Schaaksite

Recensie: Think Like a Machine

13 november 2020 21:41 Jasper Dekker 2

Over de auteurs
Noam A. Manella en Zeev Zohar hebben een soort handboek geschreven dat een leidraad moet vormen om de conventionele denkkaders op de juiste momenten los te leren laten en deze met een soort engine-wise intuition aan te vullen. De auteurs zijn voor sommigen van u wellicht bekend van het boek Play Unconventional Chess and Win. Noam Manella is een onderzoeker op het gebied van sociale netwerken en Zeev Zohar een zakenman. Ze zijn beiden gepassioneerde schakers, maar niet van noemenswaardig niveau. Daarom is de GM Ram Soffer als ‘schaakexpert’ ingeschakeld om de analyses uit het boek te bezegelen.

Tekening van Rupert van der Linden

11 mei 1997, New York

Schaakcomputer Deep Blue wint de beslissende partij van Kasparov. De zesde partij van deze historische match kende slechts 19 zetten. Vol ontsteltenis gaf Kasparov op. Hij betichtte het team dat achter Deep Blue schuilde zelfs van ‘menselijke input’. De schaakcomputer zou ‘a very human sense of danger’ hebben getoond, waarvoor de hulp van grootmeesters nodig was geweest. Later nam de wereldkampioen deze uitspraken terug. Toch was de wijze waarop de computer won uniek. Zo speelde Deep Blue degelijke positionele offers, iets wat tot dan toe uitsluitend voorbestemd leek voor menselijke schakers.

Vandaag de dag is de schaakcomputer natuurlijk niet meer weg te denken uit de schaakwereld. De ‘engine’ beïnvloedt het schaken op alle denkbare terreinen. Zo zijn het topschakers die de engine raadplegen voor nieuwe (openings)ideeën, maar tegelijkertijd lijkt de kloof tussen mens en computer steeds groter te worden. Experts doen meer en meer zetten af als ‘ondoorgrondelijke computerzetten’. Het boek Think Like A Machine poogt niet alleen die kloof te overbruggen door de vaak raadselachtige zetten van de computer begrijpelijk te maken, maar stelt zelfs dat menselijke schakers kunnen leren om uiteindelijk dezelfde soort zetten achter het bord te bedenken.

Engines checken vanuit hun standaard ook de zetten die de meeste professionele schakers op intuïtieve gronden onmiddellijk afwijzen. Dat filter naar kandidaatzetten is niet verwonderlijk, want het denkproces van de mens is natuurlijk gebaseerd op gedeelde aannames over goed en fout. De auteurs hopen met dit boek schakers te leren om de comfort zone van die conventionele kaders zo nu en dan te verlaten, want stellen ze: “Those who develop the ability to constantly look for options “beyond the rules” are going to be the champions of the future.”

Als lezer vroeg ik mij meteen af of de schrijvers niet een bescheidenere opstelling hadden moeten kiezen. De vaststelling dat we kunnen leren van de computer is ontegensprekelijk waar, maar leren ‘denken’ (of eigenlijk zetten) als een engine, gaat dat niet een stap te ver? Hieronder zien we hoe ze deze moeilijke doelstelling hebben ingevuld.

Boekrecensie – The power of defence and the art of counterattack in 64 pictures

6 november 2020 9:49 OliverDeHert 6

Inleiding

Deze recensie behandelt het in dit jaar uitgekomen boek: The power of defence and the art of counterattack in 64 pictures. Het is geschreven door vader (IM Dejan Nestorovic) en zoon (GM Nikola Nestorovic). Samenwerking tussen vader en zoon gaat goed in de schaaksport, kijk maar eens naar het gelauwerde duo Linder en Linder, die op moment van schrijven hun zesde boek omtrent wereldkampioenen hebben afgeleverd. Van Nikola en Dejan verwacht ik in de toekomst nog meer moois. Ze schrijven niet alleen, maar staan bij de FIDE ook bekend als schaaktrainer. Sterker nog: al 30 jaar leidt vader Dejan een schaakschool in Servië.

Opbouw

Dit boek gaat over verdedigen en zoals u vast wel weet zijn schaakboeken over verdedigen schaars. Titels als De verdediging van de koning van Herman Grooten en De kunst van het verdedigen van Ilya Kan komen bovendrijven nu ik over het onderwerp schrijf. Ook een gedeelte van Het middenspel 3 van Euwe/Kramer behandelt het verdedigen. Erg origineel aan dit boek is dat het de tegenaanval behandelt. Zoals het gezegde luidt: de aanval is de beste verdediging.

Vader en zoon Nestorovic (foto website familie Nestorovic)

Een lesboek is het dus zeer zeker. We zien 64 partijen uit de grootmeesterpraktijk. Alles zeer leerzaam natuurlijk, maar dit boek is meer! Direct al bij het eerste aanschouwen: een hard cover (altijd fijn), mooie grote letterdruk, figurines (toch de mooiste vorm van noteren, vindt u niet?) en wat te denken van een leeslint??!! Nog niet eerder heb ik een leeslint in een schaakboek gezien! Wit uiteraard, geen rood lint, want het is een schaakboek.

Ik zet mijn schaakstukken klaar voor de eerste partij en wie schetst mijn verbazing: partij nummer 1 is uit 2020! Dit is uitzonderlijk. Je ziet toch niet vaak partijen uit hetzelfde jaar als waarin je leeft? Natuurlijk wel in match- of toernooiboeken, maar dit is een lesboek. Dit unicum betreft niet enkel de eerste partij, nee, de eerste vijf partijen zijn uit 2020. Er wordt zelfs gesproken over covid 19, brr, wat is dit boek akelig actueel. Alsof dat niet genoeg is, siert het boek zich met een 25-tal mooie, scherpe foto’s (uiteraard van de spelers wiens partij behandeld wordt). Foto’s kom je feitelijk niet veel tegen studieboeken. 64 Partijen lang behandelen de Nestorovicen werkelijk elk mogelijke tegenaanval. De partijen zijn de leidende factor, het boek werkt niet met hoofdstukken, wat overigens best verfrissend is. Op deze manier is het boek prima van kaft tot kaft te lezen. Ook inbegrepen is een lijst met een 50-tal schaaksymbolen.

Bezieling in het schaken

3 november 2020 19:35 Richard Vedder 2

Toen ik als voorbereiding op dit stukje eens googlede op “schaken en kunst” was het eerste zoekresultaat: “Geen enkele sport inspireerde zo veel kunstenaars als schaken”. In dat artikel, uit 2008, komt de naam Tjerk Zijlstra al voor. De volgende zoekresultaten betreffen overigens twee artikelen op schaaksite uit het jaar 2011. En daarna ook nog Teun Koorevaar!

Kunst. Het heeft nooit mijn onverdeelde aandacht gehad. Natuurlijk, ik wist van Duchamp en die foto van Jennifer Shahade die simultaan schaakt tegen in hun nakie zittende dansers staat me ook nog helder voor de geest.

Recensie: twee opgavenboeken van Gambit

30 oktober 2020 12:45 Herman Grooten 6

De laatste jaren ontspint zich een discussie tussen schaaktrainers of je tactiek beter kunt oefenen uit een boek of online via één van de vele websites waar dat mogelijk is. De voorstanders van dat laatste beweren dat het – zeker voor kinderen, maar ook voor volwassenen – veel leuker is omdat het interactief is. Op de meeste sites krijg je een antwoord terug waarna je weer mag proberen de volgende zet te raden. De tegenstanders hebben problemen met die twee woorden: ‘proberen’ en ‘raden’. Dat werkt het trial and error-principe in de hand. En juist dat wordt verafschuwd. De trainer heeft namelijk zijn pupillen geleerd volgens een mooi uitgekristalliseerde zoekstrategie te komen tot een oplossing.
Het gaat deze trainers in eerste instantie namelijk niet zozeer om de gevonden oplossing, maar vooral om de weg er naartoe. Hoe krijg je patronen beter in je hoofd? Aan de hand van welke kenmerken herken je bepaalde motieven? En hoe zorg je voor een nauwkeurige berekening om de juiste varianten boven water te krijgen? Allemaal tools om een betere schaker te worden.
De voorstanders van de digitale wereld werpen tegen dat het steeds moeilijker wordt om vooral kinderen te motiveren om een boek te nemen, dat open te slaan en dan aan het werk te gaan. Een tablet of een I-pad zijn veel populairder dan boeken. “Het moet toch vooral leuk blijven…” De woorden ‘werk’ en ‘huiswerk’ lijken wel besmette woorden die toch echt niet uitnodigen om schaakdiagrammen te gaan oplossen.

Deze lastige kwestie lijkt vooralsnog niet op korte termijn beslist te worden omdat beide kampen hard hun best doen om benadering zo aantrekkelijk mogelijk aan te bieden. De elektronische varianten zien er steeds gelikter uit, terwijl ook de makers van de ‘puzzelboeken’ ook heel hard hun best doen om kwaliteit voorop te zetten.

Van uitgeverij Gambit uit Engeland ontving ik twee ‘puzzelboeken’ die beide het predicaat ‘kwaliteit’ opgespeld mogen krijgen. Ik laat van allebei de boeken mijn licht hierover schijnen.

The Chess Endgame Exercise Book

Dit boek van grootmeester John Nunn trok meteen mijn aandacht. In zijn introductie schrijft hij dat hij verschillende maanden heeft gewerkt aan de samenstelling van deze collectie van eindspelopgaven. Elk hoofdstuk, waarin een apart eindspel wordt behandeld, geeft hij een viertal instructievoorbeelden, waarin hij telkens de sleutelideeën weergeeft die de oplosser kan verwachten bij de gegeven opgaven. Een ‘W’ of een ‘B’ naast het diagram geeft aan wie er aan zet is terwijl een aantal sterretjes de moeilijkheidsgraad van de opgave weergeeft.

Boekrecensie – Technical Decision Making in Chess

26 oktober 2020 9:00 Koen Leenhouts 2

Boris Gelfand is een speler van de oude stempel. Tijdens een teamkampioenschap kruiste hij eens de degens met een jonge speler die hard op weg was naar de wereldtop. Na een spannende partij discussieerden de spelers na de partij nog over enkele mogelijkheden en bij één zet concludeerden ze dat er een uitvoerigere analyse nodig was. Diezelfde avond vertelde de tegenstander aan Gelfand dat de zet niets bijzonders was. Hij had zijn computer even laten draaien, zonder zelf mee te kijken, en die kwam met het oordeel 0.00. Gelfand vond dit schokkend. Het ging hem niet zozeer om het feit dat de zet niet zo bijzonder was, maar wel om het feit dat een sterke speler klakkeloos vertrouwt op het oordeel van de engine, zonder zelf na te denken en te analyseren. Gelfands nieuwe boek Technical decision making in chess dat op 30 september jl. verscheen bij uitgeverij Quality Chess, ademt dit gevoel ten volle uit.

Korte biografie: Barry Braeken

17 oktober 2020 10:43 Herman Grooten 0

Op Schaaksite treft u wekelijks op vrijdag een boekrecensie aan. Barry Braeken is een van de recensenten. We stellen hem graag nader aan u voor. Hieronder een door hem zelf geschreven korte biografie.

Mijn naam is Barry Braeken, een veertiger woonachtig in het diepe Zuiden. Als negenjarige begonnen met schaken door een enthousiaste oom en daarna verslingerd geraakt aan het spel.

Recensie: Sherlock’s Method: The Working Tool for the Club Player

In deze recensie behandel ik het kersverse boek Sherlock’s Method: The Working Tool for the Club Player (Thinkers Publishing) van het schaakkoppel Sabina-Francesca Foişor en Elshan Moradi Abadi  (الشن مرادی ابدی). Foişor (*1989) is een Roemeense WGM en winnaar van het vrouwenkampioenschap van de Verenigde Staten in 2017. Moradi Abadi (*1985) is een grootmeester van Iraanse afkomst, die diverse malen Iran heeft vertegenwoordigd op olympiades. Tegenwoordig woont en werkt het stel in de Verenigde Staten.

 
Opbouw

Het boek bestaat uit drie grote hoofdstukken: simpele ideeën, het eindspel en het avontuur van complexe stellingen. Elk hoofdstuk is op dezelfde manier opgebouwd: eerst volgt een introductie, vervolgens oefeningen, dan de oplossingen en als laatste een korte conclusie. In totaal bevat het boek 312 opgaven, wat op zich geen kunst is vergeleken met een normaal tactiekboek. Maar dit is geen normaal tactiekboek.

De delen met de oplossingen van alle hoofdstukken beslaan samen meer dan driehonderd pagina’s, oftewel twee derde van het boek, wat erop neerkomt dat de lezer echt zelf aan de slag zal moeten door uitgebreide varianten te geven. De opgave stopt niet bij de oplossing; er is ook aandacht voor hoe je een betere stelling afmaakt.

Sabina-Francesca Foişor

De opgaven worden afgewisseld met korte verhalen over Sherlock Holmes, die Dr. John Watson traint voor diens volgende toernooi. Volgens het voorwoord luidt het argument namelijk dat het boek voorbereidt op het spelen in toernooien. Er is daarom ook geen centraal thema, waardoor de namen van de hoofdstukken breed blijven. Dat wil echter niet zeggen dat er onderling geen patronen te ontdekken zijn, enkel dat de aanpak gericht is op voorbereiding in de praktijk, waar je ook opgaven van allerlei niveaus voorgeschoteld krijgt, zonder dat je weet wanneer.

Elshan Moradi Abadi

Sowieso wordt veel aandacht besteed aan een goede aanpak. De auteurs nemen goed de tijd ervoor om te vertellen hoe hun boek gebruikt dient te worden, zoals het advies om een opgave in één zitting te behandelen, oefeningen na een week te herhalen en door tijdens het oplossen zowel alle eigen gedachten als de tijd die je aan een opgave besteedt op te schrijven.

In het voorwoord voegt de Indiase grootmeester Magesh Panchanathan er nog aan toe dat het boek erin slaagt om een abstracte manier van denken (dus via ideeën en plannen) te combineren met een exactere manier (oftewel, in concrete zetten en varianten). Volgens hem wordt dit in andere schaakboeken te vaak genegeerd.

Recensie: Timman’s Triumphs

12 oktober 2020 8:00 Michel Hoetmer 5

De achterflap van dit boek vertelt de lezer het volgende: “Jan Timman is een van de sterkste grootmeesters die nog nooit de wereldtitel heeft gewonnen. De beste van het Westen behoorde jarenlang tot de schaakelite.” Daarmee is uiteraard geen woord overdreven. Ik vrees dat men daarmee ook een zere plek raakt. Want wat zou het toch mooi zijn geweest als Timman het wel had gered. Al was het maar zoals een andere illustere Nederlander, Max Euwe, voor een jaar of twee.

Naast een geweldige schaker is Timman ook een begenadigd auteur. Hij heeft al een hele reeks uitstekende boeken op zijn naam staan. Denk bijvoorbeeld aan ‘Het groot analyseboek’ uit 1979. Daar zijn inmiddels andere boeken bijgekomen, zoals Timman’s Titans en The Longest Game.

Dit boek past prima in deze reeks. Timman heeft zijn 100 beste partijen geselecteerd. Zo’n selectie is uiteraard zeer persoonlijk. De partijen vormen een prima afspiegeling van zijn imposante carrière. Het boek bestaat uit zes hoofdstukken die elk een periode uit Timman’s schaakleven behandelen. De lezer vindt er de volgende hoofdstukken:

• Hoofdstuk 1: De weg naar de top (1967-1977)
• Hoofdstuk 2: De blokkade (1978-1980)
• Hoofdstuk 3: De beste van het Westen (1981-1985)
• Hoofdstuk 4: De strijd om de wereldtitel (1986-1993)
• Hoofdstuk 5: De wereldtitel raakt uit het zicht (1994-2000)
• Hoofdstuk 6: Het nieuwe millennium (2001-2019)

Kortom: het boek beslaat zijn hele carrière van de jaren zestig tot vorig jaar in 350 pagina’s.

In één ruk uitgelezen…

10 oktober 2020 16:44 Richard Vedder 4

Eergisteren verscheen er ineens een bericht van Erika Sziva op Facebook. Ze heeft een boek geschreven en dat is te koop bij, waar anders, De Beste Zet! In een vlaag van brutaliteit en meligheid reageerde ik: “ruilen?” Ik dacht nog, de verkoopprijs van het boek van Erika is dan wel wat hoger, maar de mijne bevat meer pagina’s!  En beroepsgedeformeerd bedacht ik ook nog dat ze over dit exemplaar dan in ieder geval geen winstbelasting hoeft te betalen, dus dat nivelleert het prijsverschil ook nog. En warempel, Erika ging ermee akkoord!

Toen ik vanmorgen terugkeerde van een bezoek aan de warme bakker bleek de postbode al langs te zijn geweest. “Betoverd” lag op de deurmat en ik voelde me een beetje opgelaten. Hardcover, veel foto’s, veel spectaculaire partijen (vooral korte! Heerlijk!), een leuk leeslintje erin en natuurlijk het schaakleven van Erika en twee mannen die een belangrijke rol in haar leven gespeeld hebben. Was ik werkelijk zo brutaal om mijn boek (een slag kleiner, softcover, geen foto’s, geen leeslintje) uit te ruilen tegen zoiets moois? Ik kreeg spontaan de behoefte om een tegenprestatie te verrichten en besloot dit stukje te gaan schrijven…