Pech, sportiviteit en competitievervalsing: een reactie op het statement van Arlette

NK Algemeen+Vrouwen en Open NK 8 juli 2023 12:05 RoelandPruijssers 4

Tijdens het NK van 2021 is mij ongeveer hetzelfde overkomen als wat er met Arlette is gebeurd en dus wil ik Arlette graag met dit artikel een hart onder de riem steken. Ik weet hoe het voelt om zo een ronde te verliezen door de drastische beslissing van een scheidsrechter. Met dit artikel wil ik de overeenkomsten en verschillen uiteenzetten tussen mijn situatie en die van Arlette om daarna de regels te verduidelijken en ter afsluiting mijn eigen mening hierover te geven.

De finale van het NK 2021
Max Warmerdam, Robin Swinkels, Hing Ting Lai en ik waren in de finale van het NK gekomen. Alle deelnemers kregen de vrijheid om zelf verblijf te zoeken en daar kregen we ook een vergoeding voor. Ik verbleef bij een vriend in Nieuwkoop. Dat was ongeveer drie kwartier rijden met de auto naar de speelzaal in de Maastoren van Rotterdam. De reden dat ik bij hem verbleef, was dat ik beter speelde als ik bij een vriend logeerde in plaats van alleen in een hotel.
We speelden een dubbele round-robin, net als de dames van 2023, waarin ik in de vierde ronde tegen Max moest. Max stond aan kop met tweeënhalf punt uit 3. Ik had één uit drie, dus moest winnen van Max om kans te houden op het kampioenschap. Helaas kreeg ik die ronde autopech. De verbinding met het openbaar vervoer vanuit Nieuwkoop naar Rotterdam was niet goed. Ik gokte erop, enigszins in paniek moet ik zeggen, dat de hulp die ik gebeld had de auto zou kunnen repareren en dat ik anders een vervangende auto op tijd kon krijgen. Het was ook de auto van mijn ouders, dus ik wilde zorgen dat alles goed kwam. Ik ging er in mijn achterhoofd vanuit dat mijn situatie te begrijpen was, boven alles pech was, en dat de organisatie me wel tegemoet zou komen. Een harde les werd het. De hulp verscheen veel te laat en ik kon niet meer op tijd komen in de speelzaal om nog te spelen. De arbiter van toen, Arno Eliëns, had mijn partij verloren verklaard.
In het vervolg had ik me voorgenomen een taxi te bellen, mocht me weer iets dergelijks overkomen. Ook was er tot 2 uur na de partij de mogelijkheid om beroep te doen op de beslissing van de arbiter. Dit had ik niet door en ik was zo bezig met de auto en de situatie dat ik niet binnen 2 uur het beroep had aangetekend. In het vervolg zou ik dit direct doen. Tevens zou ik niet meer vertrouwen op de menselijkheid van arbiters vanaf nu.
Ik postte een emotioneel bericht op facebook met gemixte reacties; ‘Je had beter een taxi kunnen bellen’, ‘dan had je maar niet in Nieuwkoop moeten gaan zitten’ tot ‘Wat een onsportieve beslissing’, ‘Arno heeft het toernooi verziekt’, ‘andere scheidsrechters hadden sowieso uitgesteld’.

Overeenkomsten met Arlette
Net als Arlette deed ik mijn best om nog op tijd te komen. Ook ik had gebeld met Jeroen Schuil en met Arno Eliëns met het verzoek tot uitstel van anderhalf uur. Als we mijn partij konden verzetten wilde ik desnoods met minder tijd op de klok spelen om in ieder geval de partij door te laten gaan. Dit werd zonder discussie afgewezen door Arno. Mijn telefoontje met Arno zou ik haast een identieke beschrijving geven als die van Arlette. Ik had maar eerder moeten vertrekken en als ik elke dag ruim een uur van tevoren aanwezig was geweest dan had hij het misschien overwogen. Dit zei hij mij min of meer uitlachend alsof hij mij te slim af was. Ik zei hem dat hij het mis had en dat ik elke dag ruim op tijd vertrok, maar daar gaf hij geen reactie meer op. Hij had zijn beslissing al genomen. Niemand van de deelnemers was overigens een uur van tevoren aanwezig. De anderen kwamen nagenoeg elke ronde net voordat de partij begon binnen lopen. Toen ik zei dat hij niet alleen mij benadeelde maar ook de andere deelnemers, los van Max, dat het een onsportieve beslissing was, kreeg ik ook geen argument terug en was zijn antwoord niets meer dan: ‘’Nou zeg, Roeland’’. In de toon van: Hoe durf je dat te zeggen.

Verschillen met Arlette
Haar overmachtssituatie was uiteraard veel duidelijker. Een levensgevaarlijke storm, een dode gevallen niet ver van waar ze woonde, wegen afgesloten… Zij had de pech dat het zwaarste deel van de storm in haar regio was. Bij de mannen wist ik dat sommigen ook met de auto kwamen of met het openbaar vervoer. Het had dus ook iemand anders kunnen overkomen. Al verbleven bijna alle deelnemers dichter bij de speelzaal dan Arlette. Zij had de meeste reistijd.
Dat het een overmachtssituatie was, was in haar situatie ook erkend door de organisatie: alle partijen werden in ieder geval met twee uur uitgesteld.
Ik vond dat zij nog beter reageerde op de situatie dan ik. Ze belde direct mensen op om te vragen of ze gebracht kon worden. En had op tijd beroep aangetekend toen Arno besloot om haar partij verloren te verklaren. Tevens had zij van Jeroen Schuil min of meer de garantie gekregen dat de partij in het ergste geval uitgesteld zou worden tot de volgende ochtend. Dit had haar de valse hoop gegeven dat het wel goed zou komen. Arlette trok zich terug voor de laatste ronde. Ik ging door met mijn toernooi, won de laatste twee rondes en wist nog de tweede plaats op het NK te winnen.

De regels
Kort gezegd staat er niets in de reglementen over overmacht situaties. Er staat een klein punt over ziekte, dat de partij met vier uur uitgesteld kon worden als dit het geval was, verder niets. Ook in de Fide-regels staat er niets over toen ik dit anderhalf jaar geleden bestudeerde. Min of meer is het advies: de arbiter beslist met inachtneming van in de geschiedenis vergelijkbaar voorgekomen situaties. In mijn geval werd er niets aangehaald, geen argument, door de arbiter of toernooiorganisatie over eerder voorgekomen overmacht situaties.
Wat er wel staat op pagina 16 in de FIDE-handboek voor arbiters 2020 is het volgende:

Too detailed a rule might deprive the arbiter of his freedom of judgement and thus prevent him from finding a solution to a problem dictated by fairness, logic and special factors.

Maar fairness, logic and special factors wordt ook niet gespecificeerd verder. Volgens de regels, of beter gezegd het gebrek ervan, heeft Arno de volledige bevoegdheid en kan dus beslissen naar eigen opvatting.

Schone schijn
Ik wil ook nog even de situatie van het NK 2023 uitlichten. Het NK werd dus gehouden in de Galgenwaard in Utrecht, een door (bij mijn weten) alle deelnemers gewaardeerde locatie. Alle deelnemers werden voorzien van goed verzorgde broodjes, water, koffie, thee en fruit. De stoelen waren goed, er was genoeg ruimte tussen de borden, er was ruimte voor het publiek om te kijken, en het was goed toegankelijk met zowel openbaar vervoer als met de auto. Het zag er heel professioneel uit. En voor sociale media is de locatie ook niet onaardig, zie bijvoorbeeld het filmpje van Mr. X in de Galgenwaard.
Het NK werd daarentegen laat georganiseerd, alle deelnemers kregen pas een maand van tevoren definitief bericht dat het toernooi in de Galgenwaard gehouden zou worden. Er was geen sponsor. Het prijzengeld van het NK is al jaren aan het dalen en al absoluut geen reden mee voor de schakers om mee te doen. Het NK is ondanks oproepen van topspelers er niet beter op geworden. Dit jaar is er minder prijzengeld dan vorig jaar aangezien er maar 13 deelnemers zijn bij de mannen ten opzichte van 16 deelnemers van vorig jaar. En natuurlijk is het bij de vrouwen maar een viertal. Veel vrouwen vonden het niet de moeite waard om mee te doen aan het NK.
De organisatie wilde graag, ongetwijfeld vanwege het 150 jaar bestaan, dat Anish Giri, Jorden van Foreest en Erwin l’Ami mee zouden doen. Op rating de sterkste spelers van Nederland. Voorgaande jaren lieten zij het toernooi varen vanwege betere/interessantere toernooien of andere verplichtingen. Dit jaar deden zij wel mee, ook ongetwijfeld vanwege het 150-jarig bestaan, en doordat het NK aangepast was op hun agenda’s doordat zij direct in de kwartfinales ingedeeld werden. De organisatie heeft Anish, Jorden en L’Ami dus voordeel gegeven ten opzichte van de andere deelnemers. De vraag is of competitievervalsing een prijs is die je daarvoor wilt betalen.
Bij de vrouwen deden de nummers twee tot en met negen van de ratinglijst niet mee en wist de organisatie ternauwernood vier deelnemers te vinden. De organisatie wilde tevens per se het vrouwen- en mannentoernooi tegelijkertijd houden.

Ondanks dat de Galgenwaard voor prachtige plaatjes zorgt, is het dus eigenlijk schone schijn. Enig lichtpuntje is de format bij de mannen, geformuleerd twee jaar geleden door Loek van Wely. Meer spelers krijgen nu een kans om mee te spelen om het kampioenschap, wat mij betreft een sportieve verbetering ten opzichte van eerdere jaren waarin elke jaar nagenoeg dezelfde acht spelers de kans kregen. En ik wil toch ook toernooidirecteur Jeroen Schuil even uitlichten. In mijn beide ervaringen met hem als toernooidirecteur heb ik altijd een wil ervaren om het toernooi te verbeteren en de spelers te ondersteunen. De opzet van de speelzaal was ook grotendeels zijn verdienste.
Tijdens Covid had de KNSB een vervangend online NK blitz georganiseerd. Er kon vanwege de Covidregels geen NK worden georganiseerd en toen werd besloten het online NK Blitz als vervangend NK te bestempelen. In dit toernooi vond de KNSB het echter prima dat er buitenlanders bij het vervangende NK mee konden doen. Ik herhaal, buitenlanders. Het was ongekend. Ik heb me toen uit protest teruggetrokken en anderen volgden mijn voorbeeld met als alternatieve reden dat de KNSB steeds maar niet wilde luisteren naar de voorstellen van de topschakers. Ik wil dit toch ook even noemen omdat het als dieptepunt kan worden beschouwd in de organisatie van NK’s.

Ik stelde hem de vraag
Die dag heb ik ook direct aan Arno gevraagd waarom de partij van Arlette niet werd uitgesteld naar de volgende ochtend. Uit voorzorg was ik veel te vroeg verschenen op locatie en zat met een aantal mensen koffie te drinken in de publieksruimte. Ik was in mijn hoofd bezig met mijn eigen partij tegen Erwin maar uiteraard hoorden we van de situatie van Arlette en op een gegeven moment ging het gesprek daarover. Ik vertelde dat ik niet begreep dat de ronde niet uitgesteld werd. De dames speelden al dubbele rondes op een dag en de organisatie heeft ook nog eens moeite gehad om een viertal te regelen voor het NK. Ze mogen dus dankbaar zijn dat de vrouwen meedoen, ook omdat er door de KNSB zoveel aandacht wordt besteed aan de promotie van vrouwenschaak.
Iemand zei: je benadeelt de andere deelnemers daarmee. Waarop ik zei: Hoe benadeel je ze dan? Geen antwoord van de omstanders. Ook het jaar dat ik autopech had, kreeg ik hier van niemand reactie op. Hoe benadeel je deelnemers precies door een ronde uit te stellen? En hoe is dat erger dan een partij verloren te verklaren? Ik had opgemerkt dat Arno stilletjes aangeschoven was en meeluisterde. Dus ik stelde hem de vraag waarom de ronde niet was uitgesteld naar de volgende ochtend. Zijn antwoord was kortaf: ‘Arlette heeft zich al teruggetrokken’. Meer zei hij niet. En dat was het einde van de discussie, want daarmee impliceerde Arno dat Arlette geen dubbele ronde wilde spelen de volgende ochtend. En als dat zo was, dan was er natuurlijk niks meer mogelijk. We dachten dat Arlette misschien nog hoog in de emotie zat vanwege haar verliespartij tegen Eline een dag eerder.
Als ik er op terugkijk geeft dit antwoord van Arno me een nare smaak. Het gaat niet alleen de discussie uit de weg, het was een valse implicatie die absoluut niet waar was. Arlette wilde zeker wel spelen de volgende dag, zoals haar appje met Jeroen Achuil liet zien.

Sportiviteit versus competitievervalsing
De enige regel die Arno in het gelijk stelt is dat hij de bevoegdheid heeft. Er bestaat geen verdere regelgeving. Zijn bevoegdheid geldt boven rest van de organisatie en dus ook boven die van toernooidirecteur Jeroen Schuil. Dat Arno het middelpunt is van deze discussie, is dus correct. De grote vraag blijft, wat is uiteindelijk de beste oplossing geweest vanuit het perspectief van de arbiter: als de partij van Arlette verloren wordt verklaard is niet alleen Arlette benadeeld, maar ook de andere deelnemers die geen gratis punt hebben gekregen tegen Arlette. In dit geval waren dat Eline en Robin. Doordat Arlette zich ook voor de laatste ronde terug trok en daarmee een gratis punt gaf aan Robin, werd Eline de enige deelnemer die geen gratis punt en rustdag heeft gekregen tegen Arlette. Dus benadeeld: Arlette en Eline. Bevoordeeld: Anna-Maja en Robin met een gratis punt tegen Arlette en meer rust voor de partij van de volgende dag. Er is dus sprake van competitievervalsing. Tevens benadeeld: het publiek dat zo minder partijen en spanning kon ervaren, en de organisatie van het NK die nu een speelster minder heeft na een moeilijke zoektocht naar deelnemers.
Als de partij de volgende ochtend werd gespeeld met een dubbele ronde voor die dag dan had niemand een gratis punt gekregen. Het NK was volledig met alle deelnemers, het publiek zou meer partijen en spanning ervaren. Het enige nadeel dat er was, was dat de andere deelnemers die moeite hebben gedaan om dichter bij de speellocatie te zitten, of het geluk hadden een familielid of kennis in de buurt te hebben wonen, of het geluk hadden niet zelf in het middelpunt van de storm zaten, nu niet beloond werden. Sportief gezien is er niks veranderd aangezien alle deelnemers een even grote kans houden op het Nederlands kampioenschap. Er is geen competitievervalsing. Er wordt, zoals het hoort, geschaakt om het kampioenschap.
Dat er alleen maar verliezers zijn, zoals de beroepscommissie aangaf, is dus puur te wijten aan de beslissing van Arno en niet door toedoen van Arlette. Arlette wilde spelen. Ik zou altijd sportiviteit boven alles zetten en ik kan er met mijn hoofd niet bij dat Arno willens en wetens tot tweemaal toe gekozen heeft voor competitievervalsing bij een Nederlands Kampioenschap. Eén punt in een dubbele round-robin van vier deelnemers heeft een enorme impact op de uitslag en je kan daarmee iemands toernooi verzieken. Gelukkig was Eline zo soeverein dat de gratis punten en extra rust voor haar naaste concurrenten geen echte impact hadden op haar uiteindelijke overwinning.
In mijn geval van het NK van 2021, was dit precies hetzelfde. Ik had weliswaar meer kunnen doen ten opzicht van Arlette, een taxi bellen onder andere. Maar om boven alles pech en daarnaast verkeerd handelen in een stressvolle situatie te straffen en boven de sportiviteit van het toernooi te plaatsen vond en vind ik absoluut de verkeerde beslissing. Arno heeft toen mijn kans om te spelen om het Nederlands kampioenschap om zeep geholpen en Max voordeel gegeven om het kampioenschap te winnen ten opzichte van Robin en Hing Ting met niet alleen een gratis punt, maar ook een extra rustdag. Ook toen koos (en er is letterlijk geen enkele regel te vinden die zegt dat Arno geen keus had ondanks de bewering van de beroepscommissie (wie dat ook zijn)) Arno voor competitievervalsing. Zijn enige en voor hem belangrijkste argument: reizen is je eigen verantwoordelijkheid, je had meer kunnen doen. Om dit argument nog eens tegen te gaan: de organisatie heeft vooraf geen bezwaar gemaakt aan het verblijf van mij, Arlette en de andere deelnemers. Door ons simpelweg honderd euro te geven per dag voor verblijf, spaart de KNSB stiekem geld en moeite voor zichzelf uit. Het is een makkelijk alternatief om niks te hoeven regelen en in sommige gevallen is 100 euro ook te weinig om een hotel, maaltijden en potentiële reiskosten te vergoeden. En dat bij een al karig prijzengeld. Ook al had Arlette misschien beter kunnen handelen, wat ik overigens niet vind (het was een levensgevaarlijke storm), dan nog is de vraag of je, boven alles, pech het hele toernooi voor iemand wilt laten beslissen en het toernooi voor de andere deelnemers wil laten beïnvloeden.

Hoe nu verder
Als Arno geen openheid en bereidheid tot discussie toont lijkt het me een goed idee om bij volgende NK’s een andere scheidsrechter de kans te geven. Er zijn zat andere bekwame arbiters en na zijn, op zijn zachtst gezegd, discutabele beslissingen zal het vertrouwen in Arno ondertussen ook weg zijn bij de spelers.
Ten tweede, meer en betere regelgeving. Breid in ieder geval de sectie over overmacht uit of laat de spelers verplicht in een goed hotel zitten, regel dit. Zorg ervoor dat de reglementen een verlengstuk worden van de opvattingen van de KNSB en FIDE en niet de persoonlijke opvatting van één persoon.
Ten derde, en dit roep ik ook al jaren, zorg voor een sponsorbeleid. De KNSB schrijft hier niks over in het Beleidsplan. Ze hebben voor het NK geen sponsor kunnen vinden en ook los van het NK zou meer sponsoring de schaaksport en de KNSB helpen. Met dit prijzengeld kun je je ook afvragen of het NK eigenlijk niet ook een amateurtoernooi is geworden, zowel bij de mannen als bij de vrouwen.

GM Roeland Pruijssers, Apeldoorn 8-7-2023