Krantenrubrieken weekend 17 februari 2024
Wekelijks publiceren we de schaakrubrieken van Dimitri Reinderman voor HDC Media, Henk Prins voor het Reformatorisch Dagblad, Nick Maatman voor Dagblad van het Noorden / Leeuwarder Courant en Hans Ree in de Groene Amsterdammer.
Dimitri Reinderman | Henk Prins | Nick Maatman | Hans Ree
Schaken en mediteren, schaken en een moord
Bij New In Chess verschenen twee boeken die afwijken van hun normale portfolio, hoewel ze zeker schaakgerelateerd zijn. In Mindfull Chess vertelt Paul van der Sterren over zijn ervaringen met zijn twee grootste passies: schaken en mindfulness/mediteren. Als schaker zat hij ooit dicht bij de wereldtop. Toen hij in 2001 stopte met professioneel schaak ging hij vol voor zijn nieuwe passie. Hij schreef er zelfs een aantal boeken over met titels als Over het brein, non-dualiteit en de vrije wil. Maar heb je er ook iets aan tijdens het schaken? Niet echt, in ieder geval qua resultaat niet. Maar andersom wel! Hij is diverse keren in retraite gegaan, waarbij menselijk contact en afleiding/vermaak heel erg beperkt werden. Saai en eenzaam dus, en niet iedereen trekt dat. Voor de voorzitter van het Max Euwe Centrum was het echter niets nieuws onder de zon. In zijn eentje een toernooi in Oost-Europa met niets te doen, hij had het al vaak meegemaakt. Het boek is overigens niet erg zweverig, Van der Sterren beschouwt alles rationeel. Uiteindelijk blijkt hij ook te rationeel te zijn voor de verlichting zoekende meditatiewereld.
Lichtere kost is De Sponsor: Moord op het Noord Sea Chess Tournament van Fred Das en Jeroen Terlingen. In dit boek is de nauw betrokken sponsor Godfried (die overigens veel gemeen heeft met Das) elke dag aanwezig bij een in januari gehouden toptoernooi in een kustplaatsje. Als de dag na de rustdag de Amerikaanse deelnemer dood in bad wordt gevonden wordt eerst uitgegaan van een natuurlijke dood, maar Godfried ontdekt dat er meer aan de hand is. Hij weet dat twee veiligheidsagenten die met de Noord-Koreaanse deelneemster zijn meegereisd meer weten, maar niet wat zij weten. De lezer overigens ook niet en dat houdt het spannend in dit boek dat lekker wegleest. Ik vond het ook jammer dat ik het boek uit had en dat is een goed teken!
In het boek worden diverse partijen van het toernooi beschreven en die zijn gebaseerd op echte partijen die als appendix in het boek staan. Zo leek in de voorlaatste ronde de Nederlandse deelnemer Christian N’Koulou niet verder te komen dan remise, maar dankzij een briljante loperzet won hij toch. De zet van Topalov-Shirov, misschien wel de mooiste en/of beste zet ooit gespeeld.
47…. Lh3!!
Lijkt de slechtst mogelijke zet, geeft zomaar een stuk weg! Dat maakt het zo briljant. Na alle andere zetten heeft wit een vesting. Het loperoffer geeft zwart net het tempo dat hij nodig heeft om met de koning binnen te komen.
48.gxh3 Kf5 49.Kf2 Ke4 50.Lxf6 d4 51.Le7 Kd3 52.Lc5 Kc4 53.Le7 Kb3
De koning gaat naar c2, waarna of de d- of de a-pion promoveert. Wit gaf op.
Partij in viewer:
Een van de vier toernooiwinnaars van het Tata Steel-schaaktoernooi in Wijk aan Zee was het 19-jarig talent Nodirbik Abdusattorov uit Oezbekistan. Hij wist aan de leiding te komen door een winst tegen Anish Giri in de zevende ronde. Deze partij bewijst zijn groot schaakinzicht.
Abdusattorov – Giri
1. e4 e5 2. Pf3 Pf6 3. Pxe5 d6 4. Pf3 Pxe4 5. c4
De Petrov-verdediging. De meeste spelers spelen hier 5. Pc3 Pxc3 6. dxc3. De eerste verrassing door c4.
5. … Le7 6. Pc3 Pxc3 7. dxc3 0-0 8. Ld3 Pd7 9. Le3 Pf6 10. h3 b6 11. Dc2 Lb7 12. O-O-O h6 13. The1 Te8 14. Ld4 c5
Een onnauwkeurigheid van Giri De zet verzwakt veld d5 en pion d6 heet een achtergebleven pion.
15. Lxf6 Lxf6 16. Lh7+ Kh8 17. Le4 Lxe4 18. Txe4 Dd7 19. Pd2 a6
Een betere zet is 19. … Dc6.
20. Kb1 Lg5 21. Pf3 Lf6 22. Dd3 b5
Een beter idee is 22. … Txe4 23. Dxe4 Tb8 24. Dd3 Da4 25. b3.
23. Txe8+ Dxe8 24. Pd2 De6 25. Pe4 Le7 26. Dd5 Td8 27. cxb5 axb5 28. f4 (Dreigt f5.) 28. … Kg8 29. f5 Dxd5
Het was beter voor zwart om de dame in het spel te houden.
30. Txd5 Kf8 31. b4 Ke8 32. Kb2 Td7 33. g4 Kd8
Mijn computer beveelt 33. … Td8 aan, al is de partij moeilijk voor zwart te houden.
34. c4!!
De tweede verrassing van c4. Een mooie doorbraak. Feitelijk zijn we het eindspel ingegaan.
34. … bxc4
34. … cxb4 35. cxb5 verliest snel.
35. bxc5 dxc5
De torens gaan van het bord en het eindspel sterk paard tegen zwakke loper is voor wit te winnen, al duurt dit nog tot zet 60.
36. Txd7+ Kxd7 37. Kc3
Gaat pion c4 oprapen.
37. … Kc6 38. Kxc4 Kb6 39. a4 Kc6 40. Pf2 Ld8 41. Pe4 Le7 42. a5 Ld8 43. a6 Le7 44. Pc3 Lg5 45. Pb5 Le3 46. h4 Kb6 47. a7 Kb7 48. h5 Ka8
De witte koning is vrij, de zwarte is gebonden, een teken dat wit aan het winnen is.
49. Kd5 Kb7 50. Kd6
Je hebt het gevoel dat je in een eindspelstudie bent terecht gekomen.
51. … c4 51. Kd5 Lxa7 52. Pxa7 c3 53. Pc6!
Eindspelkunst op het hoogste niveau.
51. … c2 54. Pa5+ Kc7 55. Pb3 Kd7 56. g5 Ke7 57. gxh6 gxh6 58. Ke5 f6+ 59. Kd5 Kd7 60. Pc1
Thema: tempodwang. Giri gaf op. Het is duidelijk dat wit wint: 61. Kc6 Ke8 62. Kd6 Kf7 63. Kd7 Kg7 64. Kd7 Kg7 64. Ke6.
1-0.
Partij in viewer:
De Zwarte Kunsten
Op tovenaarsschool Zweinstein werden de zwarte kunsten ieder jaar door een nieuwe professor onderwezen. In de schaakwereld liggen de verhoudingen anders. Al meer dan een decennia is er heerschappij van de Noor Magnus Carlsen. Zijn schaak is niet zo spectaculair als dat van Garry Kasparov. Of zo vigoreus als Bobby Fischer. De tijden dat je vanuit de opening een dominante aanval op kan zetten zijn voorbij. Daarom kiest Carlsen voor een andere aanpak. Hij heeft zich onderscheiden als specialist in het eindspel. Hij zet de kleinste voordeeltjes in winst om. Uit niets weet hij iets te creëren. Het is een soort magie.
Op Qatar raakte Carlsen in gesprek met de steenrijke Duitse ondernemer Jan Buettner. Buettner wilde graag een schaakevenement organiseren, en het kwam uiteindelijk tot een samenwerking. In enkele weken werd het evenement op poten gezet dat deze week plaatsvond in een luxueus resort in het Noord-Duitse Wangels. Carlsen mocht zelf zijn tegenstanders uitzoeken en het format bepalen. Hij koos voor de Fischer Random variant, waarbij voor het eerst gekozen is voor het klassieke speeltempo. Carlsen begon moeizaam, maar kon op het juiste moment toch weer terugvallen op zijn beroemde zwarte kunsten.
Firouzja,Alireza (2760) – Carlsen,Magnus (2830)
Het is nauwelijks nog zichtbaar dat de partij met een speciale beginstelling van start ging. Firouzja bouwde meteen aanzienlijk voordeel op, maar Carlsen offerde tijdig een kwaliteit om de schade te beperken.
23.Kh1?!
Met 23.c5! had wit de sprongkracht van het zwarte paard kunnen inperken.
23…Pd6 24.c5 Pxe4 25.Dxe4 Lb7 26.De5+ Dxe5 27.fxe5
Als geen ander slaagt Carlsen erin om transities juist in te schatten. Het zwarte loperpaar komt nu mooi tot zijn recht en hij heeft voldoende compensatie voor de kwaliteit.
27…Tc8 28.Tf4 Ld5 29.Tbf1 Lxc5 30.Tc1
Carlsen keek raar op, aangezien Firouzja niet koos voor het logischere Tf7+.
30…Le3! 31.Txc8 Lxf4 32.Td8 Lxe5 33.Txd7+ Kh6
Een nieuw stadium is aanbeland. Met twee pionnen voor de kwaliteit is de stelling in evenwicht. Dat weerhoudt Carlsen er niet van om actief op winst te spelen.
34.Ta7 Lc4 35.Tb7 Ld5 36.Tb4 Lc3 37.Ta4 e5!?
Carlsen neemt wat risico. Hij offert een pion om zijn e-pion te kunnen activeren.
38.Txa6 e4 39.Pc1 e3 40.Td6 Lxa2!
Scherp berekend, zwart forceert nu een nieuwe transitie.
41.Pxa2 e2 42.Te6 e1T+ 43.Txe1 Lxe1 44.Pc1
Je zou denken dat het resterende eindspel potje remise is. Het paard is een flexibel stuk, en zwart heeft bovendien de verkeerde hoekloper. Het is tijd voor de zwarte kunsten.
44…Kg5 45.Pd3 Lg3 46.Kg1 Kg4 47.Kf1 Lc7 48.Pf2+ Kf4 49.Ph3+ Kg3 50.Pg5 Ld8 51.Pe4+ Kf4 52.Pc5 Lb6 53.Pd3+ Kg3 54.Pe5 g5 55.Pf7 g4 56.Ph6 Lc5 57.Pg8 Le3 58.Pf6 h6 59.Ph5+ Kh4 60.Pf6 Kg5 61.Pd5 Ld4 62.g3 Kf5 63.Kg2 Ke4 64.Pf4 Le5 65.Ph3!
Uiterst creatief verdedigd.
65…Ke3 66.Pf2 h5 67.Ph3 Ld6 68.Pg5 Kd4 69.Ph3?!
Firouzja mist hier zijn enige kans om onmiddellijk remise te forceren met 69.Pe6+ Ke3 70.Pg7
69…Ke4 70.Pf2+ Kf5 71.Ph3 Lc7 72.Pf2 Lb6 73.Ph3 Le3 74.Pf2 Ke5!
75.Pd3+
Het eerste teken aan de wand. Firouzja kan zijn uitgekiende verdediging met Ph3 niet langer volhouden, omdat hij na …Ke4 in zetdwang zou zijn.
75…Ke4 76.Pb4?
Het paard raakt nu definitief verdwaald. 76.Pb2! maakte nog remise.
76…Lc5! 77.Pc6 Kd5 78.Pd8 Le7 79.Pb7 Lb4! 80.Pd8 Lc3! 81.Kf2 Lf6 82.Pb7 Ld4+
en na 83.Kg2 Lb6! gaat de deur op slot. 0-1
Carlsen kan als geen ander zijn tegenstanders tot wanhoop drijven.
Partij in viewer:
Lees (voor niet-abonnees alleen op vrijdag van verschijning gratis) verder: www.groene.nl/auteur/hans-ree
“Wint met niets” werd vroeger van Smyslov gezegd.
Non-dualiteit, MOOI dat het hier eens aangehaald wordt, want schaken is vaak zo absoluut: 1-0, 0-1, 0.5-0,5, 1. Pf3.
Op bol.com staat bij een van zijn boeken:
‘Het is een misverstand te denken dat non-dualiteit moeilijk te begrijpen zou zijn. Het is onmogelijk te begrijpen. Maar tegelijkertijd: het is zo onvoorstelbaar eenvoudig. Letterlijk onvoorstelbaar, want mijn verstand kan zich er geen voorstelling van maken. Het verstand kan alleen ingewikkelde dingen aan, dualiteit dus. Het eenvoudigste van het eenvoudigste ligt buiten zijn bereik. Buiten mijn bereik. Ik kan het niet begrijpen. En dus ben ik vrij.’
Wat ik zo mooi vind: Paul zit over dit thema, waar Wilber en Krishnamurti ook veel fascinerends en soms duisters over zeiden, toch weer heel erg te redeneren.
Echt een schaker!
Vooral het DUS in de laatste zin is ge-wel-dig. Het redeneren moet, en het moet ook weer niet.
In mijn ogen kan je non-dualiteit niet bedenken en beschrijven. Je kan het alleen ervaren.
Het verwonderd me dan ook vaak hoeveel woorden erover mensen kunnen schrijven. Het is inderdaad erg eenvoudig. Het ervaren is dat zeker niet!