David Smerdon – The complete chess swindler

Boekenrubriek 3 april 2020 11:15 Barry Braeken 3

Sommige schaakboeken leren je wijze lessen over ons mooie spel, sommige schaakboeken bieden een grote bron van vermaak. En heel soms komen lering en vermaak samen in één boek. Zo een boek is The complete chess swindler: How to save points from lost positions van David Smerdon. De Australische grootmeester had zich al eerder bewezen met het sterke openingsboek Smerdon’s Scandinavian (2015), maar begeeft zich nu op een geheel ander en volgens velen ietwat dubieus terrein, de schwindel.

Toen Smerdon begon aan het boek was hij overigens van plan een soort bloemlezing van beste schwindels te maken; zeg maar, een boek puur ter vermaak. Hij deed een oproep aan schaakspelers over de hele wereld om hun beste schwindels naar hem te sturen. Bij het ordenen van het materiaal viel hem echter op dat er patronen te herkennen waren in de schwindels en besloot hij in het boek ook een praktisch gids voor schwindels op te nemen; zeg maar, ter lering.

Het boek valt dan ook na een inleiding over wanneer te schwindelen (korte samenvatting: als je echt verloren staat) uiteen in twee delen. In het eerste deel behandelt Smerdon de theorie van het schwindelen. Hij doet dit aan de hand van een driedeling. Eerst laat hij de psychologie achter de schwindel zien: je hebt tegenstanders die je een patzer vinden die allang had moeten opgeven, en ongeduld en overmoed komen om de hoek kijken. Of je hebt een tegenstander die het voordeel als een loden last gaat zien en angst en de drang naar controle treden op de voorgrond. Hij laat duidelijk zien hoe hier in beide gevallen misbruik van te maken.

Een prachtig voorbeeld van hoe psychologie werkt in het schaakspel volgt hieronder. Zelfs de commentatoren zien de schwindel totaal niet aankomen. Ik neem er aardig de ruimte voor maar in mijn perceptie laat dit voorbeeld het boek in een notendop zien (p. 21-24):

Samuel Sevian (2642) – Timur Gareyev (2557)

St Louis ch-USA 2019 (4)

 [FEN "1r6/2p1k1p1/2pb2Pp/p1p1pP1P/1rP1K3/4B3/PPRR4/8 b - -"] 

These variations are just for show; White has plenty of slower, simpler ways to convert his advantage along the same lines. It seems that White’s plan is unstoppable – and indeed it is. There are no opportunities to create complications, no kamikaze attacking opportunities, and no plausible defences. In situations of such extreme hopelessness, we will see that the ‘Trojan Horse’ theme can often be the would-be Swindler’s best bet. Black’s only point in his favour is that White’s unstoppable victory is still a fair way off, both in terms of time and moves. Gareyev plays to his opponent’s impatience, offering him a tempting way to wrap up the game immediately. His concept is astonishingly ingenious.

30. Ta4!!

On the live feed, the commentators WGM Jen Shahde and GM Yasser Seirawan both could not have looked more shocked if Gareyev’s rook had magically turned into a mouse. The usually unflappable Seirawan couldn’t hold back, exclaiming, ‘No way! The rook is dead, dead, dead!’, before unluckily proclaiming ‘There is no trick here…’ just as Gareyev played the trick. In a way, the move was ridiculed for the right reasons, for it is objectively bad.

But the reactions – and by many more spectators, myself included, I should add – reflect the psychological mastery of Gareyev’s strategy. As fellow commentator GM Maurice Ashley later remarked, ‘The swindle works because…Ta4 is just so, so dumb!’ Nominally, Black threatens to win a pawn. But the antidote seems glaringly simple, with the apparent cost to Black being the permanent incarceration of his rook. It’s just so easy – perhaps, for the wily player, a bit too easy. After the obvious

31. a3 Tb3!!

Completes the set-up of the swindle. White’s attention has been entirely diverted by Gareyev’s smoke and mirrors on the queenside. Instead of calmly continuing with his kingside breakthrough with Tf2 or Tg2, Sevian is too distracted by the defenceless rook on a4 and, more significantly, the prospect of winning the game sooner than expected. Without pause for thought, he offers to trade Black’s only active piece with

32. Td3??

Intending Lc1 and b2-b3, snaring the rook. It’s worth watching the clip of this moment on YouTube, just to see Gareyev’s face change in an instant from one of despair to light up like the 4^th of July.

32. Txb2!!

Witchcraft! All of a sudden, Black’s useless rooks spring to life. If 33. Txb2? there follows 33…Txc4+ 34. Kf3,e4+, winning back the rook and leaving Black two pawns up and with four passed pawns (three of them on the c-file!). There’s a fine line between madness and genius, as they say, and here a single move can change our perceptions from the former to the latter. The commentators echoed the thoughts of many of us (Shahade: ‘I literally did not see a trick in the position’; Seirawan: ‘I had lulled myself to sleep’; Ashley: ‘High-class trickery!’). Sevian, too, needed a mental about-face, and, after several minutes of shock, recovered admirably with

33. f6+ Kxf6
34. Txd6! cxd6
35. Txb2 d5+
36. Kf3 Txa3

Leading to an endgame where Black has four pawns up for the bishop. There were a few more twists and turns along the way, including White winning all seven (!) of Black’s pawns, but eventually the game was drawn after Gareyev successfully defended the dreaded rook-and-bishop versus rook endgame.

Na de psychologie komt het instrumentarium van de schwindelaar aan bod. Elk wapen afgestemd op de psychologische profielen van de tegenstander. Van Trojaans paard via afleidingsmanoeuvre naar wildemansaanval eindigend bij roekeloze complexiteit scheppen. Hieronder een voorbeeld van de afleidingsmanoeuvre (p. 86-87):

Romain Edouard (2653) – Gergely Kantor (2541)

Hastings 2019-2020 (6)

 [FEN "r4n1k/1p2n1r1/8/P2P2qp/P2NPp2/2Q2P1B/6P1/R4RK1 b - -"] 

30. Dh4!

Threatening 31…,Dxh3. White can defend against it in different ways, but the most straightforward defence is moving the king of the g-file. White spots that 32. Kh1 can’t be met by Tg3?? on account of the vicious discovered check Pf5+. But perhaps Black might move his king off the diagonal and so threaten Tg3 on the next move. White thinks he can cleverly avoid even this possibility by 32. Kh2,Dg3+ 33. Kh1, and there is no more Tg3 to worry about. So:

31. Kh2?? Txg2!!

Black can’t believe his luck. Check all checks and captures, and especially both at once!

32. Kxg2 Dg3+
33. Kh1 Dxh3+
34. Kg1 Dg3+

With a perpetual check.        

Tenslotte geeft Smerdon een basiskennis mee over het bereiken van lastig in winst om te zetten eindspelen, vestingen, patstellingen en eeuwig schaak posities. Dit zijn immers vaak eindstations van een geslaagde schwindel. Dit deel is overigens interessante kost voor elke speler, los van het schwindelen. Besmuikt sluit Smerdon zijn didactische deel af met een hoofdstuk over illegale en net niet illegale manieren om terug te komen vanuit een verloren positie. Dit deel is echt alleen maar ter vermaak en staat vol met leuke anekdotes. Echter, probeer dit niet in je eigen partijen.

Smerdon heeft zijn materiaal keurig in behapbare brokjes gehakt. Hij geeft bij elk element heldere en bruikbare uitleg. Door deze hele opbouw heen brengt hij een rode draad aan: de methodiek van een schwindel aan de hand van drie vragen: wat wil mijn tegenstander, hoe wil hij dat bereiken en wat is er nog wel goed in mijn slechte positie. Door de kracht van de herhaling ga je zelf ook steeds meer met deze bril naar de voorbeelden kijken. Aan het einde van het boek zijn maar liefst 110 opgaven opgenomen waarbij je deze methodiek kunt toepassen.

Het tweede deel bestaat uit dertien complete partijen waarin Smerdon ons juweeltjes van schwindels voorschotelt. Ze komen zowel uit de grootmeesterpraktijk (met name Carlsen en Giri komen vaak in het boek voor en natuurlijk de peetvader van de schwindel Frank Marshall) als uit amateurpartijen. Het is een waar genot om deze partijen door te spelen. De schwindel heeft vaak een slechte naam (het wordt vaak beleefd als een onverdiende overwinning of remise), maar het toont ook de ongelofelijk creativiteit van het schaakspel.

Naast alle lof hierboven kan ik nog twee positieve elementen toevoegen. Smerdon heeft een prettige stijl van schrijven. Hij weet hoe hij les moet geven, maar vergeet dat nooit met humor en een vlotte pen te doen. Daarnaast worden de voorbeelden met veel diagrammen ondersteund waardoor dit boek, zo je wilt, volledig zonder schaakbord te lezen is. Ideaal dus als tussendoortje in de trein of in de avond in bed. Kortom, doe jezelf een plezier en koop dit boek.

Koop dit boek als je van schaken houdt. Je wil leren in verloren posities toch nog het maximale er uit te halen.

Koop dit boek niet als je……ik zou het eigenlijk niet weten, gewoon kopen dus.

Boek: The complete chess Swindler: How to save points from lost positions
Auteur: David Smerdon
Uitgeverij: New in Chess
ISBN-nummer: 9789056919115
Pagina’s: 368
Gepubliceerd: 2020

Link naar website uitgever: https://www.newinchess.com/the-complete-chess-swindler

Link naar onze recensenten.