Spektakelstukken in vierde ronde
De vierde ronde van de wereldbeker in Tromsø heeft het nodige spektakel en verrassende uitschakelingen opgeleverd.
Op voorhand werd natuurlijk uitgekeken naar het treffen tussen twee supersterren, Vassily Ivanchuk en Vladimir Kramnik. Die hebben – als ik mijn database mag geloven – al minstens 94 partijen tegen elkaar gespeeld. Ivanchuk was nog de kwelgeest van Kramnik in de laatste ronde van de finale van het toernooi om de uitdager van wereldkampioen Anand te bepalen.
Hij stond gelijk met Carlsen, die echter (verrassend) verloor van Svidler. Kramnik had toen aan remise genoeg, maar hij werd helemaal weggespeeld door Ivanchuk, waardoor Carlsen uiteindelijk de uitdager werd van de wereldkampioen. Ditmaal liet Kramnik er geen twijfel over bestaan wie de beste was. Met zwart won hij een uitstekende partij, hoewel gezegd moet worden dat hij enige hulp van de tegenstander kreeg. In de tweede partij stond de Rus al snel goed en toen hij een remise-aanbod kreeg, stond hij al een gezonde pion voor. Die paar Elopunten had Kramnik er graag voor over om snel het hotel op te zoeken. Ook gezien het feit dat hij doorhad dat een groot aantal matches onbeslist bleef, zodat de betreffende heren in zenuwslopende tiebreaks morgen gaan bepalen wie er naar de vijfde ronde gaan.
Maar Kramnik was niet de enige die het pleit in twee partijen beslechtte. Daar was allereerst de Italiaan Fabiano Caruana die met 2-0 afrekende met de Peruaan Granda Zuniga. In de eerste partij kreeg hij, weliswaar in betere stelling, een cadeautje. Granda leek namelijk vergeten te zijn dat er zoiets als een ‘en passant-regel’ bestaat. In de tweede partij offerde de fruitteler uit Peru een kwaliteit, maar hij slaagde er niet in de beoogde compensatie ervoor terug te krijgen. Sterker nog: Caruana nam het initiatief over en trok het punt met een paar rake klappen naar zich toe.
Een werkelijk fantastische aanvalspartij werd gespeeld tussen de Amerikaan Gata Kamsky en Shakhriyar Mamedyarov uit Azerbeidzjan. In een bekende Scheveninger stelling beging Mamedyarov een grote onnauwkeurigheid, maar de aanvalsgolven die hij daarna over zich heen kreeg, waren van ongekende schoonheid. Eerst liet Kamsky een vol stuk instaan, vervolgens kwam hij met een schijnoffer dat als pointe een kwaliteitsoffer had. Na een paar ‘stille’ zetten liet Kamsky ook nog een volle toren in staan, die echter niet genomen mocht worden. Dat deze zelfde toren twee zetten later alsnog geofferd werd, lag in de lijn der verwachting en dat was ook meteen beslissend. Zulke partijen zie je niet elke dag!
Ook de tweede confrontatie mocht er wezen. Even leek het erop dat Mamedyarov goed uit de opening kwam, maar het wrange voor hem was dat de h-lijn die hij geopend had voor een vermeende aanval tegen de zwarte koning, nu door de zwartspeler werd benut voor een aanval tegen de witte koning! Ondertussen raakte wit zijn dame kwijt, maar die kreeg hij terug door een promotie van zijn d-pion. Kamsky was ondertussen een volle toren achter gekomen, maar hij had bijzonder goed berekend dat zijn dame plus paard in de aanval voldoende compensatie boden. Dat deze partij in remise eindigde was een mirakel maar feit was wel dat Kamsky nu dus ook doorgaat naar de volgende ronde.
De verwachting was dat hij zijn landgenoot Hikaru Nakamura daar ook weer zou ontmoeten, maar die kreeg over twee partijen klop van de Oekraïner Anton Korobov.
In de eerste partij gaf Nakamura erg snel remise, in de tweede partij mishandelde hij de opening dusdanig dat hij snel ten onder leek te gaan. Dat bleek mee te vallen, sterker nog: Korobov deed het ook allemaal niet optimaal. Maar omstreeks de dertigste zet werd duidelijk dat zwart opnieuw tegen de muur was gezet. Vervolgens ging het van kwaad tot erger, Nakamura liet de ene zwakke zet na de andere uit zijn vingers glippen. Op de filmpjes is aan zijn mimiek goed te zien dat het hem in deze partij niet voor de wind ging.
Daarmee kwam abrupt een einde aan een toernooi waarin Nakamura zich leek te ontpoppen als een van de belangrijkste gegadigden.
De partijanalyses
Ivanchuk, Vassily – Kramnik, Vladimir
1. d4 Pf6 2. c4 e6 3. Pf3 d5 4. Pc3 Le7 5. Lf4 O-O 6. e3 Pbd7 7. c5 Ph5 8. Ld3 Pxf4 9. exf4 b6 10. b4 a5 11. a3 c6 12. O-O Dc7 13. g3 La6 14. Lxa6 Txa6 15. De2 Tfa8 16. b5 cxb5 17. Pxd5 exd5 18. Dxe7 Tc8 19. Tab1 bxc5 20. Txb5 Te6 21. Dg5 h6 22. Dxd5 Td6 23. Da2 Dc6
24. De2?!
Na deze zet wordt de zwarte d-pion een factor van betekenis. 24. Pe5 Dxb5 25. Pxf7 Tb6 26. Pd6+ Db3 27. Dxb3+ Txb3 28. Pxc8 cxd4 29. Pd6 d3 30. Ta1 Pc5 31. Kg2 lijkt heel erg binnen de remisemarge.
24… cxd4 25. Tfb1
25. Txa5 d3 26. De3 Pb6! is al vrij goed voor zwart omdat de d-pion een factor van belang begint te worden.
25… a4?!
25… d3 26. De3 a4 lijkt mij zelfs wat nauwkeuriger. Het is belangrijk gegeven dat in een eindspel met zware stukken een vrijpion liefst zo snel mogelijk naar voren gespeeld wordt. Hij bindt dan de vijandelijke stukken. Misschien heeft Kramnik de verwikkelingen na 27. Pd4 niet aangedurfd. Maar na 27… Dc3 28. T5b4 is 28… d2! sterk.
26. Pe1?!
Volkomen normale zet, maar hierna grijpt zwart zijn kans. Vreemd genoeg had wit met de dame moeten blokkeren. 26. Dd3! Dc2 [26… Pc5 27. Dc4 Dxf3 28. Txc5 is hooguit een fractie beter voor zwart.] 27. Td1.
26… Pc5 27. Pd3 Pxd3
Dat is precies wat zwart wil: paarden ruilen waarna het zware stukken eindspel heel erg voordelig voor hem is vanwege zijn mooie d-pion.
28. Dxd3 Dc3 29. Td1 Te6 30. Te5 Txe5 31. fxe5
Op het oog is wit erop vooruit gegaan de laatste zetten. Zijn dubbelpion is opgelost en hij heeft weten te verhinderen dat de zwarte d-pion een rijtje naar voren komt.
31… Db3 32. Dxd4 Dxa3
En nu is de d-pion zelfs gesneuveld, hoewel zwart daar wel een andere vrijpion voor terug heeft gekregen.
33. Kg2 Db3 34. Dd7 Ta8 35. Td3
35… De6!
Opmerkelijke eindspelbehandeling van Kramnik.
36. Db7
Ivanchuk wil zich tegen de grote eindspelspecialist niet inlaten op een dergelijk technisch eindspel. Na 36. Dxe6 fxe6 37. Ta3 heeft zwart de toren achter de vrijpion en daarmee heeft hij voordeel. Of het gewonnen is, durf ik niet te zeggen, wel dat zwart over uitstekende kansen beschikt. Zwart wil kennelijk ook onder deze omstandigheden op de dameruil ingaan en nu rijst de vraag of wit dat niet had kunnen doen.
36… Dc8 37. Df3
Wijselijk houdt hij de dames op het bord. Na 37. Dxc8+ Txc8 38. f4 Kf8 39. Kf3 Ke7 40. Ta3 Ta8 heeft zwart opnieuw de toren achter de vrijpion, maar toch lijkt het mij sterk dat wit dit eindspel zou moeten verliezen.
37… Ta5 38. Ta3
38… De8!?
Kramnik houdt de druk op de ketel en wit moet steeds inventief verdedigen. Ook 38… Dc5!? was interessant want dan moet wit 39. Tc3! vinden. Na 39… De7 [39… Dxe5 40. Tc8+ Kh7 41. Dxf7 is meteen remise.] 40. h4! en wit heeft voldoende spel gekregen tegen de zwarte koning zoals blijkt uit: 40… a3 41. e6! fxe6 42. Tc8+ Kh7 43. De4+ g6 44. Dc2 Ta7 45. h5 met voordeel voor wit. Een vraag die hier rijst is waarom zwart nu geen dames wil ruilen, want dat kon met 38… Da8 Vond Kramnik het voordeel nu ineens toch allemaal wel te mager?
39. De4 g6
40. f4?
Daarmee gooit wit zijn koning open, een bijzonder zwaarwegende beslissing die afgekeurd moet worden. Na 40. h4 zie ik niet hoe zwart verder zou moeten komen.
40… h5 41. h4 Kg7
42. Db4?
Maar hier begaat Ivanchuk een lelijke fout die direct verliest. Ook na een zet als 42. Kh2 komt wit langzaam in de problemen. Zwart kan behoedzaam een aanval tegen de witte koning voorbereiden. Een mogelijke methode bestaat dan uit 42… Db5 43. Dc2 Ta6 44. Da2 Tc6 45. Txa4 Dd3 en hier blijkt de kwetsbaarheid van wits tweede rij.
42… Dc6+ 43. Kf2 Tb5!
Kramnik dacht hier een tijdje over na, maar zijn berekeningen kloppen.
44. Dd4 Dc2+ 45. Kf3
45… Tb2
Opgegeven. Tegen een dergelijke invasie over de tweede rij is niemand opgewassen.
0-1
Caruana, Fabiano – Granda Zuniga, Julio E
1. e4 e5 2. Pf3 Pc6 3. d4 exd4 4. Pxd4 Pf6 5. Pxc6 bxc6 6. e5 De7 7. De2 Pd5 8. c4 Pb6 9. Pc3 De6 10. De4 Lb4 11. Ld2 Lb7 12. Ld3 O-O-O 13. O-O-O c5 14. De2 The8 15. f4 d6 16. a3 Lxc3 17. Lxc3 g6 18. Thf1 Pa4 19. La5 dxe5 20. fxe5
Wit staat wat prettiger maar er zit nog niets beslissends in de stelling. De zwartspeler begaat hier een opmerkelijke blunder.
20… f5??
Was Granda de ‘en passant-regel’ even vergeten?
21. exf6
Direct opgegeven. Na 21. exf6 Dxe2 [En na 21… Df7 22. Dg4+ Kb8 23. Lc2 Pb6 24. Txd8+ Txd8 25. b3 Td6 26. Dg5 is wits extra f-pion ook beslissend.] 22. Lxe2 Txe2 23. Txd8+ Kxd8 24. f7 loopt de pion door.
1-0
Granda Zuniga, Julio E – Caruana, Fabiano
1. g3 d5 2. Lg2 c5 3. c4 d4 4. d3 Pc6 5. e4 e5 6. Pe2 Le7 7. f4 h5 8. h3 h4 9. g4 g5 10. fxg5 Lxg5 11. O-O f6 12. Pd2 Pge7 13. Pb3 Dd6 14. Tf3 Pg6 15. Df1 O-O 16. a3 Le6 17. Pd2 a6 18. Tf5 Tae8 19. Kh1 b5 20. cxb5 axb5
21. Pf3
Granda heeft het bekende ‘Russische kwaliteitsoffer (met 18. Tf5) gebracht. Caruana heeft het ‘zoenoffer’ een tijdje niet aangenomen, maar nu acht hij de tijd rijp om het materiaal in zijn zak te steken.
21… Lxf5 22. exf5 Pf4 23. Pd2 Dc7 24. Pe4
24… Pa5
Waarschijnlijk beviel het Caruana niet dat wit na 24… Pxg2 25. Kxg2 Lxc1 26. Dxc1 het nodige tegenspel zou krijgen.
25. Lxf4 exf4
26. Tc1?!
Een interessant alternatief is 26. b4!? met als mogelijk scherp vervolg: 26… Pb3!? [26… Pb7 27. bxc5 Pxc5 28. Pxd4 (28. Tc1 f3!) 28… Pxe4 29. Lxe4 met gelijke kansen. ] 27. Pxg5 fxg5 [27… Pxa1 28. Pe6 is onduidelijk.] 28. Ld5+ Kg7 29. Lxb3 c4! met vermoedelijk beter spel voor zwart.
26… Pb3 27. Tc2 c4 28. Pg1 Pc5 29. Pxc5 Dxc5 30. dxc4
30… Te3!
Caruana neemt zijn kansen goed waar. Zijn stukken penetreren nu de witte stelling.
31. b4 Dc7 32. Ld5+ Kh8 33. Td2
In zijn enthousiasme speelt Caruana het heel frivool.
33… f3!?
Vrij simpel wint volgens mij 33… bxc4 34. Dxc4 [Na 34. Txd4 c3 valt de c-pion nauwelijks meer af te stoppen.] 34… Dxc4 35. Lxc4 Tc8 want dit is helemaal uit.
34. Txd4
Er is geen redding meer. 34. Lxf3 Dg3 35. Dg2 Txa3 is ook afschuwelijk voor wit.
34… Dg3 35. Pxf3 Tfe8 36. Td1 Te2
Mooi afgemaakt door de nieuwe ster. Giri zal zich nog eens achter zijn oor krabben als hij dit allemaal ziet…
0-1
Kamsky, Gata – Mamedyarov, Shakhriyar
1. e4 c5 2. Pf3 e6 3. d4 cxd4 4. Pxd4 Pc6 5. Pc3 Dc7 6. f4 d6 7. Le3 Pf6 8. Df3
Een populair systeem, vooral in combinatie met 0-0-0.
8… a6 9. Ld3
Ook deze zet heeft veel aanhangers. 9. O-O-O is hier ook de hoofdvariant.
9… Le7 10. O-O O-O 11. Kh1 Ld7 12. Tae1 b5 13. a3
13… Tab8
Dit is ooit eerder gespeeld en moet dan de beoogde verbetering zijn op de oudere voortzetting. [13… Pxd4 14. Lxd4 Lc6 15. Dh3 kwam voor in drie partijen waarbij die van de bekende ‘houwdegen’ Kotronias tegen Torrado Quintela, 2001 het meest overtuigend was.]
14. Pxc6 Lxc6 15. Dh3
15… Tfd8?!
Dit nieuwtje lijkt mij hoogst verdacht, zeker gezien het spectaculaire vervolg. Het alternatief werd al gespeeld door Kortschnoj in 1963 tegen Novopashin. Ook onze eigen meester Kick Langeweg wist in 1971 hoe zwart het moest aanpakken. Tegen Eddy Scholl (u kent hem wel, de oud-kampioen van Nederland) kwam hij zelfs in het voordeel met zwart na 15… Tbd8 16. Lc1 d5 17. e5 Pe4 18. Pe2 f5 19. Pd4 Ld7 20. g4 hoewel het een spannende stelling blijft.
16. Ld2
Zo maakt wit de aanvalszet e4-e5 mogelijk. Wit kon ook op een andere manier op aanval spelen. 16. Ld4 e5 17. fxe5 dxe5 18. Pd5 Lxd5 19. Lxe5 Dxe5 20. exd5 Dxd5 [20… Dd6?? 21. Txf6!] 21. Txf6 Dxd3 22. cxd3 Lxf6.
16… d5
Zwart mag niet meer wachten. Veiliger lijkt 16… e5?! maar daar blijkt in de praktijk niets van na 17. Pd5! een zet die in je in deze stelling mag verwachten. Een mogelijk vervolg: 17… Dd7 18. fxe5! dxe5 19. Pxe7+ Dxe7 20. Dh4 met grote problemen voor zwart.
17. e5 Pe4
Zo is vaak een aanval ontregeld in het Siciliaans en op het eerste gezicht lijkt zwart de opening goed doorgekomen te zijn. Daar denkt Kamsky overduidelijk anders over. Hij begint hier een reeks ondoorzichtige offers die tot groot, bijna beslissend voordeel leiden. Heeft hij dit allemaal thuis met de computer gevonden of achter het bord bedacht? Ik ben geneigd voor de laatste mogelijkheid te kiezen omdat hij niet bekend staat als een echte openingskenner.
18. f5! Pxd2
Die loper stond gewoon in!
19. fxe6!
Na 19. f6? h6! staat zwart duidelijk beter. Een mogelijke variant: 20. fxe7 Dxe7 21. Tf4 Pc4 en van wits aanval is weinig meer over.
19… Pe4 20. exf7+ Kh8
21. Pxd5!
Wederom een correct (schijn)offer en ook de enige manier om het initiatief vast te houden. Vooral niet 21. Pxe4? wegens 21… dxe4 22. Txe4 want nu krijgt zwart de gelegenheid tot een kwaliteitsoffer met 22… Txd3! en daarmee slaat hij de aanval definitief af.
21… Lxd5
22. Txe4!
Ook deze natuurlijk. Zei er ooit niet iemand dat lopers sterker zijn dan torens?
22… g6
De enige zet. 22… Lxe4?? verliest op slag. 23. Lxe4 g6 [23… h6 24. Df5] 24. Lxg6 gaat geforceerd mat.
23. Tef4
Hiermee wijkt Kamsky af van mijn ‘computervarianten’. De engine vindt 23. Te3 nog altijd kansrijk voor wit. Bijvoorbeeld 23… Kg7 24. e6 en wit houdt met drie pionnen voor het stuk, plus kansen tegen de zwarte koning genoeg compensatie.
23… Kg7?!
Na deze zet komt zwart stevig in de problemen. Een adequate verdediging bestond nu in het brutale 23… Dxe5! 24. Lxg6 Dg7 hoewel wit na 25. Le4 Lxe4 26. Txe4 nog altijd zeker niet slechter zal staan. Sterker nog: met de koning op de tocht moet zwart wel degelijk oppassen. Een voorbeeld: 26… Lf8 27. Df5! [Niet 27. Tg4?? wegens 27… Dxf7] 27… Tb6 28. Te8 Tbd6 29. h3 en wit heeft alle touwtjes in handen.
24. e6!
De dreiging is nu f8D, gevolgd door Tf7+ en mat.
24… Tf8 25. De3
De witte dame probeert nu de lange diagonaal te bereiken.
25… Lc5 26. De1
26… Ld6?
Pas hier gaat Mamedyarov beslissend de fout in. Overigens moet de witspeler alle credits ontvangen voor het slotspel dat nu volgt. De zwartspeler had hier het gepointeerde 26… Le7! moeten vinden. Daarmee wordt veld h4 gedekt zodat wits toren daar niet in de aanval kan ingrijpen. Wit kan met geweld de lange diagonaal voor zijn dame krijgen, waarna de zwarte koning naar het onveilige veld h6 moet. 27. c4 bxc4 28. Dc3+ Kh6 Vreemd genoeg zit er geen aanvalswending in. Wit moet het hebben van zijn twee vrijpionnen. Een mogelijke manier om in het voordeel te komen is met 29. Lxc4 Lxc4 30. Txc4 Wit heeft drie pionnen voor het stuk, terwijl de zwarte koning ook niet bepaald veilig staat. Desalniettemin is niet duidelijk hoe wit moet voortzetten na 30… Dd6 31. Tc6 en met opnieuw drie pionnen voor het stuk en de factor van de zwarte koning in de tocht, bepalen dat wit uitstekende kansen behoudt.
27. Th4
Ineens dreigt er Txh7+.
27… Le7
Deze komt een zet te laat.
28. De3!!
Weer een briljante gevonden door Kamsky.
28… h5
Helpt niet, maar er was nauwelijks een alternatief. Aanname van de toren komt hem te staan op verlies na 28… Lxh4 29. Dd4+ Kh6 30. Dxh4+ Kg7 31. Df6+ Kh6 32. Tf4 Dxf4 33. Dxf4+ Kg7 34. De5+ en zwart is teveel materiaal achtergekomen.
29. Dd4+
Ruim voldoende, zeker gezien de pointe die hij hierna gezien heeft. Mijn engine vindt 29. Txh5 de meest optimale weg naar de winst. 29… gxh5 30. Dd4+ Kh6 31. Tf6+ Kg7 32. Tg6+ Kh7 33. Dg7#.
29… Kh6
30. Txh5+!
Een prachtig besluit van een werkelijk magistraal gespeelde aanvalspartij. Na 30. Txh5+! Kxh5 heeft wit meerdere manieren om de winst af te dwingen. Ik denk dat hij [30… gxh5 31. Tf6+ Kg7 (31… Kg5 32. h4#) 32. Tg6+ Kh7 33. Dg7#] 31. Dg7! wel gepland zal hebben, waarna zwart ten gronde gaat aan de zwakte van g6.
1-0
Mamedyarov, Shakhriyar – Kamsky, Gata
1. d4 Pf6 2. c4 g6 3. Pc3 d5 4. Pf3 Lg7 5. h4 dxc4 6. e4 O-O 7. h5 c5 8. hxg6 hxg6 9. d5 b5 10. Lh6 Lxh6 11. Txh6 b4 12. Pa4 Kg7 13. Th4 c3 14. bxc3 bxc3 15. Tc1 Th8 16. Txh8 Dxh8 17. Pxc5 Pbd7 18. Pxd7 Lxd7 19. e5 Pe4 20. Dd4 Lf5
21. De3?!
Beter was 21. e6+ f6 22. De3 maar ook nu heeft zwart weinig te vrezen na 22… Dh1. Wit kan niet profiteren met 21. g4 omdat zwart na 21… Dh6 22. Tc2 Dh1! al vrij goed komt te staan.
21… Dh1! 22. Pd4
22… Tb8?!
Veel sterker was 22… Td8! 23. Pxf5+ gxf5 24. Dd4 Kg6 en wit heeft grote problemen.
23. d6!
Wit grijpt zijn kans.
23… Tb2!
maar zwart vecht goed terug.
24. d7 Txf2 25. Dxf2 Pxf2 26. Pxf5+ gxf5
27. d8=D
Op een curieuze wijze heeft wit zijn dame in feite naar d8 verplaatst. Hij staat nu een toren voor, maar na zwarts volgende zet blijkt die van weinig tot geen waarde:
27… Dh4!
Zoals bekend is de aanval van dame plus paard altijd heel sterk.
28. Ke2!
De enige zet, maar dat laat in feite remise toe. Om een voorbeeld te geven hoe slecht het kan aflopen voor wit: 28. Txc3 Pd3+! Dubbelschaak blijft een bijzonder gevaarlijk wapen. [Niet 28… Pe4+? wegens 29. g3!] 29. Kd2 De1+! 30. Kxd3 Dd1+ 31. Ke3 Dxd8 en nu staat zwart op winst.
28… De4+
Zwart mag zijn paard opgeven omdat hij weet dat de stelling remise is.
29. Kxf2 Df4+
30. Ke2
Hiermee berust hij min of meer in zijn lot. Na 30. Kg1? verliest wit zelfs nog: 30… De3+ 31. Kh2 Dxc1 32. Ld3 Df4+ 33. Kg1 Dd2 en de pion op c3 is beslissend geworden.
30… Dxc1
Wit staat weliswaar een loper voor, maar zijn stukken staan zo ongelukkig, terwijl de c3-pion een factor van belang blijft.
31. Dd1 Db2+ 32. Kd3 Dxa2 33. Kxc3 Da5+ 34. Kb3
En remise gegeven, waarmee de witspeler zijn lot bezegelde.
½ – ½
De analyses via de viewer:
(De foto’s zijn van snapshots van het live commentaar op de toernooisite)
