Oude doos (3): Kasparov in Wijk aan Zee
De sterkste schaker die ooit in Wijk aan Zee heeft gespeeld was Gari Kasparov. Drie keer op rij was hij er en won hij het toernooi. Tevreden was hij niet, althans niet over alles. Daarom zegde hij de hoogovens weer vaarwel.
1999
De wereldkampioen had in 1998 maar één toernooi gespeeld, Linares, en daar won hij slechts één partij. Hij was te veel bezig met organisatorische besognes rond zijn wereldtitel en daar had hij spijt van. Na bijna een jaar kwam hij verpletterend terug in wat toen nog het Hoogovenstoernooi heette. Kasparov begon met zeven en een half punt uit acht partijen en midden in die serie speelde hij de ‘Parel van Wijk aan Zee’, zijn beroemde overwinning op Veselin Topalov. Hans Ree in NRC Handelsblad: “Wie het voorrecht had om bij deze partij aanwezig te zijn, zal het doorvertellen aan zijn kinderen en kleinkinderen, zolang er geschaakt wordt in de wereld.” Reactie van Jan Mulder in de Volkskrant: “Op het moment van de absolute schoonheid wandel ik in Bussum op de Brediusweg nietsvermoedend de haat van mijn toekomstige kleinkinderen tegemoet: nee jongens, opa was er niet bij.”
Kasparov stevende af op het beste toernooiresultaat aller tijden, totdat hij in de achtste ronde verloor van Ivan Sokolov. Al na 27 zetten stond hij verloren en toen deed hij iets raars, hij schreef iets op zijn notatiebiljet. Sokolov lette er niet op, waarop Kasparov ook nog eens opzichtig zijn horloge ervan afschoof. Toen kon Sokolov er niet meer omheen en las: “28.Dg2, 1-0”. Ja, die was de Nederlander al van plan.
Kasparov liep direct de gang op, maar werd tegengehouden door Genna Sosonko, die in het Russisch een gesprek met hem hield. Toen Kasparov vervolgens wegliep sprongen alle journalisten op Sosonko af: wat had Kasparov gezegd? Sosonko: “Hij zei: mijn hele toernooi is… ja hoe zeg je dat in het Nederlands… naar de kloten.”
Uiteindelijk scoorde Kasparov met tien uit dertien een fantastisch resultaat. Zijn partij tegen Peter Svidler vond hij de beste, misschien ook omdat dat de enige speler was tegen wie hij een negatieve score (1-2) had. Aan de pers vertelde hij dat zijn moeder de avond voor de partij had gezegd: “Als je volgende maand naar Linares gaat, wil ik dat je tegen niemand een minscore hebt.” Op de vraag wat hij dan moest doen, had ze geantwoord: “Je moet je gewone spel spelen, jongen.” Een geweldige adviseuse.
2000
Hoogovens heette inmiddels Corus en Kasparov was er voor de tweede keer bij. Negen en een half punt uit dertien partijen was deze keer zijn winnende score, anderhalf punt voor op de achtervolgers. In de laatste ronde versloeg hij Judit Polgar, met wie hij na afloop wilde analyseren in de bestuurskamer. In de perskamer kwam hij namelijk liever niet meer, daar liepen namelijk journalisten rond. Tegenvaller: de bestuurskamer werd op dat moment in beslag genomen door de prijsuitreiking van het meisjestoernooi. Ja, Corus kent zijn prioriteiten.
De twee trokken zich terug in een kleedkamer, waar de journalisten en fotografen al snel over elkaar heen buitelden. De analyse duurde ongeveer een halfuur, waarna Kasparov werd aangeklampt door toernooidirecteur Jeroen van den Berg. Of hij misschien een persconferentie wilde geven, een uitleg bij een demonstratiebord in de perskamer. De twee praatten wat luchtigjes, waarop Kasparov uiteindelijk de door Van den Berg al gevreesde vraag stelde: “Wie heeft vandaag eigenlijk de publieksprijs gewonnen?” Van den Berg schrok, keek achterom naar zijn perschef Tom Bottema, maar die keek naar het plafond. Daarop draaide de directeur zich weer terug en zei zachtjes: “Morozevitsj.” Kasparov bedacht zich geen moment, liep naar de kapstok, trok zijn jas aan, zette zijn pet op en zei: “Dan geef ik geen persconferentie.” Verslaggever Eric Hornstra de volgende ochtend in Trouw: “Bezoekers van het schaakevenement in Wijk aan Zee konden gisteren getuige zijn van een primeur: een toernooiwinnaar die kwaad wegbeent.”
Natuurlijk was het Kasparov niet te doen om de hoogte van de dagprijs: 500 gulden. Hij hield zich echter overal mee bezig en had ontdekt dat er onrechtvaardigheden zaten in de toewijzing. Zo werd de publieksprijs – het woord zegt het al – toegewezen door het publiek. Maar het publiek kon zijn partijen niet beoordelen. Commentatoren als Lex Jongsma en Gert Ligterink hadden het publiek iets meer moeten sturen in de richting van de juiste beslissing: Gari Kasparov. Bovendien, en daarmee had hij wel een punt, werd de prijs meestal toegekend op het moment dat de commentator ermee stopte. En op dat moment was Kasparov niet altijd klaar. Het grootste bezwaar was toch wel dat hij de prijs slechts twee keer kreeg en Morozevitsj vier keer. Kasparov was boos.
2001
Toch kwam ‘De Baas’, zoals een van zijn bijnamen luidde, nog eenmaal naar Wijk aan Zee. Al in de eerste ronde kreeg hij de publieksprijs voor zijn overwinning op Sergei Tiviakov, terwijl de partij nog niet eens klaar was toen de commentator ermee stopte. Alsof het publiek een welwillend gebaar naar hem wilde maken. Kasparov maakte een gebaar terug. Na zijn overwinning op Alexei Sjirov stapte de commentator van die dag, Gert Ligterink, op hem af om te vertellen dat hij opnieuw de dagprijs had gewonnen. Kasparov grinnikte. Van den Berg: “Gari, wil je…” Kasparov: “Natuurlijk geef ik een persconferentie.” De explicatieruimte vulde zich direct met verslaggevers, fotografen en cameraploegen, waarna de grote Rus van start ging: “Voor het eerst in mijn leven heb ik een tegenstander voor de partij geen hand gegeven.” Gevolgd door een tirade over de toestand in de schaakwereld en de verwikkelingen rond zijn aan Vladimir Kramnik verloren wereldtitel.
Zijn eindscore was weer een half punt minder dan vorige keer, negen punten, maar Kasparov had het toernooi voor de derde keer gewonnen. En voor het laatst. Want er was toch wel van alles mis met het Corustoernooi. Er hingen journalisten rond, hij kreeg de schoonheidsprijs niet vaak genoeg, half twee was een raar aanvangstijdstip omdat je dan niet op een normaal tijdstip kon lunchen en niet op een normaal tijdstip kon dineren en het dorp was te klein.
Gari Kasparov in Wijk aan Zee, het waren drie prachtige jaren.
Het waren zeker prachtige jaren. Toch heeft Kasparov in mijn herinnering geklaagd over de schema’s van wk cycli, oa omdat hij daardoor helemaal niet meer in Wijk aan Zee mee kon doen.