalov het recht om de wereldkampioen te mogen uitdagen in een tweekamp over twaalf partijen.
-
Challenger Match 2009 Rating 1 2 3 4 5 6 7 Total 
Veselin Topalov (Bulgaria)2796 ½ 1 ½ 0 1 ½ 1 4½ 
Gata Kamsky (United States)2725 ½ 0 ½ 1 0 ½ 0 2½
Gata Kamsky in 2009 (foto Jos Sutmuller)
Dus moest Anand nogmaals aan de buitenwereld laten zien of hij ook de sterkste was in een tweekamp met Topalov. De Bulgaar slaagde erin om de match te organiseren in zijn geboorteland, zodat van 24 april t/m 13 mei in de hoofdstad Sofia om de wereldtitel gestreden zou worden. Opnieuw liet Anand zien – zelfs in het hol van de leeuw – dat zijn matchervaring en zijn talent voldoende waren om ook deze uitdager er overtuigend onder te houden. Het werd heel spannend maar in de laatste partij sloeg Anand op werkelijk briljante wijze toe en hij won daarom met 6½ – 5½.
| Topalov | Anand | Tussenstand |
|---|---|---|
| 1 | 0 | 1–0 |
| 0 | 1 | 1–1 |
| ½ | ½ | 1½–1½ |
| 0 | 1 | 2½–1½ |
| ½ | ½ | 3–2 |
| ½ | ½ | 3½–2½ |
| ½ | ½ | 4–3 |
| 1 | 0 | 4–4 |
| ½ | ½ | 4½–4½ |
| ½ | ½ | 5–5 |
| ½ | ½ | 5½–5½ |
| 0 | 1 | 5½ – 6½ |
| Anand wint met 5½ – 6½ | ||
Veselin Topalov in 2004 (foto Jos Sutmuller)
Deze tweekamp was vooral een confrontatie tussen twee aanvalsspelers pur sang. Het begon al met de eerste partij waarbij Topalov met een spectaculair stukoffer dwars door de koningsstelling van Anand heen sloeg.
In de tweede partij sloeg Anand onmiddellijk terug door een Catalaans eindspel op voorbeeldige wijze naar winst te voeren.
In de diagramstelling ging hij verder met het sterke 30. Tb3! en later zette hij de puntjes op de i door deze stelling naar winst te voeren.
Nadat er een gelijke stand op het scorebord was gekomen, kwam in de laatste partij het Klassieke Damegambiet op het bord, zoals het hoort in een WK-tweekamp! De witte koning staat een stuk onveiliger dan de zwarte en dat geeft Anand het signaal om te proberen de koningsstelling met geweld open te breken. Speel na en huiver…
Topalov, Veselin – Anand, Viswanathan
Bij een gelijke stand in de tweekamp en nog één partij te gaan waarin hij wit heeft, probeert Topalov de wedstrijd vandaag te beslissen. Hij neemt risico’s gebaseerd op zijn gebruikelijke zelfvertrouwen. Wat er nu gebeurt, valt eigenlijk met geen pen te beschrijven. Toen gebeurde er iets absoluut ongelooflijks: ondanks de omstandigheid dat de Bulgaar op dit moment meer dan een half uur op zijn klok had staan, bracht Topalov zichzelf om zeep. Wit heeft zojuist e3-e4 gespeeld en daarmee perkt hij de activiteit van de loper op a8 aardig in. Dat laat Anand echter niet gebeuren:
30…f5!
Een wilde uitbraak om hoe dan ook de loper tot leven te wekken.
31. exf5?
Het is belachelijk om de diagonaal vrijwillig te openen. 31. Pd2! was een veel betere mogelijkheid. 31…fxe4 32. Pxe4 En nu kan zwart kiezen om de partij gelijk te maken (met …Lxe4) of te proberen hoe dan ook de diagonaal te openen met 32…Td4!? [32…Lxe4 33. fxe4 Td4=]
31…e4!
Giri, die deze partij van commentaar heeft voorzien in de Megadatabase van Chessbase merkt hier het volgende op: “Even crazier. Without any calculation, it seems pretty obvious, that it is very dangerous to expose your king this much. So it was even more surprising, that Topalov played this and the previous move so quickly!”
Giri zegt ook dat een zet als 32. Te3 essentieel was maar dat het duidelijk is dat dit zeker niet wits bedoeling was. 32…exf3+ 33. Kg1 Dg5 want hier is het zwarte die alle troeven in handen heeft.
32…Dxe4+
Volkomen logisch maar het is vanaf dit moment dat Anand erin slaagt om telkens de juiste zet te vinden.
33. Kh3 Td4 34. Pe3
34…De8!!
Giri schreeuwt het uit in zijn commentaar: “THE move, that Vishy had to find. I assume that it was the one that Topalov had missed.” Plotseling dreigt zwart mat in 1!
35. g4
Een noodzakelijk kwaad, maar de positie van de witte koning wordt steeds hachelijker na zwarts volgende mokerslag.
35…h5! 36. Kh4
Anand gaat voor een fraaie wending. Met de engine kan gevonden worden dat 36…Dd8+ de prozaïsche weg naar de winst was: 37. f6 hxg4 38. Pxg4 gxf6
Maar gek genoeg is 36…hxg4?? helemaal fout, want na 37. Pxg4 kan de witte koning in veiligheid komen.
37. fxg6 Dxg6 38. Df1
38…Txg4+!
Nu geen 38…hxg4? wegens 39. Tf8+ Kg7 40. Tf4 en dat matbeeld over de h-lijn is even verdwenen…
39. Kh3
Het is ongelooflijk om te zien hoe Anand de ene na de andere krachtzet uit zijn mouw schudt.
For example 39…Kh7 to avoid checks, was winning too.
40. Tf8+ Kg7 41. Pf5+
Het ging er natuurlijk om hoe zwart zou winnen na 41. Txa8 Txe3+! 42. Txe3 (zie analysediagram)
42…Th4+!! Wat een fraaie wending weer! 43. Kxh4 Dg4#.
41…Kh7!
Naturally not taking the rook which would turn the tables upside down. Uiteraard niet 41…Kxf8?? wegens 42. Pxe7+ en wit hoeft zeker niet meer te verliezen.
42. Tg3 Txg3+ 43. hxg3 Dg4+ 44. Kh2 Te2+
45. Kg1 Tg2+ 46. Dxg2 Lxg2
47. Kxg2
47. Tf7+ Kg6! 48. Tg7+ Kxf5 49. Txg4 hxg4! 50. Kxg2 Ke4 51. Kf2 Kd3 en het resterende pionneneindspel is gewonnen voor zwart.
47…De2+ 48. Kh3
De juiste zet waarmee zwart de zege min of meer veilig stelt.
49. a4 a5 50. Tf6 Kg8!
Anand maakt gebruik van een soort zetdwang. De reden is dat wit graag zijn stukken zo laat staan maar hij moet nu een zet doen.
51. Ph6+ Kg7 52. Tb6
52…De4! 53. Kh2
Weer zetdwang!
54. Td6 De5 55. Pf7
De witte stukken raken steeds verder in de knoop. 55. Tb6 Dd4 [55…h4 kan ook.] 56. Ta6 Dxb2+ was ook uit.
55…Dxb2+ 56. Kh3
En hier vond Topalov het genoeg. Een fantastische overwinning om daarmee je titel te verdedigen!
Na 56…Dg7 heeft wit geen 57. Td7 (met de dreiging Pg5+) vanwege [Ook 57. Pd8 faalt op] 57…Dg4+ en de toren valt van het bord.
0-1
Volgende keer nemen we de draad weer op.
Herman, wie is volgens jou de 17e wereldkampioen schaken?
OFFICIEEL
NR
RANG
FIDE
NR
RANG
Wilhelm Steinitz
1
1e
Emanuel Lasker
2
2e
José Raúl Capablanca
3
3e
Aleksandr Aljechin
4
4e
Max Euwe
5
5e
Aleksandr Aljechin
Michail Botvinnik
6
6e
Vasili Smyslov
7
7e
Michail Botvinnik
Michail Tal
8
8e
Michail Botvinnik
Tigran Petrosjan
9
9e
Boris Spasski
10
10e
Bobby Fischer
11
11e
Anatoli Karpov
12
12e
Garri Kasparov
13
13e
OFFICIEEL
NR
RANG
FIDE
NR
RANG
Aleksandr Chalifman
14
14e
Viswanathan Anand
15
15e
Roeslan Ponomarjov
16
16e
Rustam Kasimdzjanov
17
17e
Veselin Topalov
18
18e
Vladimir Kramnik
19
19e
Magnus Carlsen
20
20e
Ding Liren
21
21e
OFFICIEEL
NR
RANG
FIDE
NR
RANG
Vladimir Kramnik
14
14e
Vladimir Kramnik
Viswanathan Anand
15
15e
Magnus Carlsen
16
16e
Ding Liren
17
17e
OFFICIEEL
NR
RANG
FIDE
NR
RANG
Mijn antwoord zou zijn Ding Liren.
OFFICIEEL WERELDKAMPIOEN
===================
Wilhelm Steinitz……………..1e
Emanuel Lasker………………2e
José Raúl Capablanca……….3e
Aleksandr Aljechin…………..4e
Max Euwe…………………….5e
Aleksandr Aljechin
Michail Botvinnik…………….6e
Vasili Smyslov………………..7e
Michail Botvinnik
Michail Tal…………………….8e
Michail Botvinnik
Tigran Petrosjan…………….9e
Boris Spasski……………….10e
Bobby Fischer………………11e
Anatoli Karpov……………..12e
Garri Kasparov……………..13e
Vladimir Kramnik………….14e
Vladimir Kramnik
Viswanathan Anand………15e
Magnus Carlsen…………..16e
Ding Liren………………….17e
FIDE WERELDKAMPIOEN
===================
Wilhelm Steinitz……………..1e
Emanuel Lasker………………2e
José Raúl Capablanca……….3e
Aleksandr Aljechin…………..4e
Max Euwe…………………….5e
Aleksandr Aljechin
Michail Botvinnik…………….6e
Vasili Smyslov………………..7e
Michail Botvinnik
Michail Tal…………………….8e
Michail Botvinnik
Tigran Petrosjan…………….9e
Boris Spasski……………….10e
Bobby Fischer………………11e
Anatoli Karpov……………..12e
Garri Kasparov……………..13e
Aleksandr Chalifman………14e
Viswanathan Anand……….15e
Roeslan Ponomarjov……….16e
Rustam Kasimdzjanov……..17e
Veselin Topalov……………..18e
Vladimir Kramnik…………..19e
Magnus Carlsen…………….20e
Ding Liren……………………21e
Garri Kasparov is de 13e wereldkampioen schaken, hij heeft de titel in zijn bezit,
en geeft deze, zoals het stokje in het estafette, door aan de volgende.
De volgende is degene waarvan Garri in een rechtstreeks duel verloren heeft.
Nog een argument is dat Aleksandr Chalifman zijn voorganger, de regerend wereldkampioen schaken
niet in een rechtstreeks duel verslagen heeft. Zijn voorganger was op dat moment de beste in het schaken.
Aleksandr Chalifman kan dus niet de wereldkampioen schaken zijn.
Je kan wel een politiepet opzetten, maar dan ben je nog geen agent.
Als je met ‘duel’ een wk-match bedoelt, is volgens jouw redenatie Ding Liren ook geen wereldkampioen. En Karpov al helemaal niet. Of, als Kasparov zich helemaal had teruggetrokken uit het schaken, was Khalifman dan volgens jou wél wereldkampioen?
Hans Ree gebruikte in De Groene Amsterdammer van 10 november de treffende beeldspraak: “… de vier soldatenkeizers uit de periode van chaos – 1993 tot 2006 – toen de FIDE de macht over het stuur was verloren …”
Het is inderdaad een lastige kwestie om de ‘juiste’ telling te hanteren, gezien de crisis sinds de oprichting van de PCA. Toen Kramnik van Kasparov won, noemde hij zich de volgende “klassieke wereldkampioen”. Hij vond dat de traditie van WK-tweekamp zoals we die kenden voortgezet moest worden en dat het niet zou moeten gaan via een knock-out formule zoals de Fide die hanteerde tijdens de ‘PCA-periode’. In dat licht gezien, is Ding inderdaad de volgende “klassieke wereldkampioen”, hoewel het voormalig aantal partijen van 24 danig is teruggebracht.
Anand heeft in FIDE verband ook nog een WK-match gespeeld tegen Karpov begin januari 1998. Hij had n.l. eind december 1997 in Groningen het FIDE knock-out toernooi gewonnen door in de finale een alles beslissend vluggertje te winnen van Adams. Hij had alleen de jaarwisseling om na dit zeer zware toernooi naar Lausanne te reizen. Het knappe van Anand was dat hij de reguliere WK-match op 3-3 gelijk hield, maar in de tiebreak toch ten onderging. Verslag van Dirk Jan ten Geuzendam in Matten 2.