In Memoriam: Armin Kohlrausch

In Memoriam 30 maart 2022 21:47 Herman Grooten 5

Woensdagavond. De computer gaat aan, koptelefoon klaar om het geluid te testen. Skype wordt opgestart en om 19.30 uur wordt er ingebeld. De schaaktraining kan beginnen…

Armin Kohlrausch (foto Hub van de Laar)

Dat is sinds vandaag niet meer het geval. Begin deze week werd ik opgeschrikt door een telefoontje van iemand die ik niet kende maar die mijn telefoonnummer via het internet had weten te vinden. Deze heer, Prof. Dr. Steven van de Par, een Nederlander die werkzaam is op de universiteit van Oldenburg in Duitsland, meldde mij het zeer onverwachte overlijden van de mij zeer bekende en dierbare Armin Kohlrausch. Aan het slot van een conferentie in Stuttgart die ging over zijn specialiteit geluid was Armin tijdens een presentatie die hij gaf, heel onverwacht in elkaar gezakt. Vanuit de zaal snelden mensen toe die geprobeerd hem te reanimeren en ik begreep ook dat een ambulance vrij snel ter plekke was, maar het heeft niet meer mogen baten. Op 68-jarige leeftijd heeft een goede schaakvriend, mijn trouwe schaakstudent, maar vooral een heel aardig en bescheiden mens het leven gelaten, terwijl hij nog volop in het leven stond en boordevol plannen zat. Ik kan het nog steeds niet bevatten…

Armin Kohlrausch was een Duitse hoogleraar, al heel lang wonend en werkend in Nederland. Tegen de tijd dat hij tegen zijn pensioen aanliep, ongeveer anderhalf jaar geleden, had hij besloten zijn vroegere hobby, het schaken, na ruim 40 jaar weer op te pakken. Hij was specialist op het gebied van alles met audio en geluid te maken heeft. Behalve dat hij een deeltijdbaan bij Philips had, werkte hij ook op de Technische Universiteit in Eindhoven. Bovengenoemde Van de Par vertelde mij door de telefoon dat Armin zijn begeleider was tijdens zijn promotie. Later werden beide collega’s bij Philips, en zij zijn altijd in contact gebleven met elkaar. Tijdens de conferentie in Stuttgart hebben zij nog veel van gedachten gewisseld over diverse onderwerpen omdat zij ook nog bezig waren aan het schrijven een paar papers. Steven vertelde dat Kohlrausch nog vol energie zat tijdens die conferentie.

Armin had mij aan het begin van die week nog een fotootje opgestuurd van een schaaktafeltje met als onderschrift: “Groeten uit Stuttgart!” (zie foto links).

Ik heb hem nog vóór de coronacrisis voor het eerst kennis gemaakt met deze bijzonder aimabele en ook heel bescheiden persoonlijkheid. Hij werd lid van de schaakvereniging WLC (Woensel Lichttoren Combinatie) in Eindhoven waar mijn zoontje Tommy bij de senioren speelde. Zo’n beetje één van de eerste partijen die Armin speelde was op het weekendtoernooi in 2019 toen ze tegenover elkaar kwamen te zitten. Hun partij verliep zo:

Grooten, Tommy – Kohlrausch, Armin

Voor iemand die 40 jaar niet geschaakt heeft, bepaald geen slechte prestatie. Datzelfde jaar deden we ook alle drie mee in het Open toernooi van Vlissingen en Tommy heeft tijdens het toernooi diverse malen met hem geanalyseerd. Armin durfde het eigenlijk niet aan mij te vragen, maar vroeg Tommy of zijn vader veel training gaf en wie daarvoor in aanmerking kwamen.

Tommy antwoordde iets in de trant dat “Herman aan iedereen training gaf die maar wilde”. Dat is niet helemaal waar, maar in principe ga ik graag in zee met mensen die zeer gemotiveerd zijn. Zo gezegd zo gedaan, na het toernooi kwam hij redelijk vaak op de fiets op een ochtend op de koffie om trainingssessies van 2 uur bij mij te nemen. Die liepen uit omdat we allebei ‘praters’ zijn en mede daardoor waren dit altijd zeer plezierige bijeenkomsten.

Armin Kohlrausch (foto Hub van de Laar)

Op een gegeven moment ging ik het substantieel drukker krijgen en eigenlijk door mijn schuld vielen diverse trainingen uit of werden verzet. Daardoor kwam eigenlijk de continuïteit in het geding en dat was niet helemaal netjes van mij. Mijn vriendin Petra maakte mij erop attent dat ik dat beter kon aanpakken. Daar had ze volkomen gelijk in en toen de coronacrisis in alle hevigheid was uitgebarsten, begin 2020, hielden wij vanaf dat moment wekelijkse sessies op woensdagavonden. Het laatste ‘fysieke’ toernooi in 2020 waar wij ook gezamenlijk speelden was het Noteboomtoernooi in Leiden, achteraf gezien zo’n beetje het laatste schaakevenement dat nog mogelijk bleek te zijn.

De trainingssessies gingen vanaf dat moment vrijwel altijd door omdat het een soort ‘vaste routine’ was geworden en Armin was daar heel blij mee. Gezegd moet worden dat het geluid van Armin (als specialist) altijd dik in orde was, bij mij haperde het in het begin soms nog wel, maar dat meer met de Wifi te maken.

Flexibel als hij was, schakelde hij ook snel over de online partijen op de clubavonden (die dinsdag waren). Die analyseerde hij de dag erna en dan stuurde hij een (gedeelte computergestuurde) analyse met veel eigen opmerkingen naar mij toe. In de loop van de dag maakte ik dan nog tijd vrij om ernaar te kijken en alvast van feedback te voorzien. Mede door zijn spel te bestuderen kwam ik er meer en meer achter op welke terreinen we het beste konden inzetten. Zijn rating was ingeschaald rond 1500 en omdat hij niet geheel blundervrij was en die bleef ook een tijdje rondom die speelsterkte schommelen. Maar allengs kreeg hij steeds meer inzicht en gezien zijn intelligentie denk ik ook dat hij daarom grote sprongen begon te maken. Hij was inmiddels opgeklommen tot boven 1750, geen geringe prestatie en dat in relatief zo’n korte tijd.

Ik “voedde” hem met bepaalde wetmatigheden en ideeën in het middenspel en als onderzoeker pur sang, wilde hij graag het naadje van de kous weten. Dat leidde er mede toe dat hij veel schaakboeken begon te bestellen. Zijn specialiteit was de Versnelde Draak. Omdat ik voor Thinkers Publishing momenteel bezig ben het laatste deel van mijn trilogie over het Siciliaans samen te stellen, waarin de Draak en de Versnelde Draak aan de orde komen, verheugde hij zich er al op om mijn “schrijfsels” op dit gebied te mogen “proofreaden”. Het heeft helaas niet zo mogen zijn, evenals een ander project waar ik me het afgelopen jaar mee bezig heb gehouden. Ik had nog een belofte open staan bij New in Chess om een boek te schrijven, nadat ik in 2009 het bekroonde werk “Strategy for Club Players” en later “Attacking Chess for Club Players” had uitgebracht. Inmiddels ligt er een manuscript over het eindspel op tafel waar men bij de uitgeverij nu verder aan werkt. Ik had het geluk dat ik twee clubschakers, naast Armin onze gewaardeerde medewerker Michel Hoetmer, bereid heb gevonden om naar mijn noeste arbeid te kijken en van commentaar te voorzien. Eigenlijk hebben zij de optelsom van zo’n 40 jaar trainingsstellingen verzamelen en op thema zetten, doorgeworsteld. Zij hebben behalve de tekst ook vrijwel alle schaaktechnische fragmenten bekeken. Hun uiterst nuttige feedback heeft ertoe geleid dat ik soms hele stukken heb moeten herzien! Toen ik bijvoorbeeld het “Vancura thema” voor het voetlicht had gebracht, vond Armin dat hij uiteindelijk toch niet de essentie van sommige manoeuvres begreep. Daar kon ik uiteindelijk wel inkomen en toen kwam ik erachter dat ik ook niet alle problematiek helemaal zuiver onder woorden gebracht had. Dat resulteerde uiteindelijk in een verhaal dat volgens mij nu staat als een huis! Ik was van plan het boek aan hem te geven als het klaar zou zijn, maar daar zal het helaas ook niet van komen…

Hij was overigens altijd zeer complimenteus over mijn didactische aanpak en mijn uitleg. Ik werd er verlegen van. Dit soort positivisme tekent hem ook, hij was zelf – behalve in zijn werkende leven – ook graag docent. Toen WLC met weinig jeugdtrainers kwam te zitten, bood hij onmiddellijk zijn diensten aan. Hij nam een groepje op Stap 3 niveau onder zijn hoede en zelfs tijdens de coronacrisis begon hij die ook wekelijks online training te geven. Dat bereidde hij uitstekend voor. Omdat hij wist dat ik ooit kaderdocent van de KNSB was geweest, hebben we ook ooit een ‘minicursusje’ lesgeven met de Stappenmethode gedaan. Verder begreep ik dat hij een paar bij de bekende jeugdtrainer Dolf  Meijer is gaan kijken bij lessen op basisscholen. Armin hield niet van half werk, hij oriënteerde zich zo optimaal mogelijk! Van WLC-jeugdleider, Hub van de Laar, hoorde ik dat hij de handleidingen en de werkboeken via de club zou ontvangen, maar hij kocht ze liever zelf om de club niet nodeloos op te zadelen met extra kosten. Ook zoiets was typerend voor hem.

Hij volgde het schaaknieuws op de voet, volgde regelmatig (online) de commentaarsessies bij grootmeestertoernooien. Dankzij hem kwam ik verschillende partijen op het spoor die de moeite waard waren om er een analyse van te maken. In het eindspelboek verschijnt er dankzij hem ook een fragment waarin de huidige nummer twee van de wereld, het jonge talent Alireza Firouzja, een paar keer mistast in een “elementair toreneindspel”. Armin was er trots op dat hij dit thema (de “Regel van vijf”) in mijn boek goed had begrepen en dat hij exact wist hoe die stelling te winnen was, terwijl de nummer twee van de wereld zat te schutteren… Daar hebben we uiteraard hartelijk om gelachen!

Toen ik hem vertelde dat ik een eindspelfragment van hem uit een partij tegen nota bene een clubgenoot van mij bij De Stukkenjagers (Jan Otten -HG) ging opnemen in het boek, voelde hij zich zeer vereerd dat zijn naam in het boek zou komen. “Je hebt mij zelf de partij gestuurd, je kon winnen, maar je verloor uiteindelijk nog, vind je dat dan niet vervelend?” bracht ik ter berde. Maar hij antwoordde iets in de trant van: “het resultaat interesseert me niet, het is belangrijker dat wat ik fout deed, vereeuwigd wordt, zodat anderen daar ook wat uit kunnen leren”. Wat kunnen we nog meer zeggen?

Kohlrausch, Armin – Otten, Jan

Zoals gezegd zat Armin nog vol plannen. Hij had zich al opgegeven voor diverse weekendtoernooien die inmiddels weer als paddenstoelen uit de grond komen. Ook het plezierige toernooi in het Belgische Geraardsbergen, waar ik samen met mijn zoon Tommy en zwager César Becx uit Tilburg was neergestreken, hadden we in hem ook een plezierige gesprekspartner. In dit toernooi werd er op meerdere locaties gespeeld vanwege de coronamaatregelen waardoor ik me meestal op de markt van Geraardsbergen in een café moest vervoegen, terwijl mijn 11-jarige zoon elders zijn partijen mocht spelen. Dat vond ik niet zo’n prettige gedachte, maar gelukkig was Armin in de buurt die hem een beetje in de gaten kon houden omdat ze vrij vaak in dezelfde zaal zaten. Bij het ontbijt hebben we in elk geval veel gelachen.

De laatste partij die hij waarschijnlijk gespeeld heeft, was een partij uit de avondcompetitie tussen WLC en HSC (Helmondse Schaakclub). Toevallig was ik diezelfde avond ook aanwezig omdat ik namens De Stukkenjagers speelde tegen het eerste avondteam van WLC. Ik zag hem de slotcombinatie uitvoeren, nadat hij zelf wat moeilijk had gestaan, zoals hij dat vond. Achteraf kunnen we stellen dat hij zich uitstekend verdedigd heeft en de verborgen tactiek in de stelling heel fraai boven tafel wist te krijgen.

Al met al is een markante persoonlijkheid en een prachtig mens van ons heen gegaan en heeft het allemaal niet zo mogen zijn, wat hij in gedachten had. We hopen dat hij van bovenaf meekijkt met waar wij op aarde mee bezig zijn…

Armin Kohlrausch is 68 jaar geworden.