Krantenrubrieken weekend 17 december 2022
Wekelijks publiceren we de diverse schaakrubrieken van de weekendkranten. Wij streven naar publicatie op de woensdag of donderdag na het voorgaande weekend.
| Hans Ree | Gert Ligterink | Hans Böhm | Dimitri Reinderman | Rini Kuijf | Henk Prins |
Chinese suprematie
Niet dat we er veel van merkten, maar 2022 was door de FIDE tot het jaar van de vrouw uitgeroepen. Misschien was het vanwege een reglementswijziging uit 2018 die ons dit jaar een kandidatentoernooi voor de vrouwen gaf. Net nu de traditionele vorm van het algemene WK door Magnus Carlsen wordt ondermijnd, is het WK voor de vrouwen daar meer op gaan lijken, omdat het volgens FIDE-president Dvorkovich meer waardigheid nodig had. Er kwam een kandidatentoernooi van acht speelsters, verdeeld in twee poules.
Begin november won in Monaco de Chinese Lei Tingjie Poule A en een week geleden won Tan Zhongyi, ook Chinees, in de Oezbeekse stad Khiva de finale van Poule B tegen de Russische Aleksandra Gorjatsjkina. Volgend jaar spelen Lei en Tan een tweekamp om te bepalen wie de huidige wereldkampioene, de Chinese Ju Wenjun, mag uitdagen.
We kunnen er nog aan toevoegen dat de hoogste vrouw op de ratinglijst Hou Yifan ook Chinees is. Zij is al vier keer wereldkampioen geweest en is nu hoogleraar aan de universiteit van Shenzhen. Angstig wacht de schaakwereld op eenzelfde totale Chinese suprematie bij de mannen.
In de beslissende partij tegen Tan verdedigde Gorjatsjkina zich met de tegenwoordig vrij ongebruikelijke Cambridge Springs-variant, genoemd naar het toernooi van Cambridge Springs in 1904, dat gewonnen werd door de Amerikaan Frank Marshall.
Dat wist ik wel, maar ik had nooit beseft wat een onwaarschijnlijke plek Cambridge Springs was voor een groot toernooi met de beste spelers van de Verenigde Staten en Europa. Het was een dorpje in Pennsylvania met ongeveer 1.500 inwoners. Een Duits toernooiboek van Michael Dombrowsky uit 2019 heeft de ondertitel ‘Irgendwo im Nirgendwo’.
Hoog op een heuvel stond het enorme Hotel Rider, de toernooilocatie. De enthousiaste sponsor William D. Rider stierf een jaar later en in 1931 brandde het hotel volledig af. Een vleugel werd herbouwd en doet nu dienst als vrouwengevangenis.
Tan Zhongyi – Aleksandra Gorjatsjkina, kandidatentoernooi finale Pool B, Oezbekistan 2022
1. d4 d5 2. c4 c6 3. Pf3 Pf6 4. Pc3 e6 5. Lg5 Pbd7 6. e3 Da5
De Cambridge Springs verdediging.
7. cxd5 Pxd5 8. Tc1 h6 9. Lh4 Pxc3 10. bxc3 La3 11. Tc2 b6 12. Pd2 La6 13. c4 0-0 14. Ld3 c5 15. 0-0 cxd4 16. exd4 Tfe8 17. De2 Tac8
Een zet waar op het eerste gezicht niets mis mee is, maar die in werkelijkheid tot groot nadeel leidt. Na 17…Lb4 18. Td1 en dan pas 18…Tac8 werd een correspondentiepartij uit 2018 snel remise.
18. c5
Dat is het. Een wit paard op c4 zal a3, a5 en d6 in het vizier hebben.
18…Da4
Zwart kon op allerlei manieren zijn La3 voor twee pionnen offeren. Ook wat hij doet is niet voldoende.
19. Lxa6 Dxc2 20. Lxc8 Txc8 21. Da6
Een veelzijdige en zeer sterke damezet.
21…Tc7 22. Lg3 e5 23. Pf3 Lxc5
Toch dat stukoffer. Er was niets beters.
24. dxc5 Pxc5 25. Da3 f6 26. Tc1 Dg6 27. Ph4
Makkelijk was het nog niet voor wit en met haar laatste zet brengt ze de overwinning in gevaar.
27…Df7 28. Td1 Td7 29. Txd7 Dxd7 30. h3 e4
Nu is wits Ph4 in moeilijkheden.
31. Lb8 g5 32. Dxa7 gxh4
Na het sterkere 32…De6 zou zwart nog goede overlevingskansen hebben. Nu niet meer.
33. Dxb6 Pe6 34. a4 Kf7 35. a5 Pd4 36. Dc7 Ke8 37. Dc4 Db7 38. Dg8+ Kd7 39. Df7+ Kc6 40. Dc4+ Zwart gaf op.
Partij in viewer:
Elegante koningsaanval van Miaoyi Lu (12) is ‘partij van het jaar’ waardig
Miaoyi Lu is pas 12, maar haar overwinning op de Georgische Lilit Mkrtchian in de Servische clubcompetitie is zowaar kandidaat voor de ‘partij van het jaar 2022’.
De site chess.com vroeg de bezoekers de partij van het jaar te kiezen uit een lijstje voor de hand liggende kandidaten. Natuurlijk kon op Magnus Carlsen worden gestemd, al vermoed ik dat zijn technische eindspeloverwinning op Nepomniasjtsji niet zal winnen. Ik zette een kruisje bij een in deze rubriek gepubliceerde partij die de 16-jarige Indiër Gukesh op de Olympiade won van de Armeniër Sargissian.
Bij nader inzien had ik misschien een andere kandidaat moeten kiezen. Tussen de grote namen stond op de lijst ook een partij uit de Servische clubcompetitie tussen Miaoyi Lu en Lilit Mkrtchian. De zwartspeler is een sterke vertegenwoordiger van Armenië in het internationale vrouwencircuit. De 12-jarige Chinese Lu is minder bekend, maar u doet er verstandig aan haar naam in een zijvakje van het geheugen op te slaan.
Lu leerde schaken toen ze 3 jaar was en speelde in 2015 haar eerste voor de internationale rating meetellende toernooipartij. Lu’s coach is haar moeder Yuanyuan Xu (41), een voormalige topspeler die twee juniorenwereldtitels behaalde en eenmaal, in 2003, het Chinees kampioenschap won. Sinds vorig jaar woont het gezin in Servië, waar Miaoyi volop kansen krijgt in goed bezette toernooien.
Ten onrechte dacht ik een maand geleden dat de overwinning van het wonderkind op Mkrtchian niet meer dan een aardig niemendalletje was. In werkelijkheid voert Lu vanaf zet 12 een elegante, volledig correcte koningsaanval die ze bekroont met een schitterende 17de zet. Het is een ideale kandidaat voor de onderscheiding ‘partij van het jaar’.
Miaoyi Lu – Lilit Mkrtchian, Custica 2022
1.e4 e6 2. d4 d5 3. Pc3 Pf6 4. e5 Pfd7 5. Dg4 c5 6. Pb5 Pc6
Een teken dat wits agressieve openingsspel het gewenste verrassingseffect heeft. Zwart heeft geen problemen na 6 … cxd4 7. Pf3 (7. Pd6+? Lxd6 8. Dxg7 Lxe5) 7 … Pc6 8. Lf4 a6 9. Pbxd4. In plaats van 9. Pbxd4 is 9. Pd6+ Lxd6 10. Dxg7 niet goed wegens het antwoord 10 … Lb4+ 11. c3 dxc3! 12. Dxh8+ Pf8.
7. Pd6+ Lxd6 8. Dxg7 Tf8 9. exd6 Pxd4 10. Pf3! Pxc2+?
Zoals zo vaak leidt de jacht op materiaalwinst tot grote moeilijkheden. Na 10 … Pf5 11. Dxh7 Pf6 12. Dh3 Dxd6 hebben beide partijen kansen in een ongebalanceerde stand.
11. Kd1 Pxa1
12. Lb5!
De penning van het paard op d7 is dodelijk. Zwart heeft geen tijd voor 12 … a6 wegens 13. Lg5 Db6 (of 13 … f6 14. Te1) 14. Df6 en mat op de volgende zet.
12 … Db6 13. Te1
Met de dreiging 14. Txe6+.
13 … Dxd6 14. Lg5 b6
Na 14 … a6 volgt weer 15. Df6 en na 14 … f6 15. Lxf6 a6 16. Pg5 axb5 17. Txe6+ verovert wit groot materiaal.
15. Pe5
We zouden wits schitterende 17de zet hebben gemist als Lu had gekozen voor 15. Ph4, een zet die volgens de computer nog sneller wint.
15 … f6 16. Lxf6 a6
17. Pf7!
De bekroning van wits aanvalsspel.
17 … Txf7 18. Dg8+
Zwart geeft op.
Partij in viewer:
Rubriek is om de week
Twee eindspelboeken voor beginners en clubspelers
Bij uitgeverij New In Chess verschenen recent twee eindspelboeken die verschillende dingen gemeen hebben. Ze zijn allebei van bekende Nederlandse schaaktrainers, allebei gericht op amateurs en allebei vooral bedoeld om vaardigheden te ontwikkelen. Toch zijn ze behoorlijk verschillend en ze vullen elkaar goed aan. 1001 Chess Endgame Exercises for Beginners van de Haarlemse meester Thomas Willemze is geschikt voor beginners en clubspelers tot 1500 rating. Tactiek en rekenen is heel belangrijk in het eindspel en dat is aan te leren door veel te oefenen. De opgaven in het boek (geïnspireerd door de stappenmethode) zijn hier heel geschikt voor. De moeilijkheidsgraad wordt langzaam opgevoerd: via mat in 1, stukwinst in 2 en in 3 zetten naar opgaven waarin tegen materiaalverlies of mat verdedigd moet worden. Elk hoofdstuk eindigt met mixopgaven waarin de lezer kan testen of hij of zij de stof voldoende beheerst om naar de volgende hoofdstuk te gaan. Uit het laatste (en moeilijkste) testhoofdstuk komt de opgave van diagram 1.
Zwart aan zet speelt het subtiele 1…Ld7! Wit is in zetdwang en moet de dekking van f5 loslaten. Na bijvoorbeeld 2.Kxd3 Lxf5+ 3.Dxf5+ Kxf5 wint zwart het pionneneindspel.
Chess Endgames for Club Players van Herman Grooten is bedoeld voor een niveau hoger: clubspelers vanaf 1500 rating. In dit boek besteedt de Brabantse IM aandacht aan thema’s, motieven en vuistregels in het eindspel. Het afsnijden van de vijandelijke koning in het toreneindspel en het belang van reservetempi in het pionneneindspel zijn twee simpele voorbeelden hiervan. Er zitten ook moeilijkere bij, zoals vestingen en het denken in schema’s. Op het einde van het boek gaat Grooten diep in op een aantal praktische eindspelen en dit gedeelte is zelfs voor titelhouders interessant. Natuurlijk zijn er ook opgaven om te oefenen en voor de ontspanning tussendoor staan er weer diverse Grootensiaanse anekdotes in.
In het boek is ook aandacht voor een specifiek type pionneneindspel dat uitgebreid werd bestudeerd door Walter Bähr (1905-1986). Hij maakte een regel die in het kort hierom gaat: is zwart op tijd op met zijn koning op c8 om tegen een vrije a-pion remise te houden? Petra Schuurman (de partner van Grooten) maakte gebaseerd op deze regel een studie die zelfs in haar proefschrift stond!
Als u hier 1.fxg4 wilt doen: vele sterke spelers zijn u voorgegaan. Het is een logische zet (omdat het een verre vrijpion maakt), maar wel fout! Na 1…Kf7 2.Ke3 Kf6 3.Kxe4 Kg5 4.Kd5 Kxg4 5.Kc5 Kf5 6.Kb5 Ke6 7.Kxa5 Kd7 8.Kb6 Kc8 is zwart op tijd en maakt hij remise. Correct is 1.fxe4! Het probleem voor zwart ontstaat dan na 1…Kf7 2.Kg3 Kf6 3.Kxg4 Ke5 4.Kf3 Ke6 5.Ke3 Ke5 6.Kd3: de koning moet een tempo verliezen voor hij op e4 kan slaan. Na 6….Ke6 7.Kc4 Ke5 8.Kb5 Kxe4 9.Kxa5 Kd5 10.Kb6 komt de zwarte koning niet in de hoek en wint wit.
Voor beide boeken geldt: een aanrader als je in de doelgroep zit, mits je de ambitie hebt beter te worden en daar tijd en energie in wilt steken.
Partij in viewer:
Voor beginners
Voor gevorderden
Het vervolg van de partij M. Tal – V.Smyslov van vorige week. Tal speelde als laatste zet 14. Dh4! en offert daarmee zijn loper op c4. 14. … bxc4
Zie diagram 1. Tal krijgt van Smyslov de gelegenheid de correctheid van het offer te bewijzen. Betere zetten zijn overigens niet gemakkelijk te vinden.
15. Dg5 Ph5
De zet 15. … g6 ziet er ook interessant uit. Wit zet dan voort met 16. Ph6+ Kg7 17. Lc3! Dxa2 18. Ph4! Da1+ 19. Kd2 Da6 20. P4f5+ Kh8 21. Pd6 Kg7 22. The1! c5 23. Phf5+Kg8 24. Dh6 gxf5 25. Dg5+ Kh8 26. Pxf5 Tg8 27. Te8! en wint.
16. Ph6+ Kh8 17. Dxh5 Dxa2?
De gemiste kans van de degelijke Smyslov. Juist was 17. … Lf6! , waarna wit 18. Pxf7+ Kg8 19. P7g5 h6 20. Pe4! kan proberen. Ook de voortzetting 18. Pg5 lijkt een goede mogelijkheid. Overtuigend winst voor wit is het dan niet.
18. Lc3 Pf6
18. … Lf6 is veel sterker voor zwart, en kon het wit best wel moeilijk maken. Met 19. Pxf7+ Kg8 20. P3g5 Lxg5+ 21. Dxg5!! behoudt wit goede winstkansen. Minder duidelijk is evenwel 21. Pxg5 Pf6 22. Lxf6 Lf5!! en plotseling zijn de rollen omgedraaid en gaat zwart zomaar winnen.
19. Dxf7!
Deze zet had Smyslov gemist in zijn berekeningen.
19. … Da1+ 20. Kd2 Txf7
Er is helaas voor Smyslov geen sterkere andere zet.
21. Pxf7+ Kg8 22. Txa1 Kxf7 23. Pe5+ Ke6 24. Pxc6 Pe4+ 25. Ke3 Lb6+ 26. Ld4 Zwart geeft de partij op.
Partij in viewer:
Twee weken geleden lieten we een eindspelstudie zien van wereldkampioen Smyslov in zijn jonge jaren. Ook op 15 jarige leeftijd maakte Smyslov de volgende eindspelstudie, zie diagram 3. De opdracht is: wit speelt en wint.
De oplossing is 1. Pd6+ Kb8 2. Tb1+ Ka8 3. Pe8 Dg3+ 4. Ka4 Ld4 5. e5!
Dit heet een Plachutta-interferentie dat zowel in eindspelstudies als in schaakproblemen voorkomt.
Volgende week verdieping van dit mooie thema.
Precies deze partij (Tal-Smyslov) wekte bij mij de indruk dat Tal een alles overstijgende neus voor niet vs. wel samenwerkende stukken had. Dat werd nog eens versterkt door Portisch – Tal uit 1964, een van de meest onwaarschijnlijke partijen ooit op topniveau gespeeld. Ik kan me goed voorstellen dat Portisch zich door dit ‘koffiehuisschaak’ aanvankelijk zeer vernederd voelde, maar dat de bewondering al snel de overhand kreeg.
Bedankt voor de tip! Dat is inderdaad een onwaarschijnlijke partij. Ik kan me voorstellen dat Portisch, een beetje norse structuurman zoals ik me hem herinner van de Interpolis-toernooien, wel heel veel onverwachte zetten kreeg voorgeschoteld. Deze partij kan zijn beeld van het schaakspel hebben veranderd. Is dit allemaal mogelijk, hoor ik hem brommen.
Afgezien van 10… Pd5 in de aflevering van een week geleden zou je denken dat sinds het Tal-boek van Bouwmeester en Withuis de tijd was blijven stilstaan. Maar 18… Lc7 is = en 18… Lf6 19.Pxf7+ Kg8 20.P3g5 heeft boemerangeffect na 20… Da1+ 21.Kd2 Lxc3+ 22.bxc3 Pf6, na 20.P7g5 had wit met 23.Df7+ vrijwel gelijkspel gehad.
Ook voldoende verdediging bood 17… Pf6 18.Dc5 Pd7 19.Dd6 Dxa2 20.Lc3 Lf6 21.Lxf6 gxf6.
Opmerkelijke varianten zijn 15… g6 16.Ph6+ Kg7 17.Lc3 Dxa2 18.Ph4 Pe5 en 18… Da1+ 19.Kd2 Da5 (19… Da6 20.P4f5+ Kh8 21.Ke2! +-, dat Wit zijn voordeel verspeelt met 21.Pd6 Tb8 vergt te veel uitleg).
Ik wil nog aandacht vestigen op 9.Pd6+ en 12.Lxf7+ en het hierbij houden.