Treurige NK-geschiedenis
Wat is dat toch met het Nederlands kampioenschap? Waarom lukt het al jarenlang niet meer om een behoorlijk prijzengeld te krijgen? Waarom verhuist het toernooi nu al voor de vierde keer op rij naar een andere plaats? Waarom telt het NK dit jaar maar acht deelnemers? Waarom ontbreken vijf spelers uit de toptien?
In 1998 was er, omgerekend vanaf guldens, voor de spelers bijna 40.000 euro beschikbaar. Daarvan was ongeveer 25.000 euro startgeld, waarvan een substantieel deel bestemd was voor Jan Timman. Het nieuwe bestuurslid Sytze Faber besloot de hele 40.000 euro als prijzengeld uit te keren en het startgeld af te schaffen. Op zich geen gekke gedachte, maar daarmee begonnen de problemen met uiteraard Timman en later ook Ivan Sokolov en Loek van Wely. Van Wely had overigens profijt van de wijziging, hij werd vanaf 2000 zes keer op rij kampioen en verdiende in die jaren aanmerkelijk meer dan hij zou hebben gekregen als de oude regeling nog gold. Simpel gezegd: als kampioen deelde hij royaal mee in de pot waarvan voorheen Timman het grootste deel kreeg. De laatste vijf jaar was Van Wely echter vier keer afwezig en ook nu weer. Als zesvoudig kampioen mag hij zeggen dat zijn marktwaarde is gestegen en dat hij nu juist wel het startgeldsysteem verlangt.
Naar Hilversum
Ondanks de afwezigheid van Timman viel er in Leeuwarden (2001-2005) weinig te klagen. Van Wely werd steeds kampioen, Sokolov was er twee keer bij, Daniel Stellwagen zorgde in 2003 voor heel veel publiciteit en de prijzenpot bleef op bijna 40.000 euro. Leeuwarden was de thuisbasis van Faber. Als bekende Fries (oud-hoofdredacteur van het Friesch Dagblad, oud-lid van de Tweede Kamer, oud-burgemeester van het Drentse Hoogeveen en voorzitter van het CDA Leeuwarden) mocht hij als de belangrijkste fondsenwerver worden beschouwd. In 2006 haalde Jan Nagel (omroepcoryfee, fractievoorzitter van Leefbaar Hilversum en heel even wethouder) het NK naar de Mediastad met een bod van 46.600 euro prijzengeld, bijeengehaald bij diverse sponsoren. Volgens Faber wilden ‘zijn’ sponsors in Leeuwarden gewoon doorgaan, maar het KNSB-bestuur koos voor de bescheiden stijging van het prijzengeld en zal (terecht) ook gevonden hebben dat het toernooi wel weer eens in een ander deel van het land gehouden mocht worden. In Hilversum bleek het startgeld niet meer onbespreekbaar en zowaar werd Timman weer binnengehaald. Dat werd een teleurstelling, hij werd tiende van de twaalf.
Rampjaar
In 2007 begon de ellende: het prijzengeld daalde van 46.600 naar 29.750 euro, dus ook ruim onder het niveau van Leeuwarden. Wat was er gebeurd? Volgens Nagel had hij het contact met de door hem geworven sponsors overgedragen aan het KNSB-bestuur en had dat het verwaarloosd. Het budget voor het volgend jaar moet je binnenhalen op de slotdag van het toernooi of de dagen erna. Het bestuur zou daar veel te lang mee hebben gewacht. Bedrijven verdelen hun sponsorbudget doorgaans al voordat het jaar begint, het bestuur zou achter het net hebben gevist. Anderen beweren dat toen Nagel in 2006 zijn raadszetel verloor en daarmee zijn invloed in Hilversum, sommige sponsors het opeens niet meer interessant vonden om zijn hobby te financieren. De waarheid is niet te achterhalen, maar het is inmiddels duidelijk dat je voor fondsenwerving bepaalde kwaliteiten (en macht) moet hebben die in het KNSB-bestuur niet aanwezig zijn.
Het derde jaar in Hilversum (2008) steeg het prijzengeld weer wat (34.000 euro), maar daarna brak het rampjaar aan. In 2009 haakte een sponsor in Nijmegen op het laatste moment af en moest de KNSB het toernooi zelf betalen. Daarvoor had de bond een reservepotje, maar slechts voor één jaar. Een hotel in Haaksbergen zorgde in elk geval nog voor het onderdak. Het prijzengeld was zo laag, dat er slechts drie spelers uit de toptien meespeelden. Tot overmaat van ramp trok Sergei Tiviakov zich na drie ronden terug omdat de organisatie niet accepteerde dat hij voor de laatste ronde een remise tegen Sipke Ernst had afgesproken. Tiviakov zou op de slotdag al naar Kroatië vertrekken voor een serie competitiewedstrijden. Dat kon helemaal niet, want bij gelijk eindigen zouden er op de slotdag barragewedstrijden gespeeld moeten worden.
In 2010 werd in Eindhoven gespeeld met Brainport Eindhoven als hoofdsponsor. Met Van Wely, Giri, Smeets en l’Ami was er een goede bezetting. Die was er ook in 2011 met dezelfde spelers, alleen Sokolov in plaats van Van Wely. Deze keer werd het NK gespeeld in Boxtel gelijktijdig met het Houtje Hoofd Helder Toernooi.
Wat is er mis?
Dit jaar (14 tot en met 21 juli) wordt het NK in Amsterdam gespeeld bij het SPA-toernooi. Een handige combinatie, scheelt een hoop in de kosten. Het prijzengeld, dat vorig jaar nog maar 24.200 euro was, is echter nog verder gedaald. Het aantal deelnemers is met acht op een historisch dieptepunt gekomen. Uit de toptien ontbreken Van Wely, Tiviakov, Stellwagen, Timman en Van den Doel. Het roept veel vragen op. Sponsors zoeken is zeker in deze tijd heel moeilijk, maar waarom lukt het het bestuur ook niet om sponsors te behouden? Waarom al na een jaar weg uit Haaksbergen, weg uit Eindhoven en weg uit Boxtel? Het KNSB-bestuur heeft wel een heel erg ongelukkige hand in de omgang met sponsors.
Vanaf de zijlijn is het makkelijk roepen, geef ik toe. Een NK is voor een sponsor weinig aantrekkelijk. In Hoogeveen vonden ze na het terugtreden van Essent (na vele jaren) Univé als nieuwe sponsor. Maar als dat bedrijf het NK sponsort, is er geen journalist die de naam Univé-NK noemt. Het is gewoon het Nederlands Kampioenschap, zo noemen we dat. Ook is het waar dat het NK weinig publiciteit oplevert. Toch tekenen veel sponsors voor drie jaar en trekken ze zich niet na een jaar terug. De indruk blijft dat het KNSB-bestuur wel sponsors kan vinden, maar ze niet kan behouden. Ergens doen ze iets fout, dit treurige verhaal is al te lang om het aan toeval of pech te wijten.
De discussie over het NK gaat teveel over het geld en te weinig over wat het NK nu eigenlijk is. Voorbeeld: zie www.schaakbond.nl/knsb/handboek/nationale-kampioenschappen
Er is blijkbaar geen reglement en ook geen plaatsingsreglement. Men doet maar wat. Is de winnaar van het NK 2012 straks ook de beste schaker van Nederland? Als sponsor zou ik dat toch wel graag willen weten. Het antwoord is helaas: wij weten het niet, aangezien er een aantal sterke schakers niet meedoen. Die mogen overigens weer wel meedoen aan de olympiade. Waarom? Wederom: dat weten wij niet. Het is een rommeltje.