Alexander Münninghoff was een prachtmens

Münninghoff in 2008 tijdens het NK voor journalisten in Wijk aan Zee. Foto: Bart Beijer

Alexander Münninghoff was een prachtmens. Hij had de gave om anderen blij te maken. Hij was een eminent journalist met een enorme staat van dienst, ook op schaakgebied, maar ook een sprankelende persoonlijkheid met een geweldig gevoel voor humor. Als je hem zag schoot je humeur al de lucht in. Van het jaarlijkse Nederlands Journalistenkampioenschap tijdens het Tata Schaaktoernooi in Wijk aan Zee was hij één van de grote inspiratoren. Pas als Alexander binnenkwam kon het beginnen. Hij begroette iedereen uitvoerig en al gauw schalde zijn aanstekelijke Stentorlach door de zaal. Vele jaren lang droeg hij bij de sluiting dan ook nog gloedvol een gedicht voor in het Russisch, waarna de stemming er meteen in zat.

In de jaren zeventig lazen wij in Schaakbulletin vol bewondering Münninghoff’s reportages over het Soviet-schaakleven en interviews met de topschakers die deze ontzagwekkende grootmacht voortbracht. Hij had een grote liefde voor dat land, maar was ook zeer kritisch. Later kwamen er van zijn hand een biografie van onze wereldkampioen Max Euwe en eentje van de wereldkampioen van het Leidseplein, Hein Donner, en onder meer een fraai vormgegeven boekje over drie matches van Donner. De Hein Donner-biografie heb ik in het afgelopen jaar naar het Engels mogen vertalen voor New In Chess. Een bloemrijk, zeer informatief en psychologisch diepgravend boek, en een pittige, maar ook buitengewoon interessante klus.

Op maandag 16 december 2019 bezocht ik Alexander in Den Haag om nog wat puntjes op de i te zetten en gewoon om hem nog eens te zien, want hij was toen al ernstig ziek. Hij en zijn vrouw Ellen ontvingen me gastvrij in hun herenhuis in de Staatsliedenbuurt. Alexander toonde zich heel blij met de vertaling, want grootmoedig was hij ook. Hij gaf me de ongecorrigeerde Engelse vertaling van zijn boek De Stamhouder cadeau. Die las ik enkele weken later nog eens (het origineel had ik natuurlijk allang in mijn bezit) en ‘tussendoor’ zag ik op TV ook de documentaire over zijn leven, eveneens De Stamhouder geheten. Die documentaire begon op dezelfde plek waar ik in december mijn laatste vluggertjes met Alexander speelde: in zijn indrukwekkende studeerkamer volgestouwd met boeken, halfvergeelde foto’s en Russische parafernalia, onder het genot van een lekker biertje. “En je laat me niet winnen hè?”
Wat had hij een krankzinnig leven geleid, wat een dramatische geschiedenis. En toch blonk Alexander juist uit in belangstelling voor anderen en had hij een groot relativeringsvermogen. Onze vluggersessies met René Nijland en vele anderen in het café van Hotel Sonnevanck vergeet ik nooit. Als ouwe lullen zaten we regelmatig te gieren van de slappe lach.

In 2018 zaten we in ons zaaltje in De Moriaan diep geconcentreerd over de stukken gebogen. Plotseling daverde de schaterlach van Alexander door de stilte. Na zijn zet gedaan te hebben was hij wat gaan rondwandelen en had het korte verhaal ‘Een tochtje over de Wolga’ staan lezen in mijn net uitgebrachte bundeltje Drie Paarden. Een betere recensie kun je je niet wensen.

Foto gemaakt door Karel van Delft. Uit Wijk aan Zee 2019: Alexander heeft hier net zijn loper geofferd (en teruggeslagen met het paard op g5).

Alexander was zo’n soort man zoals je er in je leven minstens één gekend moet hebben. Zo goed als vele anderen heb ik hem niet gekend, maar toch voelde ik me in die zin al bevoorrecht. In deze dorre tijden stond hij wat mij betreft voor cultuur, openheid, gulheid. En die tevreden grijns als hij weer eens zat te genieten van een lekker wijntje en een goed gerecht staat op mijn netvlies gegrift.

In januari 2019 deed hij voor de laatste keer mee aan het Journalistentoernooi. Op vrijdagavond moesten wij in ronde 4 tegen elkaar. Zoals altijd ging hij eerst ergens uitbundig tafelen en wijnen met René Nijland en hij schoof lekker rozig aan. Alexander had wit. Zachtjes heen en weer wiegend deed hij zijn zetten. Af en toe leek hij even weg te dommelen. In een Koningsindiër deed ik op een gegeven moment …g6-g5 en maakte me op om langzaam de druk tegen mijn plezant benevelde tegenstander op te voeren. Met een zwierig gebaar pakte Alexander zijn dameloper en offerde hem op g5. Vervolgens deed hij, met een vredig glimlachje, de ene krachtzet na de andere. Na vele wederwaardigheden (en benauwenissen van mijn kant) werd het remise. In dat toernooi was Alexander, bijna 75, nog uitstekend in vorm. Een snelschaakbarrage met vier man moest uitmaken wie kampioen werd. In bijna al zijn partijen kwam Alexander, met zijn fraaie klassieke stijl, goed tot gewonnen te staan. Alleen het afmaken lukte niet meer zo goed, en hij werd derde.

Enkele weken geleden belde ik Alexander om afscheid te nemen. Hij had alle behandelingen afgeblazen en wachtte op het onvermijdelijke, liefdevol verzorgd door Ellen en zijn kinderen. Helaas kon het in deze tijden niet anders dan over de telefoon, maar toch was het een mooi en ontroerend laatste gesprek.
Vrede zij met je, Alexander. Ik ga niet zeggen ‘Rust zacht’, want als er een hiernamaals bestaat zit jij daar nu ongetwijfeld druk te vluggeren met Hein Donner.

Peter Boel

19 Reacties

  1. Avatar
    Bram van den Berg 04 mei 2020

    Peter schitterend geschreven, dit stuk laat mij de man voelen, die ik overigens niet gekend hebt.

  2. Avatar
    Jan Willem Duijzer 04 mei 2020

    Dank voor je treffende in memoriam Peter! Inderdaad een prachtig mens.

  3. Avatar
    Eric de Winter 05 mei 2020

    Een prachtig in memoriam Peter. Ik heb Alexander vrij vaak ontmoet, al decennia geleden maar vooral in dit millennium. Hij was iemand die je graag en met buitengewoon veel plezier ontmoet. Dat was voor mij altijd in de schaakwereld, op één keer na, toen hij in Velp een presentatie gaf van zijn indrukwekkende ‘De Stamhouder’, waarover een kleine anekdote. Ik kon de verleiding niet weerstaan bij de vragen na afloop op te merken dat ik hem een keer een duet heb horen zingen, de Euwe Marsch. Spontaan bracht hij hiervan een aantal regels ten gehore, tot groot genoegen van het grotendeels niet schakende publiek. Ik zal onze gesprekjes missen maar daaraan terugdenkend zijn die herinneringen onuitwisbaar.

  4. Avatar
    Jeroen Schuil 06 mei 2020

    Inderdaad met veel gevoel geschreven. Ik ga denk ik toch binnenkort De Stamhouder maar eens aanschaffen.

    • Avatar
      Henk Smout 06 mei 2020

      Münninghoff in zijn gymnasiumtijd kampioen van Den Haag? Waarom weet ik daar niks van?

      • Avatar
        Henk Smout 07 mei 2020

        Één van mijn eerste schaakboeken was het bij De Slegte gekochte Wereldkampioenschap Schaken 1948 met analyses van Dr. Max Euwe. Bij de partij Reshevsky – Keres uit de derde ronde stond na 1.Pf3 Pf6 2.c4 b6 3.d3 g6 4.e4 d6 5.Pc3 Lg7 6.d4 “Nu is een koningsindiër ontstaan, waarin Zwart de zet b7-b6 heeft gewonnen, overigens een winst van twijfelachtige waarde.”

        Bij mij op school zat een jongen die met Zwart in het Konings-Indisch … Pb8-d7, … e7-e5 speelde en dan vervolgde met … b7-b6 en Lc8-b7. Die twee laatste zetten stonden niet in de theorie, daar was hij apetrots op, hij had de theorie verrijkt met de Münninghoffvariant.

    • Avatar
      Henk Smout 11 mei 2020

      Het eerste mailtje van chessbase om mijn registratie te bevestigen, bevatte een verouderde link.

      Verdere ‘Anlaufschwierigkeiten’ hebben ertoe geleid dat mijn reactie er drie keer staat.

      Reacties in anderstalige versies – zie bijvoorbeeld Engels – staan in die versies.

      • Avatar
        Henk Smout 25 mei 2020

        Mijn reactie op de Duitse Chessbase staat er buiten mijn bemoeienis nu nog maar één keer, zoals de bedoeling was.

        “Der erste Satz is unwahr!

        Solchenfalls liest man nicht weiter!!”

        • Avatar
          Henk Smout 05 juni 2020

          Mijn commentaar is verwijderd, de onwaarheid heeft machtsmisbruik gepleegd!

          • Avatar
            Henk Smout 06 april 2021

            Indien mijn reactie niet meteen zichtbaar is na eerste keer link naar chessbase aanklikken, dan werkt ofwel tweede keer klikken danwel “Deze pagina opnieuw laden” (linksboven in Google Chrome).

    • Avatar
      Henk Smout 25 mei 2020

      Mijn dank voor de link.

      Deze uitzending herbekeken en aandachtiger dan destijds rechtstreeks, ik keek mijn ogen uit. Van toen herinner ik me de opmerking dat zijn moeder uit Riga naar Posen was ‘gevlucht’, dat hoorde ik dus nu opnieuw. In werkelijkheid woonde zij bij Alexanders geboorte daar al ruim vier jaar nadat zij gevolg had gegeven aan de oproep van het Duitse Rijk tot ‘Umsiedlung’ naar het zojuist ingelijfde gebied. Ook wat Alexander in onze schooltijd tegen mij beweerde, dat hij op ‘doorreis’ was geboren, klopt niet. Wel werd hij kort na zijn geboorte geëvacueerd naar het landgoed van Generalfeldmarschall von Kluge en daarna op initiatief van zijn grootvader naar het Nederlandse Voorburg.

      De meerderheid maar niet de hele Duitse volksgroep trok zich wat aan van het verkapte dreigement dat er geen tweede kans zou worden geboden en er kwamen toch ook nog op kleinere schaal enkele ‘Nachumsiedlungen’. Ernests Gize, Duitse naam Ernest Giese (1905 – 1961), probleemcomponist, bestuurslid van 1932 tot 1938 van de Letse schaakbond en behorend tot de organisatoren van Kemeri 1937 bleef en is aan het eind van de oorlog naar Denemarken gevlucht. Die kwamen we op schaaksite onlangs tegen in de bespreking door Zyon Kollen van het boek Your Jungle Guide to Rook Endings door Efstratios Grivas.

  5. Avatar
    HansJGdeLange 07 mei 2020

    Prachtig geschreven. Dank. Ivkov – Larsen mogen we nu nooit meer vergeten. Zet 20. Tc5!

  6. Avatar
    Frits Fritschy 08 mei 2020

    Prima artikel, precies waar ik op hoopte. Zie ook het artikel van Stefan Löffler op chessbase, met weer wat andere invalshoeken.

Alleen geregistreerde gebruikers kunnen een reactie achterlaten.