Schaakrubrieken weekend 29 oktober 2016
Wekelijks publiceren of verwijzen wij naar deze schaakrubrieken. Wij streven naar publicatie op de woensdag na het voorgaande weekend.
| Hans Ree | Gert Ligterink | Hans Böhm | Bab Wilders | Johan Hut | Rini Kuijf | Henk Prins |
Daar komt Harry
De dierentuin Artis wil de dieren geen mensennamen meer geven, behalve bij extreme vertedering voor jonge olifantjes, maar in de schaakwereld gaat het net omgekeerd. Daar krijgen levenloze stukjes hout zoals de pionnen steeds vaker een mensennaam. Aaron Nimzowitsch schreef in 1925 dat voor hem de vrijpion net als de mens een ziel had, en wensen die onbewust in hem sluimerden en angsten waarvan de pion zelf geen weet had. Een jaar eerder beschreef Savielly Tartakower een gesprek van de pionnen en de stukken over de verdeling van hun taken. Maar die twee grote schaakschrijvers gingen niet zover dat ze de pionnen Kwik, Kwek en Kwak noemden. Die kant gaat het tegenwoordig wel op.
De Schotse grootmeester Jonathan Rowson had het in 1998 in zijn veelgeprezen boek Understanding the Grünfeld ove r Alfred de a-pion en vooral over Delroy de vrije d-pion, een hoofdrolspeler in het drama van de Grünfeldverdediging. En de Engelsman Simon Williams, schaker, schrijver en commentator, zegt dat hij nooit grootmeester was geworden zonder Harry de h-pion, de pion die hij graag naar voren stuurt. Misschien was Alexander Riazantsev nooit kampioen van Rusland geworden zonder Harry. Er waren grote kanonnen in de ‘Superfinal’ die de afgelopen weken in Novosibirsk werd gespeeld, zoals Alexander Grisjtsjoek, Peter Svidler, Jevgeni Tomasjevski en Dmitri Jakovenko.
Riazantsev was nauwelijks nog een actieve schaker. In 1997 was hij wereldkampioen bij de schakertjes van onder de twaalf en later heeft hij ook nog belangrijke successen behaald, maar de laatste jaren was hij vooral actief als coach van het Russische team en als secondant, bijvoorbeeld van Vladimir Kramnik in het laatste Tal Memorial. De opmars van de h-pion op de vijfde zet zoals in de volgende partij werd nog niet zo lang geleden beschouwd als een bewijs van grote primitiviteit of als een flauwe grap. Sinds Alexander Morozevitsj het in 2012 een paar keer deed, weten we beter.
Alexander Riazantsev-Dmitri Kokarev, Russisch kampioenschap Novosibirsk 2016
1. d4 Pf6 2. c4 g6 3. Pc3 d5 4. Pf3 Lg7 5. h4 Daar is Harry. Het idee is dat 5…0-0 6. h5 onprettig voor zwart zou zijn, omdat 6…Pxh5 niet goed gaat vanwege 7. Pxd5. 5…dxc4 6. e4 0-0 7. Lxc4 c5 8. d5 b5 9. Lxb5 Pxe4 10. Pxe4 Da5+ 11. Pc3 Lxc3+ 12. bxc3 Dxb5 13. h5 Dc4 14. hxg6 fxg6 15. Th4 Dxc3+ 16. Ld2 Dd3 17. Lh6 Dxd1+ 18. Txd1 Te8 19. Pg5 Pd7 20. Pe6 Tb8 21. Pc7 Td8 22. Pe6 Te8 23. Pc7 Td8 24. Te4 Tb7 Dit alles was al eens gespeeld in een rapidpartij Mamediarov – Giri, Beijing 2013. Mamediarov deed toen 25. Lf4 en hoewel hij na 25…Pf6 26. Txe7 Td7 27. Txd7 zeker niet slecht stond, verloor hij die partij. 25. d6 Een nieuwtje.
Short stelt vrouwen en hun mannelijke verdedigers teleur
Terwijl de aandacht in Nederland vooral uitging naar de verrichtingen van Jorden van Foreest en Ivan Sokolov, keek de rest van de wereld met grote interesse naar de andere tweekamp in Hoogeveen tussen Nigel Short en de Chinese wereldkampioene Yifan Hou. Omdat Short vorig jaar in twee geruchtmakende columns in het tijdschrift New in Chess zijn vingers had gebrand aan de vraag waarom schakende vrouwen zo ver achterblijven bij de mannen, hoopten velen dat Hou hem een gevoelig lesje zou leren. Vooral in de Engelse pers werd Short indertijd neergesabeld als een vrouwenhater. In The Daily Telegraph verscheen een artikel met als kop ‘Nigel Short: Meisjes hebben niet de hersens om te schaken.’ Dat had hij niet geschreven, maar het kwaad was geschied. Hoewel de storm na enige tijd ging liggen, bleef het beeld hangen van een arrogante schaker die van mening is dat het brein van de man superieur is aan dat van de vrouw. Short heeft het geweten. Overal ter wereld werd hij geïnterviewd en moest hij zich in discussieprogramma’s verdedigen tegen felle, vaak vrouwelijke opponenten. Soms werd iets originelers bedacht. Toen hij begin dit jaar een toernooi in Nieuw Zeeland speelde, werd een simultaan–seance geregeld waarin hij het moest opnemen tegen twintig vrouwen. De organisatoren zouden graag een andere uitslag hebben gezien, maar Short won alle partijen. Ook in Hoogeveen stelde Short de vrouwen en hun mannelijke verdedigers teleur door Hou betrekkelijk eenvoudig te verslaan. Na vijf van de zes partijen stond hij met 3,5-1,5 voor en was zijn eindzege zeker. Groot was de blijdschap van Hou na haar winst in de zesde partij, tot haar werd verteld dat het punt niet telde voor de internationale ratinglijst. Als een tweekamp is beslist, beschouwt de wereldschaakbond FIDE eventuele volgende partijen als exhibities zonder competitieve waarde.
Hou-Short Hoogeveen 2016, 6de partij
1. e4 e5 2. Pf3 Pc6 3. Lb5 a6 4. La4 Pf6 5. 0-0 Le7 6. Te1 b5 7. Lb3 d6 8. c3 0-0 9. h3 Pa5 10. Lc2 c5 11. d4 Dc7 12. Pbd2 cxd4 13. cxd4 Ld7 14. Pf1 Tac8 15. Te2 Tfe8 16. Pg3 Ld8 17. b3 Pc6 18. Lb2 Da7 19. d5 Pb4 20. Lb1 a5 21. a3 Pa6 22. b4 Db7 23. Dd2 axb4 24. axb4 Pc7 25. Ph4 Deze zet zal tot een spectaculair succes leiden, maar na afloop had Hou haar twijfels. Als zwart zich correct verdedigt, heeft wits koningsaanval onvoldoende kracht. 25 …g6 26. Ta3 Pa8 27. Tf3
Succes in Hoogeveen
Het jaarlijkse schaakevenement in Hoogeveen was wederom een succes. Vanwege de boeiende tweekampen komt de rest er een beetje bekaaid vanaf: het sterk bezette Open toernooi (80 deelnemers) en twee toernooien voor amateurs (een ochtend- en een middaggroep, 140 spelers in totaal). Het Hoogeveen Open werd gedomineerd door een grote delegatie uit India. De laatste ronde bracht, zoals vaak, nog grote verschuivingen teweeg. Onze jeugdige talenten Lucas van Foreest en Casper Schoppen speelden zich goed in de kijker.
Eindstand aan kop: 1.Gupta 7,5/9 2.Sandipan 7 3.Shyam, Laith (allemaal uit India), L. van Foreest, Schoppen, Romanishin (Rus) 6,5
C. Schoppen – C. Sandipan
Casper (14 jaar) heeft een Elo-rating van 2300 en grootmeester Chanda Sandipan (33) heeft 300 punten meer. Van dat immense verschil is niets te merken dankzij een goede voorbereiding.
1.d4 d5 2.c4 c6 3.Pf3 Pf6 4.Dc2 dxc4 5.Dxc4 Lg4 6.Pbd2 Pbd7 7.g3 e6 8.Lg2 Le7 9.0-0 0-0 10.Db3 Db6 11.Pc4 Da6 12.Ld2 Pb6 13.Tfc1 Pe4 14.Le1 Pxc4 15.Txc4 Pd6 16.Ta4
A tempo gespeeld en voorbereid. Een sterke jongen die dan toch ingaat op 16…Dxe2 17.d5 Pe4 18.Pd4 Pc5 19.Pxe2 Pxb3 20.axb3 Lxe2 21.dxc6 en zwart speelt alleen maar op remise. Daarom wijkt Chanda af. 16…Db6 17.Lb4 Tfe8 18.e3 Lxf3 19.Lxf3 Dc7 20.Tc1 a5 21.Lxd6 Lxd6 22.Tac4 De7 en de grootmeester bood remise aan want hij heeft niets om aan te vallen en moet afwachten. Lucas van Foreest (15 jaar, Elo 2350) hield knap remise tegen toernooiwinnaar Abhijeet Gupta (in 2008 jeugdwereldkampioen en huidige Elo-rating 2650). Het is te hopen dat de KNSB serieus werk maakt van een gedegen begeleiding voor deze en nog meer talentvolle jeugdspelers. Het is al snel te laat.
Jorden van Foreest en Ivan Sokolov maakten er een mooi spektakel van. Zes vechtpartijen met vijf overwinningen. De eerste vijf partijen waren allemaal winstpartijen voor wit, die vanaf de opening rücksichtslos op de aanval speelde. Toch was die ene remise ook zeer de moeite waard.
J. van Foreest – I. Sokolov
Met de tussenstand 2-3 moest Jorden winnen. 1.e4 e5 2.Pf3 Pc6 3.d4 exd4 4.Pxd4 Df6 Beide spelers probeerden in de openingsfase de tegenstander zo snel mogelijk naar onbekend terrein te lokken. Dit is de Schotse opening. 5.Pb5 Lc5 6.De2 Lb6 7.P1c3 La5 8.Ld2 a6 9.P5a3 Na 9.Pd5 Dxb2 10.Pbxc7+ Lxc7 11.Pxc7+ Kd8 12.Pxa8 Dxa1+ 13.Dd1 Dxd1+ 14.Kxd1 is de remisemarge groot. 9…b5 10.0-0-0 Pge7 11.Pd5 Lxd2+ 12.Dxd2 Pxd5 13.exd5 Pe7 14.Le2 Wit houdt consequent de dames op het bord. Er was niets mis met 14.d6 cxd6 15.Dxd6 Dxd6 16.Txd6 en wit staat structureel wat beter. Jorden zoekt het avontuur. 14…d6 15.Da5 0-0 16.The1 Lf5 17.Dxc7 Tfc8 Zwart heeft voldoende compensatie maar een pion is een pion. 18.Db6 Tc5 19.Td2 Tac8 20.Dxa6!? Wit start een kamikaze-actie (20.Lf3 houdt de boel nog een beetje bij elkaar). Zwart kan nu het initiatief grijpen met 20…Pxd5 maar wat Sokolov doet is ook goed. 20…Dg5 21.Ld1 b4
22.h4 Dh6 23.Txe7 bxa3 24.Te3 axb2+ 25.Kb1 Dxh4 26.g4! Veel beter dan 26.Dxd6 Da4 27.Tb3 h6 en zwart heeft een mooie aanvalsstelling.
26…Lxg4 27.Dxd6 h5 28.Lxg4 Dxg4 29.Te8+ Txe8 30.Dxc5 Dg1+ 31.Kxb2 Tb8+ 32.Kc3 Da1+ 33.Kd3 Df1+ 34.Kd4 De1 35.Kc3 Da1+ “Ik forceerde de remise met zetherhaling en won daarmee de tweekamp” verklaarde Sokolov. Hij was onder de indruk van het spel van Jorden, vergeleek hem met onze grote talenten Timman en Piket. “Hij zou meer openingskennis moeten opdoen, dat is niet leuk maar dat betaalt zich wel uit”. Naspelen van de partijen van verdedigingskunstenaars zoals Petrosjan en Karpov is ook aan te raden. Die voorvoelden gevaar en waren meesters van de profylactische zet.
Volgende week de andere tweekamp tussen Nigel Short en wereldkampioene Yifan Hou met een discutabel staartje.
Normaliter krijg ik jeuk van het woord kids (‘We zijn even weg geweest met de kids’), maar bij een Engels boek is al het wat minder lelijk, al geef ik ook daar de voorkeur aan children. Dit ei gelegd hebbend gaan we naar het bewuste boek van Thomas Engqvist Chess Strategy for kids (www.gambitbooks.com, ISBN 978-1-910093-87-0, € 13,50). In vijftig hoofdstukjes, met ieder een eigen thema, behandelt de Zweedse schaakmeester en trainer alles wat men na een hopelijk geslaagde opening zoal op het bord kan krijgen in het middenspel. Ieder hoofdstuk, genaamd Smart Strategy, heeft zes diagrammen met uitleg. Bijvoorbeeld nr. 41 gaat over het kwaliteitsoffer aan de hand van een partij van wereldkampioen Petrosian die zei: de toren is mijn lievelingsstuk, want die kan ik offeren tegen paard of loper. Na deze hoofdstukjes een aantal diagrammen met als opgave uit te vinden bij welk Smart Strategy dit een voorbeeld is. En een aantal oefendiagrammen. Daarna een uitgebreide lijst schaaktermen, altijd handig als je tegen een Engelse speelt. Ten slotte aanwijzingen hoe men het strategisch inzicht kan verbeteren door het naspelen van partijen van grote strategen zoals Capablanca.
Voorts wil ik nog opmerken dat menig huis- en clubschaker, ook van de leeftijd der zeer sterken en van welke kunne dan ook, heel wat van dit boek kan opsteken ter verfrissing van wat enigszins weggezakt is in de grijze brei. Maar voor jeugdleiders is het in ieder geval een prachtboek. Er zijn schakers die eigenlijk maar door één partij blijven voortleven, zo ook Leo Fleischmann, of Forgacs, naar zijn Hongaarse voornaam. In 1907 werd hij Hongaars kampioen en had af en toe succes in toernooien, maar na de Eerste Wereldoorlog speelde hij niet meer tot zijn dood in 1930. De bewuste partij is tegen een echte grootmeester, Tartakower, en wordt nog steeds bestudeerd.
Forgacs-Tartakower, St Petersburg 1909:
1.e4 e6 Frans 2.d4 d5 3.Pc3 Pf6 4.Lg5 Le7 5.e5 Pe4 6.Pxe4 Lxg5 7.Pxg5 Dxg5 8.g3 c5 9.c3 Pc6 10. f4 De7 11.Pf3 Ld7 12.Dd2 0-0 Later bekritiseerd maar als je alles weet…. 13.Ld3 c4 zwak 14.Lc2 b5 15.0-0 a5 16.Tae1 b4 met al deze activiteiten op de damevleugel geeft zwart wit de kans tot een daverende koningsaanval 17.f5 een offer en een zet die zwart eerder had moeten spelen exf (het alternatief was een tegenoffer met 17..f6 maar dan 18.exf Dxf6 19.fxe6 Lxe6 20.Pg5) 18.g4 gooit de boel open fxg 19.Pg5 g6 20.Tf6 Kg7 21.Tef1 Le8 22.Df4 Pd8 zwart, toch geen onbelangrijke grootmeester, kan alleen maar keepen. 23.e6 Ta6 slaan op e6 is uitgesloten 24.De5 dreigt Txg6 mat en de koning slaat op de vlucht: 24..Kh6 25.T1f5 een in de steek gelaten koning, belaagd door een heel leger. 25..fxe wanhoop 26.Pf7† Dxf7 27.Th5† Kg7 28.Txg6 mat, dus toch. Een schitterende aanval en veel varianten zijn nog mooier, bijvoorbeeld na het niet gespeelde 17..f6 18.exf gxf! 19.fxe Lxe6 20.Dh6! Pd8 21.Pg5 Ta6 22.Lxh7† Kh8 23.Lf5† Kg8 24.Lxe6† Pxe6 25. Pxe6 Txe6 26.Txe6 Dxe6 27.Dg6† Kh8 28.Tf5!
Probleem 2604 is een tweezet van Bwee:
Sleutelzet 2602:1.Tf3!
Afek scoort spectaculair in Haarlem
Thomas Willemze heeft de topgroep van het toernooi Haarlemse Meesters gewonnen. De uit Leiden afkomstige meester, die tegenwoordig in Haarlem woont, bleef in de tienkamp Manuel Bosboom en Jaap de Jager voor. Dat waren ook de drie favorieten, die elkaar in rating niet veel ontlopen.
Opvallend in de open groep daaronder was de toernooizege van Yochanan Afek met een score van 8,5 uit 9. Hij was de nummer vijf op rating en dan is het niet bijzonder om het toernooi te winnen, maar de score is dat wel. In de tweede helft van het toernooi versloeg hij drie van zijn hoger gerate tegenstanders. De vierde kwam hij niet tegen. Op Facebook toonde Afek zich verheugd over dit hoogste resultaat dat hij ooit in een toernooi had behaald. In punten wel te verstaan. In 2002 had de Amsterdamse Israëliër het open kampioenschap van Parijs gewonnen, wat het enige grootmeesterresultaat in zijn carrière betekende. Dat presteerde hij op de leeftijd van vijftig jaar.
Nu, bij dit nieuwe hoogtepunt, is Afek 64. Je zou hem een laatbloeier kunnen noemen. Beter is om te zeggen dat het actieve spel bij hem niet op de eerste plaats staat. Afek is ook eindspelcomponist, arbiter, journalist en organisator. De bloei van deze duizendpoot is er dus allang. Het is gewoon leuk dat hij dan zelf ook weer eens een toernooi wint en wel met zo’n reuzenscore op een respectabele leeftijd.
Vorige week schreef ik dat Ivan Sokolov in zijn match tegen Jorden van Foreest in Hoogeveen probeerde de aanval van de jonge Groninger op zijn positie als nummer vier van Nederland af te slaan. Dat is voorlopig gelukt, Sokolov won de match met 3,5-2,5. Nadat de eerste vijf partijen steeds door de witspeler werden gewonnen, hield Sokolov de zesde partij met zwart moeiteloos remise. Vorige week liet ik de eerste winstpartij van Sokolov zien, nu de eerste van Van Foreest. Net zo hardhandig als bijna alle matchpartijen.
Van Foreest-Sokolov
1.e4 e5 2.Pf3 d6 3.d4 Pf6 4.Pc3 Pbd7 5.Lc4 exd4 6.Dxd4 Pb6 7.Lf4 Een nieuwtje, naar een idee dat Van Foreest al eerder op het bord had gebracht. Wit ontwikkelt zijn stukken nu heel snel. Dat hij het loperpaar verliest, is minder belangrijk.7…Le7 8.0-0-0 Pxc4 9.Dxc4 0-0 10.The1 Le6 11.Df1 Een vreemd veld voor de dame, maar de witte torens staan mooi en wits aanvalsplan wordt snel duidelijk. 11…Dc8 12.Pd4 Ld7 13.f3 Tb8 14.g4 b5 15.Pf5 Ld8 Zwart hecht wel heel erg aan zijn loperpaar. Maar na 15…Lxf5 16.gxf5 staat wit klaar voor de aanval. 16.Dh3 Hier was Van Foreest achteraf niet zo tevreden over, omdat hij ook om zijn eigen koning moet denken. 16…b4 17.Pe2 Da6 18.Kb1 Le6 19.b3 Tb5 Om het geplande Lc1 met Ta5 te beantwoorden. Als wit geen Lc1 speelt, kan hij a2 met Pc1 dekken. 20.Le3 d5?
21.Pxg7 Kxg7 22.Lh6+ Kg8 23.Lxf8 Kxf8 24.Dh6+ Ke8 Of 24…Kg8 25.Dg5+ Kh8 26.e5 en wit wint met groot voordeel zijn stuk terug.
25.Pd4 Ta5 26.Pxe6 fxe6 27.exd5Uiteindelijk beslissen toch die mooi geposteerde torens.27…e5 28.Txe5+ Kd7
Voor beginners A7157
Voor gevorderden B7157
In het genre van de eindspelstudie worden mooie dingen gemaakt. In de W.C.C.T (World Chess Composition Tournament) van 2001 tot en met 2003, een olympiade tussen landen op het gebied van schaakcomposities, werd onderstaande studie van P. Benno uit Hongarije bekroond met de eerste prijs.
1. Tb7-b8+ Ka8xa7 2. Tb8-b7+ Ka7-a8 3. Tb7xc7 (Het verschil met de beginstelling is dat pion a7 is verdwenen en veld b8 toegankelijk is voor de zwarte koning. Zwart kan nu niet 3. …Dxe4+ spelen, dus: ) 3. ….De8xh5 (Zwart kan met zijn dame proberen een schaakaanval op te zetten door 3. …Df8. In dat geval volgt er 4. Tc8+ Dxc8 5. c7+ Ka7 6. Th7 en het is over. Na 3. …Dxh5 dreigt de dame de witte koning via d1 te bestoken, waardoor wit niet meer kan winnen.) 4. Tc7-c8+ Ka8-a7 5. Tc8-a8+! (Niet goed is de voor de hand liggende zet 5. c7? Zwart vervolgt dan met 5. …Dh1+ en 6 ….Dh2. Wit kan daarna niet naar de derde lijn om uit de schaakjes te ontsnappen, omdat er dan Dh3+ volgt en zwart slaat de toren op c8.) 5. ….Ka7xa8 6. c6-c7+ Ka8-a7 7. c7-c8D
Prachtig hoe in deze studie de patwending met succes wordt bestreden door het vele materiaal dat wit moet geven en het tot vier keer toe dwingen van de zwarte koning naar a7.
Sokolov noemde vrijpionnen in Wijk aan Zee “gevaarlijke jongens”. Prachtig vond ik. Alleen, dat die dan tot Dame (!), Toren of Paard promoveren … Tot Loper, Raadsheer of Bisschop is nog daaraan toe!