Eindspelstudies 48 – De toren-echo uit het verre Oosten, deel 2
website
E-mail:
Hierbij de 48ste aflevering van deze rubriek voor Schaaksite uit mijn database.
- De vierde versie van de database bevat 76.132 eindspelstudies
- Het is de beste en grootste database van eindspelstudies ter wereld
- De database bevat driekwart van alle ooit gecomponeerde studies
- De database is in standaard pgn-format en leesbaar voor gangbare schaakprogramma’s
In aflevering 45 ben ik nogal uitgebreid ingegaan op studies waarin wit met een loper tegen toren en paard toch remise houdt. Soortgelijke studies zijn er ook met het materiaal paard tegen toren en paard. Daarvan schotel ik er u in deze aflevering een aantal voor.
In totaal zijn er een kleine honderd (!) studies met die materiaalverhouding. Omdat het aantal mogelijke remisemogelijkheden beperkt is, ook in vergelijking met de materiaalverhouding die ik in aflevering 45 behandelde, zijn veel studies grotendeels geanticipeerd. Zojuist heb ik al die 100 studies nagespeeld, en ik geef het met enige aarzeling toe: ik kon af en toe een gaapje nauwelijks onderdrukken. Toch denk ik u hier een aardig overzicht te kunnen geven.
Shakhmaty v SSSR 1959
Dit is een voorbeeld van een elementaire remise waar de zwarte koning dicht in de buurt is. Na de aardige inleiding 1.g7 Pe6+ 2.Ke5 Tg6 3.g8D(T)! Txg8 hebben we ons materiaal op het bord.
In een partij zou je kunnen denken dat wit in een combinatoire val is getrapt, want het logische 4.Kxe6? faalt op het röntgenschaak 4…Tg6+ met winst. Wit heeft echter 4.Pd5! Nu heeft zwart geen tijd om het paard te redden, want wit dreigt een vork op f6. Hetzelfde idee in andere uitvoering is fout: 4.Pd7? Tg6 5.Pf6+ Kh4! 6.Kxe6 Kg5 en wint. Na de tekstzet zit er voor de zwarte toren niets anders op dan het paard te dekken. Omdat 4…Te8 faalt op de vork op f6, kan dat alleen met 4…Tg6 waarna het witte paard de toren lastig gat vallen 5.Pe7 Th6 6.Pg8 Nu het witte paard een beetje ver van de koning weg staat, kan de zwarte toren het over een andere boeg gooien door dat paard aan te vallen: 6…Th8.
Maar dan ontkomt het paard via een tussenschaakje:
7.Pf6+ Kg5 8.Pe4+ (8.Kxe6? Th6) 8…Kg6 9.Kxe6 met remise.
Er zijn ook verschillende studies waar de zwarte koning weliswaar veel verder van het strijdtoneel staat, maar wit van diens positie tóch gebruik maakt. Zie bijvoorbeeld de volgende klassieker (qua componist en effect, niet qua leeftijd!):
2e prijs L’Italia Scacchistica 1980
Aan de welhaast eindeloze maar kraakheldere inleiding kun je zien dat dit een componist van grote klasse is. 1.Th3+ Kc4 2.Pa5+ Kb5 3.Tb3+ Kxa5 4.Tb1 d1D+ 5.Txd1 Txd1+ 6.Ke2
Na het neerdalen van de eerste stofwolken blijkt zwarte een volle toren meer te hebben. Mijn laptopje, die niet gewapend is met de tablebases zoals mijn desktop, denkt dat zwart hier de strijd beslist met: 6…Td6 7.b7 Pf4+ 8.Kf3 Td8 9.Pf7 Tf8
en wit lijkt volkomen kansloos. Echter na 10.b8D(T)! Txb8 11.Pe5
kan zwart z’n paard niet redden vanwege een dreigend vorkje op c6. Weer moet de zwarte toren het paard dekken. 11…Tf8 12.Pd7 Tf7 13.Pe5 Tf6 14.Pd7 de zwarte toren valt het witte paard maar aan: 14…Td6 15.Pe5
Weer dreigt een vork, nu op c4, dus het zwarte paard kan niet ontsnappen. 15…Tf6 16.Pd7 Tf7 17.Pe5 Tf8 18.Pd7 Td8 19.Pe5
En voor de derde keer dreigt wit een vork, nu weer op c6. De laatste optie is nog 19…Tf8 20.Pd7 en nu 20…Tf5, maar na 21.Ke4 Tf7 22.Pe5 zal zwart uiteindelijk in remise moeten berusten.
Een andere mooie studie (HhdbIV#20566) met een zwarte koning op flinke afstand, waarin bovendien het witte paard het halve veld over moet huppelen is nog van de geheimzinnige Zweedse componist Sigurd Clausén, die een klein oeuvre heeft maar enkele meesterwerkjes op zijn naam heeft staan. Ook een studie van G. Kasparjan (HhdbIV#21928) is beslist de moeite waard, maar te ingewikkeld om hier uitgebreid te bespreken.
De meeste studies waarin een echo voorkomt, zijn incorrect bevonden. Hier volgen een paar goede uitzonderingen:
4e prijs Fritz JT 1982
Wit moet even wat dekken 1.Pgf6 (1.Phf6? Texg8 2.Pxg8 Pxg4) met twee hoofdvarianten:
1…Texg8 2.Pxg8 Txg8 3.Pf6
de zwarte toren dekt het paard van opzij: 3…Tg5 4.Ph7 Th5 5.Pf6 Tg5 6.Ph7 Tg7 7.Pf6 (dreigt Pe8+) 7…Tg5 8.Ph7 remise, of 1…Thxg8 2.Pxe8+ Txe8 3.Pf6 Te6 4.Kf5 Kd6 5.Pe4+ Ke7 6.Pg5 Tg6 7.Pe4 Te6 8.Pg5 remise.
In de eerste variant maakt wit gebruik van de dreiging van een familieschaak als de zwarte koning een tikje ver weg staat, terwijl in de tweede variant waarin de zwarte koning wel dichtbij staat de remise wordt behaald door beurtelings de toren of het paard aan te vallen.
Praag toernooi 1953
Na 1.g7 moet zwart combineren om de g-pion te stoppen: 1…Ld5+! 2.Kxd5 Pg6 en vanwege een dreigend familieschaak grijpt wit naar een minorpromotie: 3.g8P! Te8 Wit moet nu opletten, want op 4.Ph6? volgt 4…Pf4+ 5.Kd4 Te6 en beide paarden staan aangevallen. 4.Pf6! Pf4+ 5.Kd4! Te6
Ook nu staan beide paarden aangevallen, maar wit heeft nu een ontsnapping: 6.Pd5! Met twee hoofdvarianten: 6…Pe2+ 7.Kd3 Pc1+ 8.Kd2! Txa6
Met ons materiaal op het bord. 9.Pc3+ Kb2 10.Pd1+ Kb1 11.Pc3+ met remise, of de tweede hoofdvariant 6…Pxd5 7.Pc5 Td6 8.Ke5
8…Td8 9.Pe6 Td7 10.Pc5 remise.
3e speciale prijs Bron MT 1992
Wit moet dringende de d-pion ophalen: 1.Le7 Th7 Oeps. 2.Kc6
met twee hoofdvarianten:
2…Pd4+ 3.Kxd6 Pf5+ 4.Ke6 Pxe7 5.Pf6
5…Tg7 6.Pe8 Th7 7.Pf6 remise, of: 2…Txe7 3.Kxd6 Tg7 4.Pe3+ Kf2 5.Pf5 Tg6 6.Pe7 Tf6 7.Ke5 Th6 8.Pf5
met remise. Vergelijk de twee laatste diagrammen: een prachtige echo. Alle stukken staan op een veld van een andere kleur. Dat noemen we een chameleon-echo.
Voor het recente Timman-60 JT stuurde onze schaakvriend uit het verre Oosten (zie ook aflevering 45) een echo-studie in:
5e eervolle vermelding Timman-60 JT 2012
Voor dat toernooi had ik het anticipatieonderzoek gedaan. Zoiets is geen sinecure; het kost me per studie gemiddeld een kwartier tot een half uur (voor dat toernooi kreeg ik van toernooidirecteur René Olthof 24 kandidaatstudies die Jan Timman had uitgezocht). Vooral als ik helemaal geen voorganger kan vinden is het erg tijdrovend. Met dit materiaal kon ik maar heel weinig echo-studies vinden, hetgeen me enorm verbaasde. Maar dat gebeurt wel vaker (zowel dat ik geen voorgangers kan vinden als dat ik mij verbaas) dus ik besteedde er verder geen aandacht aan. Bij het schrijven van dit artikel, waarbij ik die 100 studies heb nagespeeld, vond ik – opnieuw tot mijn verbazing – wel degelijk de nodige echo-studies. Daaronder de vorige studie.
Tot mijn grote schrik, en vermoedelijk ook van de gerenommeerde componist zelf, zie ik nu pas dat we na 1.Pe6! Pxe6 in bovenstaande studie zijn aangeland. Vermoedelijk heb ik toch iets verkeerd ingesteld in mijn script voor Chess Query Language (CQL) en rest mij niets anders dan een mea culpa.
Alle fragmenten via de viewer:
