Is schaken nog een denksport?
Van oudsher wordt het schaakspel gezien als een denksport. Het denken vormt een wezenlijk aspect van het schaken. Men denkt eerst na over de stelling en de mogelijke zetten. Pas na dit denkproces wordt de gekozen zet daadwerkelijk uitgevoerd. Denken kost uiteraard tijd en over het algemeen zal de kwaliteit van de zetten beter worden naarmate men meer tijd heeft om na te denken.
Toen er vanaf ongeveer 150 jaar geleden steeds meer schaaktoernooien werden georganiseerd, is men uit praktische overwegingen begonnen met het limiteren van de bedenktijd in een schaakpartij. Eerst met zandlopers, later met mechanische uurwerken, tegenwoordige met electronische digitale klokken.
Er is echter een merkwaardige ontwikkeling gaande. Organisatoren, zelf doorgaans geen schakers, willen ons schakers steeds maar sneller laten schaken. Om de paar jaar wordt de bedenktijd per partij ingekort. Waarom? De enige verklaring die ik kan bedenken, is dat het voor de organisatoren zelf prettiger is als de schaakpartijen maar zo snel mogelijk afgelopen zijn.
Zo langzamerhand zijn we helaas in de situatie beland dat het schaakspel er zelf onder te lijden heeft. Een schaakpartij duurt nu zó kort, dat je niet goed meer kunt nadenken over de zetten. De kwaliteit van de partijen wordt slechter. Het is de vraag of je nog wel kunt spreken van een denksport.
Ik zou graag willen onderzoeken of we deze voortdurende inperking van de bedenktijd, die ons van buitenaf wordt opgelegd, kunnen stoppen. En zo mogelijk kunnen terugdraaien. Opdat het schaakspel weer een denksport wordt.
Momenteel is het door de KNSB opgelegde speeltempo in de competitie als volgt voorgeschreven:
De speeltijd bedraagt voor elk der spelers 40 zetten in 90 minuten en daarna 30 minuten extra bedenktijd. Bij elke zet vanaf de start krijgt elk der spelers 30 seconden extra bedenktijd.
Als we voor het gemak even aannemen dat de meeste schaakpartijen wel binnen 60 zetten zijn voltooid, dan impliceert dit speeltempo dat een schaakpartij nu maximaal zo’n 5 uur duurt. Voor een niet-schaker, een organisator bijvoorbeeld, is 5 uur een enorm lange tijd. Wij schakers weten wel beter: 5 uur is veel te kort voor een goede partij.
Mijn geheugen is slecht, maar ik herinner me nog dat een jaar of 10 geleden we nog 7 uur per partij kregen van de KNSB. Waarom is deze tijd ons afgenomen?
Lucas, in een ver, ver verleden was de bedenktijd onbeperkt. Dan speelden de kampioenen simultaanpartijen tijdens hun serieuze wedstrijden als de tegenstander weer eens meer dan 2 uur bedenktijd nodig had…
Maar inhoudelijk ben ik het me je eens. Ooit speelde ik zo’n partij van net geen 7 uur (beiden nog luttele seconden over toen de remise een feit was in een wedstrijd die eindigde in 5,5-2,5 dus waar ging het over). Zelden zoveel voldoening en vermoeidheid gevoeld!
De sport moet echter blijkbaar aantrekkelijker gemaakt worden voor de niet-schaker zodat eventuele sponsors ons weer weten te vinden. Een niet onbelangrijk argument mijns inziens.
Er is anderhalf jaar geleden een poll gehouden onder topspelers naar verschillende tijdcontrolles, waar ze twee keuzes hadden. Opmerkelijk genoeg koos een meerderheid van de spelers voor de korte bedenktijd. In de recente WK-match werd desondanks de lange bedenktijd gehanteerd.
[quote=]Question 1:
Which of the following 2 time controls should be used in final stages of World Championship Cycles?
a) 120’/40+60’/20+(15’/SD+30") – 120 minutes for 40 moves, followed by 60 minutes for 20 moves, followed by 15 minutes, with an increment of 30 seconds starting from move 61
b) (100’/40+50’/20+15’/SD)+30" – 100 minutes for 40 moves, followed by 50 minutes for 20 moves, followed by 15 minutes, with an increment of 30 seconds starting from move 1
Results:
9 voted for A
17 voted for B
1 player equally liked both proposals
—
1 player was against both proposals
[/quote]
Volgens mij spreekt hier iemand die vaak door zijn vlag gejaagd wordt
@Paardensprong, nee! Met de huidige increment is dat ook bijna niet meer
mogelijk. Maar het gaat me om de totale speelduur.
@Lennart, bedankt voor de informatie. Ik wist dat nog niet. Het is wel een vreemde pol. Als je uitgaat van 60 zetten per partij, dan is de totale speelduur in beide gevallen precies 6,5 uur. Er kon dus niet gestemd worden over de partijduur, maar alleen over de verdeling van die tijd.
Graag zou ik ook willen weten wat het speeltempo vroeger was, bijvoorbeeld in de jaren ’60, ’70 en ’80. Wie weet dat nog?
Groot nadeel van het steeds sneller wordende speeltempo is dat het eindspel vaak zwaar onder de maat gespeeld wordt. Ik herinner me in dit verband bijvoorbeeld de partij tussen Erwin l’Ami en Jan Werle uit de eerste ronde van de KNSB-competitie dit seizoen. Zie mijn verslag voor alle door Erwin zelf gegeven vraagtekens. De bedenktijd zou eigenlijk opgeknipt moeten worden. Stel, max een uur voor de eerste twintig zetten. Een uur is heel niet nodig met de openingskennis van tegenwoordig! En zo blijft er wat meer tijd over voor het middenspel en het eindspel. De klokken zullen dit wellicht nog niet aankunnen. Aandachtspuntje voor de toekomst. Jammer voor de wedstrijdleiders, die waren net van het fenomeen tijdcontrole af, maar omwille van de kwaliteit van het eindspel lijkt me dat geen verkeerd idee!
Jeroen een drogreden, zoals je zelf ook vindt als je zegt dat de sport blijkbaar aantrekkelijker ……. Voor wie moet dat? De uitstraling van de halve professionals die we in Nederland hebben op de breedtesport is in mijn ogen zeer gering. Maar het KNSB-bestuur zet voornamelijk in op talenten om meer grootmeesters te kweken en doet vrijwel niets aan breedtesport. En voor de professionals is de sponsoring nodig.
Dat een paar grootmeesters een ander tempo willen spelen, zoals Lucas al zegt wel in het zelfde tijdbestek, zegt me niets, wij zijn geen grootmeesters maar liefhebbers en daar zou het landelijk bestuur zich aan aan moeten passen en niet zonder de KNSB-spelers te raadplegen een andere tijd invoeren. Ik heb hier en daar al wat ontevredenheid over de nieuwe tijd gehoord. Ik heb er geen last van, speel tegenwoordig onderbond met een partij in drie en een half uur.
@Richard, dat is inderdaad een uitstekend voorbeeld van mijn stelling dat de voortdurende inkorting van de bedenktijd ten koste gaat van het schaakspel. Het verslag is hier te vinden: schaaksite.nl/page.php?al=visboer-pakt-hoogleraar
Het gaat hier om een serieuze partij tussen de twee grootmeesters Werle en l’Ami. Vanaf ongeveer de 60ste zet hebben ze geen tijd meer, staat in het verslag. Dat betekent dat ze de eerste 60 zetten gespeeld hebben met een tempo van gemiddeld 2,5 minuut per zet. Dat is al heel snel, in vergelijking met de 3 à 4 minuten die we vroeger per zet kregen.
Na de 60ste zet ontstaat er dus een interessant, maar tegelijkertijd zeer moeilijk toreneindspel. De grootmeesters zijn overgeleverd aan de 30 seconden die ze er per zet bij krijgen. Het feit dat zulke sterke grootmeesters nu zulke grote fouten gaan maken, is veelbetekenend. Voor gewone amateurs is het natuurlijk nog veel erger.
@Jeroen, het is mij niet duidelijk hoe een dergelijke kermisvoorstelling aantrekkelijk kan zijn voor sponsors. En al zou het aantrekkelijk zijn, dan nog vind ik dat het schaakspel hieraan niet opgeofferd mag worden.
Niet alles was vroeger beter. Om te beginnen bespaart het spelen met increment een hoop ellende. En afbreken doen we ook niet meer, gelukkig. Gevolg is inderdaad een wat sneller tempo in het eindspel, aangezien we anders eindeloos bezig zijn. En dat willen we zelf ook niet, dat heeft verder niks met sponsoren te maken.
@Wiebe, spelen met "increment" is een verbetering van "versneld uitspelen" binnen een vaste tijd, wat op zichzelf weer een verbetering was (volgens sommigen een verslechtering) van het oude "afbreken". Dit staat echter los van de totale speelduur.
Deze totale speelduur was kortgeleden nog 7 uur per partij, nu nog krap 5 uur. Twee volle uren minder per partij! Zonder dat er een woord over is gewisseld.
Nu worden er onder de termen "discussienota" etc. hele boeken volgeschreven over de toekomst van de KNSB. Maar als diezelfde schaakbond in één pennenstreek 28% van de speeltijd afsnijdt, dan zwijgt iedereen. Morgen is er weer een competitieronde waarin helaas ruim een kwart minder schaakuren zijn. De KNSB zorgt er dus voor dat er minder, althans korter, wordt geschaakt. Eigenlijk precies het omgekeerde van wat je zou verwachten van een schaakbond.
@Lucas, daar heb je een punt. Alweer een reden om lekker in Duitsland te blijven spelen 🙂
Tja, smaken verschillen. Ik begrijp de bezwaren, maar zelf vind ik het nieuwe speeltempo wel fijn. Volgens mij worden wijzigingen van het competitiereglement, met inbegrip van de speeltijdbepalingen, jaarlijks door de Bondsraad goedgekeurd (of afgekeurd). Een en ander heeft mogelijk te maken met de toegestane speeltempo’s voor de FIDE-rating en eventuele normen. Dat alles laat overigens onverlet dat ik het met je betoog eens ben.
In het huidige tempo weet ik niet of ik gedurende mijn gehele loopbaan actief lid van een vereniging kan zijn..
Is het voortbestaan van de schaaksport niet belangrijker dan de kwaliteit van de partijen? Laten we de sport versnellen, rapid als hoofd tempo. Alles wordt immers sneller, werktijden flexibel, agenda’s voller en enkele rapid partijtjes is ook een leuke schaakavond!
@Richard Vedder: "Een uur is heel niet nodig met de openingskennis van tegenwoordig!"
Dat is tekort door de bocht. Vooreerst is er een groot verschil qua openingskennis tussen spelers: en.chessbase.com/home/TabId/211/PostId/4007629
Een tempo introduceren moet voor iedereen werken en niet enkel voor de sterkste spelers.
Bovendien laatst had ik nog een opening tegen een 2500 speler waarbij we de theorie verlieten reeds na zet 3 !!
@Lucas: "Met de huidige increment is dat ook bijna niet meer
mogelijk."
Laatst ben ik er toch in geslaagd om gevlagd te worden met de increment:
schaken-brabo.blogspot.be/2013/12/het-sadistische-examen.html
Mijn blogartikeltje bespreekt trouwens nog een ander pijnpunt van onze digitale klokken dan wat Richard al aankaartte.
Helemaal eens met Lucas. De partijen worden wel erg kort nu. Als je in de opening 2x flink nadenkt mag je de rest van de partij rapid spelen. Afgelopen zaterdag hadden tegenstander Wim Heemskerk en ik een lastige stelling na een niet zo bekende opening op het bord. Na 16 zetten had Wim nog 18 minuten en ik nog 29. Toen zijn we maar remise overeengekomen, mede omdat we de lastige stelling met zo weinig tijd niet goed aandurfden.
De partijen worden erg kort; onze eerste externe wedstrijd was iedereen om 16.00u al klaar (we begonnen om 12.00). Dat is misschien fijn voor mensen die ook nog boodschappen willen doen op zaterdag, maar niet voor mij, die een hele dag uittrekt om lekker te gaan schaken.
@Wiebe, bedankt voor de tip! Met welk tempo wordt in Duitsland gespeeld? En in België?
@JRV, ik heb ergens gelezen dat de relatie van het nieuwe speeltempo met de FIDE rating / normen gebaseerd is op een vergissing. Helaas, het kwaad is reeds geschied.
@Whykonen, bedankt voor je reactie. Jouw argument wordt vaker genoemd. Rapidschaak is inderdaad leuk en kan ook een hele gezellige avond opleveren. Echter, in mijn optiek verhoudt rapidschaak zich tot Echt Schaken als tafeltennis tot tennis: het lijkt een beetje op elkaar, maar is toch eigenlijk een ander spelletje.
@brabo. Ik ben het met je eens dat een andere, opgelegde, tijdverdeling, zoals Richard Vedder voorstelt, niets verandert aan het werkelijke probleem dat de totale speelduur (ca. 5 uur) buitengewoon kort is. Tevens benoem je nog een belangrijk punt: de klok neemt nu een te belangrijke plaats in, in allerlei opzichten. Ik las dat afgelopen zaterdag het begin van een wedstrijd ruim een half uur moest worden uitgesteld, omdat de wedstrijdleider er nog niet was en hij de klokken zelf moest afstellen. Bizar.
@Brent, een zeer interessante illustratie bij mijn stelling. Niet alleen grootmeesters hebben dus veel last van het nieuwe speeltempo – zie punt 5 hierboven – maar ook de subtop (Heemskerk is een zeer ervaren sterke Fide Meester). Een hele zaterdag investeren voor het spelen van … 16 zetten. Dank u wel, schaakbond.
@Lucas.
In België wordt het vorige KNSB speeltempo nog steeds gebruikt in alle klassen.
2 uur voor 40 zetten + 1 uur.
De wedstrijden zijn op de zondag vanaf 14:00.
Ik verwacht dat we binnenkort ook in de Belgische interclub met het snellere tempo zullen spelen. Enkele clubs liggen nog dwars omdat ze niet de financiële middelen hebben om voldoende digitale klokken aan te kopen maar lang zal dit argument niet meer kunnen worden gebruikt.
In het Belgisch kampioenschap wordt al gespeeld met het snellere tempo. In mijn blogartikeltje schaken-brabo.blogspot.be/2013/08/sportiviteit.html schreef ik dat ik het spijtig vond dat de meeste partijen al na 3 uren waren beëindigd.
Daar het tempo 90 min 40 zetten + 30 min rest met 30 seconden increment vanaf zet 1 vandaag door fide wordt gepropagandeerd voor alle tornooien, denk ik niet dat je nog de klok kunt terugdraaien. Ik probeer daarom mij aan te passen maar makkelijk is het niet.
@brabo. Jammer dat België ook al ten prooi gevallen is aan de regelzucht van de niet-schakers. Het kan misschien ook bijna niet anders met zo’n FIDE president aan de leiding.