Michail Tal, jongste Sovjetkampioen en grootmeester

Schaakhistorie 19 juli 2020 15:37 8

In de jaren ’50 van de vorige eeuw waren er drie schakers, die al heel jong de grootmeestertitel kregen en later ook wereldkampioen werden. Tal werd door de FIDE op 20-jarige leeftijd tot grootmeester benoemd, nadat hij in 1957 als jongste schaker ooit het Sovjetkampioenschap had gewonnen. Hij had formeel niet aan de regels voldaan, die de FIDE hiervoor had opgesteld, maar het Sovjet kampioenschap was jarenlang veruit het sterkst bezette toernooi van de wereld. Het kende meestal zo’n 20 deelnemers, waarvan het merendeel uit heel sterke grootmeesters bestond. Daarom besloot de FIDE Tal vanwege die prestatie in 1957 direct tot grootmeester te benoemen.

In de tweede ronde won Tal, hier op een foto uit 1957, van de regerend Sovjet kampioen Mark Taimanov. Bij Tal hoef je je geen moment te vervelen. Er is altijd heel veel dynamiek, waardoor hij de tegenstander overrompelt.

Taimanov-Tal Nimzo-Indisch

1.c4,Pf6 2.Pc3,e6 3.d4,Lb4 4.e3,c5 5.Ld3,O-O 6.Pf3,d5 Tal zoekt de confrontatie in het centrum en krijgt daardoor later ook meer ruimte om zijn dynamische spel te ontplooien. 7.O-O,Pc6 8.a3,cxd4 9.axb4,dxc3 10.bxc3,Dc7 11.De2,Ld7 12.e4,dxe4 13.Lxe4,Pxe4 14.Dxe4,f6 15.Td1,Tfd8 16.Le3,e5 17.Dd5+,Kh8 18.Dd6,Dc8 19.b5,Lh3 Tal gaat in de aanval en wint een paar zetten later de kwaliteit. 20.Da3,Txd1+ 21.Txd1,Dg4 22.Pe1,Dxd1 23.gxh3,Dxe1+ 24.Kg2,Pd4 25.cxd4,exd4 26.Lf4,De4+ 27.Kg3,h5 28.Dd6,Kh7 29.Dd7,Te8 30.h4,Dg6+ 31.Kf3,Te1 0-1 Wit kan de vrije d-pion van zwart niet met zijn dame slaan, vanwege Dg4 mat. En omdat die d-pion gaat doorlopen en promoveren, geeft Taimanov op.

Ook Petrosian, die zijn verdediging meestal heel goed op orde had en die twee jaar later in 1959 ongeslagen Sovjet kampioen was, werd door Tal in een heel dynamische strijd overmeesterd. Ik maak gebruik van de analyses uit het boek Michail Tal van Bouwmeester en Withuis. De Winawer variant van het Frans stond in die jaren sterk in de belangstelling. Botwinnink speelde dit regelmatig in zijn WK-matches van 1954 en 1957 tegen Smyslov en in 1960 ook tegen Tal.

Tal-Petrosian Frans Winawer 13e ronde

1.e4,e6 2.d4,d5 3.Pc3,Lb4 4.e5,c5 5 a3,Lxc3+ 6.bxc3,Pe7 7.Dg4,Pf5 8.Ld3,h5 9.Dh3,cxd4 10.Pf3,Pc6 11.g4! Deze opmars leidt tot zo’n succes dat de gehele zwarte opstelling er wel eens van af zou kunnen hangen. 11…Pfe7 12.gxh5,Dc7 13.Lf4! Veel sterker dan 13. cxd4 waarop Pxd4! volgt. 13…Pg6 14.Dg4,Pxf4 15.Dxf4,dxc3 16.Dg5,De7 17.Dxg7,Df8 18.Dg5,Dh6 19.Tg1,Dxg520.Txg5, Ld7 21.Ke2 Hier mist wit het kansrijke 21.h6, Ke7 22.h7 om op 22. Le8 met 23. Ke2 en Tag1 voort te zetten. 21…Ke7 22.Ke3,Taf8 23.Tag1,Le8 24.Pd4,f5? Met 24. f6 had zwart meer kans op remise gehad. 25.Pxc6+,Lxc6 26.Kd4,f4 27.Tg7+,Tf7 28.Tg8,Txg8 29.Txg8,Tf8 30.Txf8,Kxf8 31.h6,b6 32.Kxc3 Nu gaat de goede loper de beslissing brengen. Het einde is spectaculair met twee promoties tot dame, maar Tal is Petrosian een slag voor. 32…Kg8 33.Lg6,a5 34.Kd4,Kf8 35.c3,Kg8 36.h7+,Kg7 37.Lf7,Ld7 38.Lg8,Lc8 39.Kd3,Ld7 40.Ke2,Kh8 41.Kf3,b5 42.Kxf4,d4 43.cxd4,b4 44.axb4,a4 45.d5,a3 46.dxe6,a2 47.exd7,a1=Q 48.d8=Q,Qc1+ 49.Kf5,Qb1+ 50.Ke6,Qg6+ 51.Kd7 1-0

Bij aanvang van de laatste ronde is de stand als volgt: Tal, Tolush en Bronstein leiden met 13 punten, Keres heeft er 12,5 en Cholmov en Spassky hebben er 12. In de laatste ronde speelt Tal tegen Tolush en Bronstein tegen Cholmov. Vaak zie je tegenwoordig dan dat schakers snel remiseren en het op een tiebreak met versneld tempo laten aankomen. Dat ging in die tijd ook anders; er werd om het Sovjet kampioenschap een barrage met klassieke partijen gespeeld. Tal was er natuurlijk niet de man naar op met wit op remise af te gaan. Dus kregen we een heel spannende partij met offers. Tal wint die partij en omdat Bronstein niet kan winnen van Cholmov, wordt Tal met 14 uit 20 voor het eerst Sovjet kampioen. De analyses komen van het Lehrbuch der Schachtaktik van Alexander Koblenz.

Tal- Tolush Konings-Indisch Sämisch 21e en laatste ronde

1.c4,Pf6 2.Pc3,g6 3.e4,d6 4.d4,Lg7 5.f3,e5 6.Pge2,Pbd7 7.Lg5,c6 8.Dd2,O-O 9.d5,c5 De voorkeur had Pb6, want nu kan wit na de vastlegging van het centrum voluit op de koningsaanval spelen. 10.g4,a6 11.Pg3,Te8 12.h4,Da5 13.Lh6,Pf8 14.h5,Dc7 15.Ld3,b5 Zwart wil een open lijn creëren op de damevleugel. 16.O-O-O!,bxc4 17.Lb1! Wit neemt het pionoffer niet aan. Na 17. Lxc4 brengt zwart zijn loper via Ld7 en Lb5 in het spel en dan zou afruil de a-lijn openen voor de zwarte aanval. 17…Lh8 18.Tdg1,Tb8 19.Pf5! De aanval op de zwarte koning wordt ingezet. 19…P6d7 20.Lg5,Lg7 21.Pxg7,Kxg7 22.Lh6+,Kg8 23.f4 Een breekzet om de stelling te openen. 23…exf4 24.Dxf4,Dd8 25.hxg6, De h-lijn wordt geopend. 25…Pxg6 26.Dh2,Pde5 27.Lf4? Afruil van de loper verzwakt wits aanval. Aangewezen was Le3 en dan zet de witte aanval door. 27…Pf8? Zwart dekt de pion op h7, maar toch was zijn stelling beter te verdedigen geweest na 27…Pxf4. De zwarte koning kan na de schaakjes van de dame naar e7. 28.Dh6,Peg6 29.Lg5,f6 30.e5!! Met één zet wordt de diagonaal voor de loper op b1 geopend en het veld e4 vrijgemaakt voor het paard. 30…Txe5 31.Lxg6,Tb7 32.Pe4, fxg5 33.Tf1,Txe4 Tegen de dodelijke dreiging Pxf6 helpt alleen dit kwaliteitsoffer. 34.Lxe4,Tg7 35.Tf6,Lxg4 36.Thf1,Pd7 37.Txd6,De7 38.Txa6,Kh8 39.Lxh7! Vanwege de dreiging Ta8 kan de loper niet genomen worden. En daarna slaat de witte aanval door. 39… Pb8 40.Lf5+,Kg8 41.Le6+,Lxe6 42.Txe6 1-0

Een jaar later in 1958 werd Tal opnieuw Sovjet kampioen. In totaal veroverde hij zes keer die titel, een record dat hij deelt met Botwinnik. In 1960 werd hij met 23 jaar de jongste wereldkampioen door Botwinnik in een WK-match overtuigend te verslaan. In 1985 verbeterde Kasparov die prestatie naar 22 jaar door van Karpov in een WK-match te winnen. Kasparov won eerder in 1981 samen met GM Psachis het Sovjet kampioenschap en was met 18 jaar toen de jongste ooit. Maar de schaakpartijen van Tal, de magiër van Riga, zullen altijd zeer tot de verbeelding blijven spreken.

In de serie Schaakgeschiedenis in vogelvlucht van Herman Grooten staat meer te lezen over de schaakcarrière van Michail Tal en met name ook over die WK-match van 1960 tegen Botwinnik.

8 Reacties

  1. Avatar
    Henk Smout 19 juli 2020

    In die tijd noemden we Frans met 3.Pc3 Lb4 nog niet Winawer-, maar Nimzowitsch-variant, zie ook de hier gegeven partij in het boek van Bouwmeester en Withuis.

  2. Avatar
    wimw 19 juli 2020

    Inderdaad wordt deze variant in het boek van Bouwmeester en Withuis nog naar Nimzowitsch vernoemd, wat ook wel logisch is vanwege het Nimzo-Indisch. Toch werd die variant al eerder gespeeld door Szymon Winawer, een sterke Poolse schaker uit de tweede helft van de 19e eeuw. Zelf ben ik afgegaan op de moderne indeling van de openingen, zoals databanken die hanteren.

     

    • Avatar
      Henk Smout 20 juli 2020

      Nimzowitsch speelde die variant van het Frans. Dat de kenmerkende zet van het Nimzo-indisch ook 3… Lb4 is, mag als puur toeval worden beschouwd.

  3. Avatar
    wimw 20 juli 2020

    Je hebt gelijk die benaming werd gebruikt, omdat Nimzowitsch die variant zeker 12 keer in klassieke partijen speelde. Tegen Aljechin verloor hij daarmee zelfs een keer in 19 zetten. Van Winawer heb ik slechts één partij kunnen vinden, waarin hij dit met zwart speelt. Dat was in dat toernooi in London van 1883, waar voor het eerst schaakklokken werden gebruikt. Voor die ene partij wel veel eer voor Winawer, denk ik zo.
    [pgn eo=t pd=https://www.schaaksite.nl/wp-content/uploads/2020/07/mortimer_winawer_1883.pgn][/pgn]

    • Avatar
      Wijnand Engelkes 20 juli 2020

      Op diezelfde site ook:
      [pgn eo=t pd=https://www.schaaksite.nl/wp-content/uploads/2020/07/chigorin_winawer_1883.pgn][/pgn]
      [pgn eo=t pd=https://www.schaaksite.nl/wp-content/uploads/2020/07/blackburne_winawer_1883.pgn][/pgn]
      [pgn eo=t pd=https://www.schaaksite.nl/wp-content/uploads/2020/07/steinitz_winawer_1867.pgn][/pgn]

    • Avatar
      Frits Fritschy 20 juli 2020

      De partij tegen Mortimer was mogelijk wel de eerste ‘echte’ Nimzowitsch/Winawer, met 4 e5. Meestal maakte men er in de negentiende eeuw een afruilvariant van. John Moles geeft in ‘The Classical Winawer’ aan dat Blackburne 3… Lb4 vaker en eerder speelde dan Winawer. Hij geeft ook toe dat ’there is much to be said for calling the defence after Nimzowitsch’ en noemt deze verderop ’the first of the great Winawer players’.

  4. Avatar
    wimw 20 juli 2020

    Aan Wijnand: Inderdaad zijn dat alle drie partijen van Winawer in het Frans met Lb4 op de derde zet, maar ze staan onder de code C01. Daarom had ik ze niet gevonden. De derde partij in jouw rijtje was tegen Steinitz in Parijs 1867. De andere twee partijen zijn ook uit het toernooi in London van 1883 en waren tegen Tsjichorin en Blackburne. Dat geeft Winawer wel wat meer recht om die variant naar hem vernoemd te krijgen, maar Nimzowitsch was misschien toch een betere kandidaat geweest. Tegen Blackburne vocht Winawer best wel wat duels uit in het Frans, wat meestal tot remise leidde.

  5. Avatar
    Henk Smout 20 juli 2020

    Botwinnik speelde 3… Lb4 in het Frans met Pc3 ook in 1961 tegen Tal. Met 12… Kd8! was ik hem acht dagen voor.

Alleen geregistreerde gebruikers kunnen een reactie achterlaten.