Tussen een impressie van het verleden en het oog op de toekomst en waar geluk nog heel gewoon is.

Maandag 9 december 2013; mijn vlucht met Pegasus Airlines van Schiphol met een overstap in Istanbul , naar de Turkse hoofdstad Ankara was zonder problemen verlopen.In de aankomsthal stond mijn reisgenoot uit Groningen, de genaturaliseerde Russische grootmeester Sergey Tiviakov mij reeds op te wachten.

Na het WK voor landenteams in het Turkse Antalya was hij niet direct met

het team naar Nederland teruggekeerd, maar even twee dagen naar zijn geboorteplaats Krasnodar in Rusland geweest. Vervolgens samen met een Boeing 737 richting Irak met eindbestemming Erbil, de hoofdstad van de federale staat Iraaks-Koerdistan. Ook deze vlucht verliep volgens plan, maar door een communicatiefout stond niemand ons midden in de nacht op te wachten bij het checkpoint van de luchthaven Erbil . Sergey wist raad en na enkele telefoontjes kwam een uur later een auto voorgereden en werden we naar het 4 **** Hotel Classy in de buitenwijk Ainkawa gebracht. De prachtige hotelkamer lonkte om na een reis van circa 16 uur direct te gaan slapen, maar eerst moest ik nog even iets opmerkelijks noteren, voor Turkije was ik een doorreisvisum nodig, maar voor Koerdistan geen verblijfsvisum. Voor de fotoimpressie van dit evenement klikt u hier.

Zelfs voor een globetrotter als Tiviakov was het begin van deze reis een sprong in het duister. Wat bezielt jullie om naar Irak te gaan, weten jullie wel of het daar veilig is? Voordat wij vertrokken waren dergelijke vragen en opmerkingen niet van de lucht, maar toch voor ons lonkte het nieuwe en we waren beiden direct enthousiast toen we een uitnodiging kregen om aan het 2de Open Internationaal Schaaktoernooi in deze Koerdische hoofdstad deel te nemen. Vooraf aan de reis had ik nog snel een pagina van Wikipedia geopend om me enigszins te oriënteren waar de reis precies heen zou gaan. De encyclopedie deed me herinneren aan mijn eigen schooltijd. Mesopotamie, het tweestromenland tussen de Eufraat en de Tigris met belangrijke steden als Bagdad, Kirkuk, Mosul en het al eerder genoemde Arbil ( ook wel Erbil of Irbil), met zijn 6000 jaar de oudste stad van de wereld. Op Bagdad en Mosul na, is Erbil de grootste stad van Irak en telt circa 1,8 miljoen inwoners. Na de invasie van Irak in 2003 is zij opgebloeid tot de meest welvarende stad van Irak. En sinds de val van Saddam Hoessain heeft de stad maar een paar zeldzame aanslagen gekend, dit in schril contrast met de rest van Irak. Zelfs tijdens ons verblijf in Erbil werden er weer drie aanslagen in de hoofdstad gepleegd met bijna honderd slachtoffers. De dichtstbijgelegen steden Kirkuk en Mosul zijn ook heden ten dage nog herhaaldelijk het mikpunt van terroristische aanslagen Maar gelukkig is Arbil voor iedereen veilig en rustig. Hier zijn o.a. het parlement en de regering van Koerdistan gehuisvest. Sinds de komst van de Koerdische regering is Arbil een nieuwe weg ingeslagen en wordt de stad gezien als de toegang tot een economisch Irak en een voorbeeld voor de rest van het land. En hier worden in tegenstelling met de rest van Irak en de omringende landen de winsten uit de olieindustrie massaal ingezet voor de ontwikkeling van Koerdistan.

Na een welverdiende rust hadden we beiden nog 1 ½ dag vrij alvorens het toernooi zou beginnen. Dat was een prachtige gelegenheid om de oude binnenstad eens te verkennen. Openbaar vervoer kent de stad niet, dus met een gammel busje uit het jaar nul richting centrum. Een Buskaartje is een onbekend verschijnsel en de ritprijs wordt op een speciale wijze voldaan. Je neemt plaats in de bus, neemt een biljet van 500 Dinar ( omgerekend ca. 0,30 € ) uit je portemonnee en geeft dit door aan je voor-buurman/vrouw, die het vervolgens weer doorgeeft aan degene die voor hem of haar zit. Met de tikje op de schouder wordt de bestuurder gewekt, die steekt zijn hand naar achteren en incasseert het biljet. Met een seintje aan de chauffeur kun je in-en uitstappen waar je maar wilt. Op goed geluk stappen we op een kruispunt uit en volgen een aanwijzing op een verkeersbord – richting Centrum. We bleken een goed gevoel te hebben, want al spoedig werd het steeds drukker, werden de straatjes smaller en doken de eerste groente-en fruitstalletjes op. Na een half uurtje kuieren werd ons eigenlijke doel bereikt, het oude stadscentrum waar als een baken in zee de Citadel opdoekt, gelegen op een heuvel en omringd door hoge muren. Door de tand des tijds is de oude binnenstad en de Citadel een oude bouwval. Alleen via een breed pad aan de noordkant net langs de buitenwand van de Citadel is het hoogste punt van het ooit glorierijke bouwwerk te bereiken.

Gelukkig wordt er nu in samenwerking met de UNIESCO hard aan gewerkt om dit belangrijke erfgoed in oude glorie te herstellen. Aan de zuidkant van de Citadel ligt het inmiddels schitterend gerestaureerde voorplein met prachtige fonteinen. Het is een ontwapende ontmoetingsplaats en het ademt een sfeer van gemoedelijkheid en rust. En rondom het plein krioelt het van mensen die hier in de Bazaar hun dagelijkse boodschappen doen. Tussen bouwvallige muren, meestal niet bestand tegen regen of sneeuw en slechts voorzien van spaarzame lichtpunten zijn honderden winkeltjes, boetiekjes en kraampjes ingericht. Alles is hier te koop en uitgestald tot midden op de straat of meters hoog opgestapeld wegens gebrek aan vloeroppervlak. Maar ondanks alle beperkingen bruist hier het leven. Wij lieten ons direct in de massa opnemen en hebben er ons aan gelaafd en intens genoten van dit fenomeen. Sommige straatjes zijn zo smal dat je bijna met uitgestrekte armen beide vervallen muren kunt aanraken. Hier en daar is het plaveisel afwezig of verkeerd in deplorabele toestand. En alles wat maar enigszins kan rijden wordt hier gebruikt voor de aan- en afvoer van de uiteenlopende producten. Het tweede economische circuit van de stad doet nog veel herinneren aan het oude gildewezen. Straatjes met louter levensmiddelen, met enkel juwelierszaakjes, of een straatje met aftandse boetiekjes waar je allerhande kleding, stoffen en tapijten kunt kopen. Daartussen talrijke snackbarretjes of staande kroegjes voor een hapje of een drankje en dan voornamelijk een heerlijke thee. Ook zijn er veel kraampjes met gedroogde zuidvruchten en noten en dan heel specifiek tentjes met diverse zoetigheden die meestal met het verzamelwoord Turks fruit worden aangeduid. Populair is Halwa, een lekkere specialiteit waarvan ik geen notie heb waarvan het is gemaakt. En als na een lange omzwerving in het doolhof van nauwe straatjes opeens de trek zich aandient, dan valt een lekker broodje shoarma , kebab of gyros gelardeerd met groentesnippers er best wel in. Het meest opmerkelijke straatje is wellicht Erbils Beursplein 5, de valutamarkt, een straatje van amper vijf meter breed, waar zo om de tien meter een valutahandelaar achter een houten kist met glazen wanden zit, waarin slechts één plank is aangebracht. Op de bodem liggen ongesorteerd losse bankbiljetten, maar op de plank bundels nieuwe en oude Dinars, Eurobiljetten en heel veel Dollars. Maar in het oog springen zijn de stapels bankbiljetten die op de kist in de open lucht liggen, en waar niemand zich druk overmaakt wanneer een handelaar even tijd neemt een sigaretje te roken of een theetje te drinken. Omgerekend is een Dollar ongeveer 1225 Dinar en een Euro 1650 Dinar. We voelden ons hier thuis, terug in de tijd toen geluk nog heel gewoon was. En van hun wellevendheid en optimisme kunnen we nog wel iets leren.

Aangezien de meeste ronden eerst in de namiddag begonnen waren er voor de buitenlandse gasten enkele excursies gepland. Op vrijdag 13 december, voorafgaand aan de tweede ronde betrof het een bustour langs de rand van de hoofdstad en een bezoek aan een van de nieuw aangelegde parken. Hier staat o.a. een gedenkteken met de volgende tekst :

Freedom is not free In remembrance of the 98 patriots who gave their lives for the freedom of Kurdistan in the twin terrorist attacks in Erbil on 1 February 2004. Their sacrifice shall never be forgotten. This monument was proposed by Mrs. Fawzia A. Abdulrahmann and commissioned by H.E. Prime Minster Necchervan Barzani.

De tweede trip vond plaats op maandag 16 december. We vertrokken met twee busjes richting het centrum, maar halverwege de rit werd een aantal personen onder wie de Armeense hoofdarbiter, zijn Bulgaarse assistent , de Russische schaakgrootmeester Igor Glek en enkele spelers onder wie de Roemeense Alina l’Ami en ik zonder enige voorkennis afgezet bij een overheidsgebouw, waar we kennis maakten met de heer Azad Sabir, president van het ”Kurdistan Region Olympic Committee – Iraq. Onder toeziend oog van fotografen en T.V. werd na een kort welkomstwoord van iedere bezoeker verwacht zich even voor te stellen en kort aan te geven met welke schaakactiviteiten men zich zoal bezighoudt. De voertaal was Engels. Vervolgens kreeg de president het woord en tot mijn grote verbazing sprak hij mij toe in het Nederlands. Hij liet ons weten dat sport in Koerdistan hoog op de agenda prijkt. Bij de laatste Olympische Spelen bestond de delegatie van Irak uit ongeveer 70% Koerdische mannen en bij de dames lag het percentage bijna op 100%. Na afloop van het officiële gedeelte vertelde de president mij dat hij tijdens de oorlog in 2004 met zijn familie was gevlucht naar Nederland en een aantal jaren in Leeuwarden had gewoond. Bij de terugkeer naar Erbil is hun dochter in Nederland gebleven en praktiseert hier nu als oogarts in de buurt van Den Haag.

Tussen neus en lippen door complimenteerde ik hem even voor zijn bijna accentloos gebruik der Nederlandse taal. Na de koffie het busje weer in en op naar een tweede audiëntie, ditmaal bij de burgemeester van Erbil, de heer Nawzad Hadi. In kort bestek kregen we uitleg over de ontwikkeling van zijn stad, die in amper twintig jaar moet uitgroeien tot een metropool. Een specifiek punt is het stimuleren van het toerisme, dat tot nu toe een onbeschreven blad papier is. Na de thee werd ons kleine gezelschap naar een prachtig restaurant gebracht, waar reeds de overige geïnviteerde buitenlanders op ons zaten te wachten. Zoals elke dag was ook hier de lunch weer rijkelijk voorzien van allerhande smakelijke gerechten.

Op de laatste vrije morgen gingen Alina L’Ami en ik samen op pad, terwijl jeugdvriend Sergey in het hotel achter bleef om zich op de partij van die dag voor te bereiden. We hielden een gammel busje staande waar toevallig ook enkele Koerdische spelers in zaten. Ons einddoel was zo dicht mogelijk bij de Citadel te komen, maar we hadden geen notie waar we het beste konden uitstappen. En ook nu trof ons weer de vriendelijkheid en hulpvaardigheid van de Koerden. Met wat koeterwaals gekeuvel en een handgebaar werd ons duidelijk gemaakt dat zij ons wel even zouden begeleiden waar wij graag naar toe wilden. Bij een geïmproviseerde halte stapten we met de Koerden uit en een van hen ontfermde zich over ons. Na een korte wandeling bood onze begeleider ons een theetje aan, en bracht ons vervolgens na het belangrijkste punt van het centrum,de voet van de Citadel. Het was nog veel drukker dan toen ik met Sergey hier was. Het bleek de dag van de Koerdische vlag te zijn. Door een uitzinnige menigte werden wij hier verwelkomd.met het overhandigen van vlaggetjes. Fotografen , pers en televisie doken op ons af en heel spontaan gingen we op portret met een groep jonge dames in Koerdische klederdracht en evenzo met een paar agenten en militairen. Hoewel het normaal niet mag, kregen Alina en ik bij hoge uitzondering toestemming van de beveiliging de zuidelijke opgang naar de Citadel te nemen en daar vanaf de transen foto’s te maken van het beneden ons liggende prachtig versierde plein. En al die tijd wachtte onze begeleider ons rustig op aan de voet van dit oude vestingwerk. Zoals gezegd, de Koerdische bevolking is vriendelijk en hulpvaardig, maar ook eerlijk, vergevingsgezind en opmerkelijk tolerant. Kerk en staat zijn gescheiden, er is godsdienstvrijheid en de Moslim en de Christen gaan normaal met elkaar om. Moskeeën en Christelijke kerken zoals de Babylonische Church ( = de Kerk van Jezus Christus van de Heiligen der laatste Dagen) markeren belangrijk plaatsen in de stad. Naar verluidt ligt het percentage aanhangers van de Islam boven die van de Christelijk kerk. Het dragen van een hoofddoekje is populair , maar het dragen van de boerka is eigenlijk not done. De wat oudere vrouw gaat over het algemeen nog in het zwart gekleed, maar de dames doen wel geregeld zelfstandig boodschappen. Er is een hechte familieband en buitenshuis overheerst de mannenwereld Er is geen multiculturele samenleving en toeristen zijn tot nu toe op de vingers van een hand te tellen

De militaire beveiliging richt zich voornamelijk op overheidsgebouwen en de luchthaven van Erbil, de politie daarentegen houdt zich voornamelijk bezig het chaotische verkeer enigszins te regelen. Alles voltrekt zich hier zonder enige opwinding in volmaakte rust en onder elkaar blijft men heer in het verkeer. Ondanks het gebrek aan zebrapaden, kan de voetganger met gerust hart oversteken. .

Zoals door de burgemeester werd verteld, ontwikkelt zich aan de rand van het oude stadscentrum een metropool, waarvan de nieuwe skyline reeds zichtbaar is. Vlakbij het nieuwe Dream City winkelcentrum verrijzen tientallen torenflats en er worden nieuwe 4-baans toegangswegen aangelegd met daartussen in prachtige parken met grote vijverpartijen en kleine restaurants , waar het zomers ondanks de hitte ( plm. 40 – 45 C.) wellicht goed toeven is en waar kinderen naar harte lust kunnen spelen en gebruikmaken van de talrijke speelattributen.

Met de Arabische keuken hebben we uitgebreid kennis kunnen maken. In het hotel Classy stond elke morgen een zeer gevarieerd ontbijtbuffet , met diverse liflafjes, diverse broodsoorten en cakejes, veel groentesalades, fruit en gedroogde zuidvruchten, warme hapjes en zelfs de soep was niet vergeten. Op een enkele uitzondering na werd telkens in een ander restaurant de lunch of het diner gebruikt. En altijd een enorme keur van gerechten die aan tafel werden geserveerd, dan wel in een lopend buffet. Lams- en kippenvlees en vis maken steeds deel uit van het hoofdgerecht en aan de opmaak van de schotels wordt bijzonder veel aandacht besteed. Het is een lust voor het oog. Het zag er meestal zo aantrekkelijk uit dan je het niet aan je voorbij kon laten gaan en praktisch alle vreemde gerechten gingen er met smaak in. Ook de vriendelijke bediening en de overige service in de hotels en restaurants hebben we bijzonder op prijs gesteld. Maar niet alleen wij, ook de inwoners van de stad weten het uit-eten-gaan vast wel goed te waarderen, want de restaurants zijn over het algemeen zeer goed bezet.

‎Het 2e Koedische Schaakfestival ( Erbil 12 – 19 december 2013)

Het schaakfestival, gefinancierd door het ministerie van cultuur, wordt in de eerste plaats georganiseerd om de schaaksport te populariseren en om Koerdische spelers de mogelijkheid te bieden zich te meten met gekwalificeerde spelers uit het buitenland. Daarnaast krijgen hier hun eigen scheidsrechters de gelegenheid ervaring op te doen in de arbitrage van internationale toernooien. Momenteel bestaan reeds vergevorderde plannen om het schaken als vak in het onderwijs te introduceren. Aan het toernooi namen 70 spelers deel afkomstig uit 21 landen, waarvan 18 op uitnodiging. Daarnaast 4 uit Iran, en uit Turkije, India, Algerije en Zuid Afrika elk één speler , aangevuld met 44 spelers uit Irak. Voorafgaand aan de eerste ronde werd een simultaanseance gegeven voor kinderen uit Erbil die daarvoor speciaal in Koerdische dracht waren aangekleed. Daarna volgde de officiële opening met de eerste zet aan het bord van Sergey Tiviakov door de burgemeester van Erbil. Op een enkele uitzondering na waren de resultaten van de eerste ronde praktisch conform de ratingen , hoog tegen laag 1 – 0. Merkwaardig is het feit dat de Koerdische Irakezen geen rating hebben en het toernooi als zodanig niet erkend wordt door de Iraakse Schaakbond, die in Bagdad zetelt. Speciaal voor de buitenlanders was het dus moeilijk te peilen hoe zwak of sterk een Koerdische opponent zou zijn. Hoewel ik in dit toernooi geen beste beurt maakte door 1 ½ punt te verspelen ten gevolge van een tweetal blunders, heb ik ook aan de lijve ondervonden dat de Koerdische ratingloze spelers het schaken op de 64-velden goed onder de knie hebben. Naar mijn bescheiden inschatting zelfs gemiddeld een hogere rating dan ik zelf.

De met nummer een geplaatste Tiviakov vatte het toernooi uiterst serieus op en bereidde zich elke ronde mentaal goed voor. Dat uitte zich specifiek als hij zich afmeldde voor een excursie voorafgaande aan een ronde, die normaal om 17.00 uur begon. De speeltijd was 90 minuten + een toevoeging van 30 seconden per zet. Het toernooi vond plaats in een van de prachtige zalen van het nieuwe congrescentrum. Het was uitstekend georganiseerd en de toernooizaal uiterst smaakvol ingericht met o.a. alle landenvlaggen en tafelvlaggetjes van de deelnemers; de spelers ontbrak het aan niets, zonder meer een heerlijke ambiance. Pers, radio en de T.V. gaven bij opening en sluiting in grote getale acte de présence. Voorafgaande aan de prijsuitreiking werd ik als eerste in de gelegenheid gesteld onze dank uit te spreken voor de uitnodiging, over de gastvrijheid en over de kwaliteit van de organisatie.

“Laydies and gentleman, I am so sorry, I don’t speak your own language, but I do hope you will understand my English speech” ……..…… “Finally we wish you all a tremendous Christmas time,

a beautiful turn of the year and in every respect a prosperous and happy 2014.

We hope Erbil, the Capital city of Koerdistan will invite us for a following rendezvous.

Thank you very much for your attention.”

Na nog een enkel ander vriendelijk woord volgde de prijsuitreiking. Sergey Tiviakov had de hoge verwachtingen niet gelogenstraft en eiste de hoofdprijs op. Uit handen van de minister van cultuur Kawa Mamhood mocht hij een kristallen bokaal en een goed gevulde enveloppe in ontvangst nemen. De overige prijzen werden o.a. uitgereikt door burgemeester Nawzad en door de president van het Olympisch Comité, Azad Sabir.

Eindstand na 9 ronden

Start

nr. Pnt.

1 1. GM Sergei Tiviakov (NED-2658) 7,5

2 2. GM Konstantin Tarlev (UKR- 2562) 7,0

9 3. GM Attila Czebe (HUN- 2451) 7.0

4 4. GM Sarunas Sulskis ( LIT- 2529 ) 6.5

3 5. GM Vadim Malakhatko (BEL- 2542) 6.5

7 6. GM Ilmars Starostits (LIT- 2458) 6.5

10 7. GM Zoltan Varga (HUN- 2444) 6.5

15 8. IM Hussein Ali Hussein (IRQ- 2277) 6.5

11 9. IM/WGM Anastasia SAVINA (RUS- 2403) 6.0

22 10. Mohammed Kardo Ako (IRQ- 2079) 6.0

17 11. Mohammed Zhaher Didar (IRQ- 2212) 6.0

14 12. WGM Adriana Nikolova ( BUL- 2293) 6.0

12 13. WGM Alina l’Ami (ROU- 2390) 6.0

33 47 Johan Zwanepol (NED- 1923) 3.5

……. totaal 70 spelers

Na de closing ceremony vertrokken we per bus naar een chique restaurant, waar we in een speciale zaal à la Louis Quatorze een geweldig farewell dinner kregen aangeboden. Het was zo omvangrijk dat je er nauwelijks aan toe kwam om overal even van te proeven. Zonder meer fantastisch was het opdienen van met geroosterd vlees omringde dolken van circa twee meter lengte en versierd met fruit en groente. Dit alles werd nog extra gestipuleerd door een aantal zwaarden waarop ook diverse vleesgerechten waren aangebracht. Het diner werd uiteindelijk besloten met een heerlijk dessert en koffie of thee met diverse versnaperingen toe.

Maar ook aan alle goede dingen komt helaas een eind. Sergey en ik moesten als eersten vertrekken.

Er werd nog vlug een groepsfoto gemaakt en daarna volgde het afscheid van onze schaakvrienden. Eerst met een taxi naar het hotel en vervolgens met onze bagage richting Erbil Airport. Reeds diezelfde avond om 22.50 uur vertrok de Boeing 737 van Transavia richting Schiphol. Het was een van de eerste rechtstreekse vluchten van de Koerdische hoofdstad naar Nederland. Na rond vierenhalf uur vliegen zetten we met een zachte landing vrijdagmorgen om 03.20 uur weer voet op Nederlandse bodem. Vanwege het tijdsverschil was het nog maar 01.20 uur en dus moesten we nog een lange tijd wachten voor de eerste trein zou vertrekken. Om 8.50 uur reden we het station Groningen binnen en daar werden we reeds opgewacht door een van mijn vrienden. Eerst werd Tiviakov in de stad naar huis gebracht en een kwartiertje later ik voor mijn huis in Peize

Voldaan en intens tevreden over een fantastische reis. Johan Zwanepol

Foto’s : Alina l’Ami, Anastasia Savina , Konstantin Tarlev,

Sergey Tiviakov en Johan Zwanepol