Schaakhistorie (15) : Bijzondere winnaars bij HSG Open (2006 tot heden)

Als Loek van Wely komend weekend het HSG Open wint, is dat zijn eerste toernooiwinst sinds hij op 11 juni benoemd werd tot Lid van de Eerste Kamer. Je kunt het ook andersom zeggen: het HSG Open zou dan voor het eerst een politicus als winnaar krijgen. Daarmee zou hij in een mooi rijtje komen, het Hilversumse toernooi heeft meer bijzondere winnaars gehad.

Robin van Kampen, hier op een foto van Frans Peeters uit 2015, was een van de HSG’ers die het toernooi wonnen.

2006
In 2006 haalde Jan Nagel het Nederlands kampioenschap van Leeuwarden naar Hilversum. De organisatie was in handen van de KNSB, maar HSG kreeg uiteraard de gelegenheid op het toernooi mee te liften. Dat deed de club door het organiseren van een internationaal grootmeestertoernooi: het HSG Open. Nou ja, internationaal… van buiten Nederland meldde niemand zich aan. En grootmeestertoernooi… Karel van der Weide was de enige deelnemende grootmeester.
Van der Weide was oppermachtig, hij won alle negen partijen. Helemaal van een leien dakje ging dat niet, tegen HSG’er Kees Nagtegaal kwam hij verloren te staan. In een artikel op de KNSB-site schreef Van der Weide dat hij in gewonnen stelling een slechte zet deed toen hij vanuit een ooghoek de door hem gehate schaakjournalist J.H. zag binnenkomen. Nagtegaal profiteerde, zette het bord in brand maar maakte een fout in de afronding. Hij werd tweede, samen met clubgenoot Herman van Engen en de jonge Stefan Kuipers uit Apeldoorn. Het gat achter Van der Weide bedroeg maar liefst drie punten.

2007
Een jaar later deed zich het merkwaardige feit voor dat het prijzengeld van het NK daalde en dat van het HSG Open steeg. Het resultaat was ernaar: er meldden zich zeven grootmeesters. De Georgiër Mikheil Mchedishvili had de hoogste rating, maar werd tweede. Tot grote vreugde van de organisatie ging de hoofdprijs naar Humpy Koneru uit India, een van de twee vrouwen in het veld van 74 deelnemers. Normunds Miezis uit Letland werd derde. Op de gedeelde vierde plaats eindigden elf spelers, onder wie titelverdediger Van der Weide en de twaalfjarige Robin van Kampen.
Nagtegaal, die 23e werd, speelde ook nu weer een opvallende rol. Hij was een van de weinigen die het Koneru lastig maakten. Sterker nog, hij stond waarschijnlijk gewonnen, zag dat hij voor de laatste zet voor de tijdcontrole nog veertien seconden had en ging eens rustig nadenken welke van drie sterke zetten hij zou spelen. Te rustig, de veertien seconden waren om voor hij er erg in had.

2008
Ook het derde toernooi, inmiddels met Intomart GfK als hoofdsponsor, had een leuke winnaar: de dertienjarige Anish Giri. De nieuwe Nederlander scoorde zijn eerste grootmeesternorm.

Schaakhistorie (14) : De onverwoestbare Zhaoqin Peng (1997 tot heden)

Zhaoqin Peng doet niet mee aan het Nederlands kampioenschap, hoewel ze die deelname eerder wel had toegezegd. Ze vraagt zich af wat haar deelname nog zou toevoegen aan haar veertien titels. Nu vindt ze het tijd voor de jongere generatie, die ze graag wil trainen en begeleiden. Dat zei ze tien jaar geleden ook. Vorige week speelde ze haar afscheidswedstrijd voor En Passant. Dat deed ze vorig jaar ook. Maar dat geeft niet, Peng mag zo vaak afscheid nemen als ze wil, als ze maar steeds weer terugkomt. Intussen is dit een mooie aanleiding haar geschiedenis eens op een rijtje te zetten.

Alle foto’s: Harry Gielen, 2017/2018

Kennismaking met Nederland
Zhaoqin Peng werd geboren op 8 mei 1968 in Canton, China, nabij Hongkong. Pas op haar twaalfde leerde ze schaken, maar twee jaar later werd ze al derde bij het Chinese vrouwenkampioenschap. Ze ging naar een sportinternaat en werd drie keer kampioene van China. Op de Olympiade van 1988 behaalde ze een gouden medaille aan het derde bord.
In 1994 nam Peng in Tilburg deel aan het WK-kandidatentoernooi dat tegelijk met het Interpolis-toernooi plaatsvond. Daar maakte ze niet alleen kennis met Nederland, maar ook met een man, die in de organisatie actief was. Een jaar later reisde ze na een paar toernooien in Joegoslavië weer door naar Nederland, om met deze man te trouwen. Ze had het gevoel dat ze in China niet voldoende zelf over haar leven kon beslissen, ze wilde meer vrijheid, een nieuw leven.
In 1997 nam Peng voor het eerst deel aan het Nederlands kampioenschap voor vrouwen. Haar doel was vooral zich in het Nederlandse schaakleven op de kaart te zetten. Winnen was vanzelfsprekend, na zes zeges sloot ze af met drie remises, waarmee ze anderhalf punt voorbleef op de nummers twee. Tegen Jeroen van den Berg zei ze voor het bondsblad: “Nu ik mij in Nederland gevestigd heb, vind ik het belangrijk om de titel een keer te winnen. Dan weten de mensen tenminste dat ik hier ben. Bovendien wil ik mijn vrouwelijke collega’s graag eens ontmoeten.” Het niveau van haar tegenstanders viel haar tegen: “Het is beduidend lager dan wat ik gewend was. Ik kon het me hier zelfs ongestraft permitteren om tweemaal met 1.e2-e4 te openen, wat ik normaal nooit doe.” Na de zes zeges vond ze het moeilijk geconcentreerd te blijven.

Elias Stein, Nederlands topschaker

Op welke positie plaatsen we Elias Stein in de historische rangorde van Nederlandse schakers?

Weinigen zullen ooit van hem hebben gehoord. Ik ook niet, totdat ik een aantal antieke boekwerken geschonken kreeg van Henk van der Linden. Henk moest zijn mooie woning in Rozendaal vanwege gezondheidsproblemen verruilen voor een kleinere behuizing waar hij helaas al enkele maanden later, in maart 2012, overleed. Hij moest dus voor zijn verhuizing ontspullen en ik prijs me gelukkig met zijn gift.

Schaakhistorie (13) : Vijf keer Loek van Wely in Leeuwarden (2001-2005)

In 2000 won Loek van Wely zijn eerste Nederlands kampioenschap, in Rotterdam. Er volgden er nog vijf op rij, alle vijf in Leeuwarden. Dit verhaal schreef ik voor het Friese tijdschrift Skaakstikken, waarvan onlangs het derde nummer verscheen.

Het Friesche Vlag Toernooi is legendarisch. Van 1969 tot en met 1981 vond het Nederlands kampioenschap dertien keer in Leeuwarden plaats. Kampioen werden Hans Ree (twee keer), Eddie Scholl, Coen Zuidema, Genna Sosonko (twee keer), Jan Timman (zes keer), Viktor Kortchnoi en Gert Ligterink. Wie nu denkt dat ik niet kan tellen: jawel, Timman en Sosonko werden een keer samen kampioen. In 1982 vond de eerste helft in Amsterdam plaats en de tweede helft in Drachten. Ree werd weer kampioen.
Ook in 1942 had het NK in Leeuwarden plaatsgevonden, maar in de vorm van een kandidatentoernooi. Winnaar A.J. van den Hoek mocht Euwe uitdagen voor een titelstrijd, die de arme man met 8-2 (vier remises) verloor. In 1904 vond in Leeuwarden een bondstoernooi plaats dat al sinds 1873 bestond en veel later ‘onofficieel NK’ werd genoemd. Winnaar werd D. Bleijkmans.
Voor de schaaksport is het mooi als het NK door het land trekt. Dat het in 2019 voor de achtste keer op rij in Amsterdam plaatsvindt is voor mij wel prettig (ik woon in Baarn), maar iedere Fries, Zeeuw of Limburger die zegt dat dat niet de bedoeling is, geef ik groot gelijk.
Toch kwamen Friezen er goed vanaf, want vanaf 2001 werden er weer vijf NK’s in Leeuwarden gespeeld. Dat brengt het totaal op 20 in 75 edities, Drachten meegeteld. Of 19 van de laatste 51 keer, dat is een nog veel hoger percentage.

Mannenwereld
Mijn eerste kennismaking met het NK in Leeuwarden, in 2001, begon een beetje raar. Nadat ik een uur in de auto had gezeten, had ik behoefte mijn blaas te legen. Ik stopte op een prachtige parkeerplaats bij het Tjeukemeer. In de bosjes had ik tijdens mijn handeling een geweldig uitzicht.

Schaakhistorie (12) : prof.dr. M. Euwe: “Kunnen computers denken?” (1964)

AlphaZero is een zelflerend computerprogramma. Zelf leren, dan moet de computer kunnen denken. Kan een computer dat?

Over die vraag sprak dr. Max Euwe in 1964 een rede uit bij de aanvaarding van het ambt van buitengewoon hoogleraar in de methodologie van de automatische informatieverwerking aan de Katholieke Hogeschool te Tilburg. Allereerst vraagt Euwe zich af wat we onder denken verstaan. “Als eenvoudigste vorm van denken zou ik willen beschouwen de reproduktie, het putten uit het geheugen. ‘Wat is het Franse woord voor medelijden?’, vragen wij aan een leerling. Hij weet het niet. ‘Denk eens na.’ Wij gebruiken dus wel degelijk het woord denken.” Voor de computer is deze vorm van denken een eenvoudige zaak, constateert Euwe. “Een andere manier van denken is het redeneren volgens vaste voorschriften waardoor, uitgaande van bepaalde grondwaarheden telkens nieuwe waarheden worden verkregen. Dit is wat bijvoorbeeld in de meetkunde en in de logica gebeurt.” Ook dit, meent Euwe, kan door een computer worden uitgevoerd. “Als een nog hogere vorm van het denken wordt het creatieve denken beschouwd.” Het zal niemand verbazen dat Euwe de computer hier niet toe in staat acht.

Interessanter wordt het als hij ingaat op het begrip ‘leren’. “De computer kan leren op grond van zijn ervaringen en dit betekent, dat hij bij het nemen van een beslissing rekening kan houden met de uitkomsten van vroeger onder soortgelijke omstandigheden genomen beslissingen.”

Herinneringen aan kapper De Brie

Je hoeft geen grootmeester te zijn om een legendarische schaker te zijn. Misschien heeft iedere stad of dorp wel zijn schaaklegendes. In Utrecht behoort kapper De Brie daartoe. In zijn kapperszaak vonden tijdens het knippen de meest wonderlijke schaaktaferelen plaats. Daarnaast was hij ook een sterke schaker, in een simultaanseance won hij eens van Euwe. Een mooi verhaal van Robert Beekman en Bert Kieboom, met historische foto’s en partijfragmenten, op de website van Oud Zuylen Utrecht.

Kapper de Brie (11 september 1879 – 31 maart 1961). Bij leven al een legende. Iedereen kent hem. Eén van de meest geliefde leden van Schaakclub Utrecht. Ook erelid van de Nederlandse Kappersbond in 1947. Hij is in die wereld administrateur van de kappersvakschool geweest, penningmeester van de afdeling Utrecht en leider van de kappersziekenkas.

Zo rond 1900 richt hij samen met een aantal vrienden de schaakclub Schaakmat op. In 1920 gaat diezelfde schaakclub failliet. Hij kan amper begrijpen waarom. De reden is namelijk dat er in de zaal naast het clublokaal niet meer gebiljart kan worden (!)

In 1916 is hij al lid van Schaakclub Utrecht geworden waar Olland dolblij met hem is.

Wie zijn deze Haarlemse Heren?

Een verrassende vondst deed Casper Woudenberg bij Schaak- en Gowinkel Het Paard, aan de Haarlemmerdijk in Amsterdam. Casper schaakt bij HSG (Hilversum) en werkt op zaterdag bij Het Paard. Groot was dan ook zijn vreugde toen hij deze foto zag, van een HSG-team dat in het seizoen 1951-52 naar de hoofdklasse promoveerde.

De foto kwam terecht bij Wim van der Wijk en mij, omdat wij in 2012 een boek schreven over de 125-jarige geschiedenis van HSG. Wij waren verbaasd. Weliswaar hebben wij weinig oude foto’s, maar er staat werkelijk niemand op van wie wij een vermoeden hebben wie het is. De broers Van Oosterom leken ons jonger dan de jongelui rechtsboven en we vonden dat die er ook helemaal niet op leken. En wij misten graaf Van den Bosch, die op een foto uit die tijd zeker niet zou ontbreken. Trouwens, HSG drong toch pas rond 1960 door tot de hoofdklasse?