Krantenrubrieken weekend 1 juni 2024
Wekelijks publiceren we de schaakrubrieken van Dimitri Reinderman voor HDC Media, Henk Prins voor het Reformatorisch Dagblad, Nick Maatman voor Dagblad van het Noorden / Leeuwarder Courant en Hans Ree in de Groene Amsterdammer.
Dimitri Reinderman | Henk Prins | Nick Maatman | Hans Ree
Boek over grootmeester Agdestein, topvoetballer
Heeft u ooit van Tibor Heinrich von Omorovicza gehoord? In 1928 deed deze Hongaar eerst mee aan de Olympische Zomerspelen op het onderdeel zeilen en daarna aan de Winterspelen met ijshockey. Dat mensen zulke uiteenlopende sporten op hoog niveau hebben beoefend is zeldzaam, al heb je tegenwoordig Gerwyn Price (rugby en darts) en Primož Roglič (schansspringen en wielrennen). Maar het meest bijzonder lijkt me toch wel de combinatie voetbal en schaken. Acht interlands speelde Simen Agdestein voor Noorwegen maar dat hadden er meer kunnen zijn. Dat hij afzei omdat hij liever tegen Kasparov ging schaken viel echter niet in goede aarde. Ook een transfer naar Aberdeen zag hij niet zitten. Een paar jaar later moest de hij noodgedwongen stoppen met voetbal door een knieblessure.
Dit alles wordt beschreven in de dit jaar verschenen biografie Games and Goals van Atle Grønn. De auteur, zelf een sterke meester, had toegang tot de persoonlijke archieven van Agdestein, inclusief zijn dagboeken, en daarmee ook tot de twijfels en worstelingen die de Noor als tiener en twintiger had. Het eenzame bestand van een topschaker lag hem niet zo, terwijl voetbal eigenlijk meer een hobby was. Het ging een tijdje niet goed: op een gegeven moment had hij zelfs een uitkering. Wat moest hij met zijn leven? Een keerpunt was toen hij bedacht om schaken te onderwijzen op de Noorse topsportschool. Dat werd een groot succes, vooral omdat Magnus Carlsen een van zijn leerlingen werd. De latere wereldkampioen nam de wil van Agdestein om ook in gelijke stellingen door te blijven vechten over. Ook veel andere leerlingen van de school werden sterke spelers, zoals Hammer en Tari. Agdestein zelf bleef ondertussen incidenteel aan toernooien meedoen en boekte een waarschijnlijk unieke prestatie: De Noors kampioen van 1982 werd dat in 2023 opnieuw, dus 41 jaar later! Ik vermoed dat er bij geen andere Europeaan in welke sport dan ook er meer tijd tussen twee nationale titels zat.
Een van de favoriete partijen van de hoofdpersoon is een partij uit Dortmund 1987.
Simen Agdestein – Ralf Lau
1.d4 Pf6 2.c4 e6 3.Pf3 b6 4.a3 Lb7 5.Pc3 d5 6.cxd5 Pxd5 7.Dc2 Pxc3 8.bxc3 c5 9.e4 Pc6 10.Lb2 Tc8 11.d5!?
Stelt meteen vragen aan zwart.
11…exd5 12.exd5 Dxd5 13.Ld3 Pe5?
Te tijdrovend. Simpel 13…Le7 was beter.
14.0–0–0! Pxd3+ 15.Txd3 Dc6 16.Pe5 Dh6+ 17.Te3
Zwart krijgt geen tijd meer om te rokeren.
17…Le7 18.Da4+! b5 19.Dxb5+ Lc6 20.Pxc6 Dxc6 21.De2 Tc7 22.Te1 Db7 23.c4!
Alle witte stukken doen nu mee.
23…f6 24.Dh5+ Kf8
Zwart staat op de rand van de afgrond, maar hoe hem daarin te duwen? Door nog meer lijnen te openen!
25.g4! Td7 26.g5! Da6 27.gxf6 gxf6 28.Dh6+ Kf7 29.Txe7+
Opgegeven wegens 29….Txe7 30.Txe7+ Kxe7 31.Dg7+ met stukwinst.
Partij in viewer:
Het wordt hoog tijd om de schaakproblemen uit de winterschaakpuzzel te behandelen. De formule, het oplossen van drie driezetten en drie tweezetten, de sleutelzetten plaatsen op een leeg bord, een zwarte koning neerzetten en dan dit zelf gemaakte probleem oplossen, blijkt al jaren aan te slaan. Deze keer ook weer veel inzendingen van oplossingen.
Om de eerste tweezet van de winterpuzzel goed te begrijpen begin ik met een tweezet die het hoofdthema vertoont. Zie diagram van H. Ahues. De sleutelzet is 1. Kh6! Wit dekt extra veld g5 en kan dus zonder probleem de lijn g8-g4 afsluiten en 2. Pg6 mat dreigen. De witte dame staat er niet voor sier, maar dekt indirect veld g4. Als wit 2. Pg6 dreigt dan vervalt de dekking van g4 door toren g8, maar de dame neemt door lijnopening die dekking over. Zwart kan dus iets in de lijn d4-h4 plaatsen om de dreiging tegen te houden. Concreet gebeurt dit op het lege veld e4 in die lijn. Maar liefst vijf stukken kunnen naar dit veld. Op iedere zet komt een ander mat: 1… T2e4 2. Pg2 mat, 1. …. T5e4 2. Df6 mat, 1… Pde4 2. Pf3 mat, 1. … Pge4 2. Th3 mat en 1. … Le4 2. Dd8 mat. Het thema van deze varianten vertonen het zogenaamde Lewmann-thema. De definitie: bij de dreiging wordt de lijn van een wit stuk, hier de dame, geopend, welke lijn door zwart bij de parade bij voorbaat wordt afgesloten.
Tweezet 1 van het puzzelblad, De zwarte koning heeft twee vluchtvelden, veld f6 en f8. Oplossers grijpen al gauw naar de loper op f5, als dit wordt verplaatst, dreigt er 2. Pf5 mat, waarbij vluchtveld f6 wordt gedekt door toren a6 en veld f8 door de dame. Zwart kan als parade kiezen voor twee Lewmanns, namelijk 1. … Lc5, waardoor f8 ongedekt komt en 1. …. Lb6 waardoor veld f6 vrij komt bij het uitvoeren van de dreiging. Als we de loper willekeurig spelen links naar beneden, b.v. 1. Lc2? dan dreigt er 2. Pf5 mat. Op de Lewmann 1. … Lc5 komt dan 2. Dh4 mat. Dit komt ook na 1… Kf6, waarbij de loper gepend staat. Zwart weerlegt echter met de Lewmann 1. … Lb6! Een andere verleiding is 1. Lg4? Nu kan na de Lewmann 1. … Lb6 2. Pc6 mat. Zwart weerlegt hier met de andere Lewmann 1. … Lc5! De sleutelzet is 1. Lh3! Er dreigt 2, Pf5 mat. Op 1. … Lb6 komt 2. Pc6 mat en op 1. … Lc5 2. Dh4 mat. Verder is er op 1. … Kf6 een nieuw mat 2. Pe4 en op 1. … Kf8 komt 2. Pxb5 mat. Tenslotte 1. … Pxd6 2. Dxd6 mat.
Zinderende achtervolging
Het pas 15-jarige Turkse talent Ediz Gurel timmert momenteel flink aan de weg. In de Arabische oliestaat Sharjah speelde hij een ware schaakthriller tegen de 23-jarige Armeniër Haik Martirosyan. In de beginfase worden al de nodige dynamische speldenprikjes uitgedeeld, met pionoffers over en weer. Toch ontspoort de partij pas echt halverwege.
Ediz Gurel (2578) – Haik Martirosyan (2678)
1.e4 e6 2.d4 d5 3.Pd2 c5 4.Pgf3 cxd4 5.Pxd4 Pc6 6.Lb5 Ld7 7.Pxc6 bxc6 8.Ld3 Ld6 9.De2 Dc7 10.Pf3 dxe4 11.Dxe4 Pf6 12.Dh4 c5!? 13.Lh6! Tg8 14.Lxg7 Pd5! 15.Lh6
Een veilige keuze. Na 15.Dxh7 0-0-0! is de zaak hoogst onduidelijk.
15…Le7 16.De4 Tb8 17.Pe5 Tb4! 18.c4 Pf6 19.De2 Txg2 20.a3 Tb8 21.0–0–0
Gurel heeft de pion teruggeven, maar heeft daardoor wel zijn ontwikkeling kunnen voltooien.
21…Ld6!
Sterk gespeeld. Zwart wil graag het dominante witte paard aantasten en neemt ondertussen ook de pion op h2 op de korrel.
22.Pxd7 Pxd7 23.Le4 Txh2! 24.Txh2 Lxh2 25.Kb1?! Le5 26.Lc1 Pf6 27.Lc2 Lf4!
De laatste zetten van wit waren wat passief. Martirosyan maakt nu handig het witte loperpaar onschadelijk, waardoor het ineens zeer de vraag is of wit voldoende compensatie heeft.
28.Ka2 Ke7 29.Lxf4?! Dxf4 30.Dd3 h5 31.b4
Een wanhoopspoging. Gurel heeft in de gaten dat hij niet binnen kan dringen en probeert nu alsnog een doorbraak te forceren. Ondertussen komt ook zijn eigen koning op de tocht te staan.
31…cxb4 32.axb4 Pg4?
Martirosyan grijpt mis. Hij wordt verleid om een nieuwe pion te winnen, maar laat daardoor wel zijn eigen koning in de steek. Na het profylactische 32…a6! is er voor wit geen doorkomen aan en zou de zwarte pluspion op termijn de doorslag moeten geven.
33.b5! Dxf2
Goed, tot zover de inleidende schermutselingen. De achtervolging gaat beginnen!
34.Dd6+ Kf6 35.Td2 Db6 36.Da3?
Dit soort eindspelen met zware stukken hebben een astronomische moeilijkheidsgraad. De veiligheid van beide koningen is in het geding, en de spelers moeten steeds een groot aantal kandidaatzetten overwegen. Je kunt niet langer vertrouwen op intuïtie, waardoor het aankomt op puur rekenwerk.
36…Tc8 37.Td7 Txc4!
Onbevreesd gespeeld. Martirosyan maakt een derde pion buit, terwijl zijn koning naar voren vlucht.
38.De7+ Ke5 39.Lb3 Tf4?
Een gigantische fout, waarna Gurel zijn achtervolging kan voortzetten. 39…Da5+ 40.Kb1 Db4! was beslissend geweest. Er volgt nu een zinderende fase.
40.Td5+! Ke4 41.Db4+ Kf3 42.Ld1+? Kg3?
Het bizarre 42…Kg2!! 43.Dxf4 exd5 was winnend voor zwart. Loper en dame zijn immers geen goed aanvalsduo.
43.Td3+ Pe3 44.Dc3! Te4 45.De1+! Kf4 46.Dh4+! Pg4 47.Tf3+! Ke5 48.Dg3+!
Gurel vindt telkens het juiste schaakje en houdt daarmee hoop op een goede afloop. Ineens wordt de zwarte koning naar de damevleugel gejaagd.
48…Kd5 49.Lb3+ Kc5 50.Tc3+ Kb4 51.Tc2! Pe3 52.De1+ Kxb5
Een bizarre stelling. Wit heeft geen pion meer over, maar door de hachelijke positie van de zwarte koning blijft het spannend.
53.De2+ Ka5 54.Dd2+ Tb4 55.Tc3 Pg4??
Een nieuw misgreep wordt Martirosyan fataal. Hij stuurt aan op dameruil met …Df2, maar laat nu opnieuw zijn koning in de steek.
56.Lc4!
Dit dreigt simpel Ta3#.
56…Df2 57.Le2!
De pointe. Wit houdt de dames op het bord, waardoor de achtervolging kan worden voortgezet.
57…Dd4 58.Td3! Dc4+ 59.Ka3
Het is ongelofelijk, door de penning heeft zwart geen schaak, en er dreigt nu beslissend Td5+.
59…Pe5 60.Te3!
Het past echt allemaal precies voor wit. Zwart kan alle dreigingen niet langer pareren.
Kb6 61.Dd6+ Kb7 62.De7+ Dc7 63.Dxb4+
Daar ging een volle toren van het bord. 1-0, maar 5-4 zou ook volstaan. Een partij zo spannend dat er meerdere punten zouden moeten worden uitgedeeld.
Partij in viewer:
Lees (voor niet-abonnees alleen op vrijdag van verschijning gratis) verder: www.groene.nl/auteur/hans-ree
