Schaaksite

Recensie: The Best Endgames of the World Champions 1 en 2 van Karsten Müller

26 november 2021 7:30 Herman Grooten 0

Een paar weken geleden plofte er een groot pakket met twee paarskleurige boeken, afkomstig uit Duitsland, op mijn deurmat. Om maar meteen met de deur in huis te vallen, uitgeverij JVB (Joachim Beyer Verlag) heeft deze serie van twee boeken uitgebracht. Het onderwerp van schrijver Karsten Müller is uiteraard zijn geliefde eindspel. En niet zomaar een nieuw standaardwerk over dit deelgebied in ons spel maar een prachtige verzameling met de beste eindspelen ooit door wereldkampioenen gespeeld. Bij mijn weten is nog nooit eerder een dergelijke verzameling bij elkaar gezet hoewel een aantal van deze eindspelen zijn weg wel in de schaakliteratuur heeft weten te vinden. Dat zegt Müller min of meer ook in zijn voorwoord: de lezer krijgt een fraaie collectie van zeer instructieve en ook indrukwekkende voorbeelden voorgeschoteld. Daarbij neemt “schaakdocent” Müller zijn toehoorders mee in de thematische keuze die hij heeft genomen bij alle voorbeelden.

Zo koppelt hij het “het loperpaar” aan Steinitz, “de ingenieuze verdediging” aan Lasker, de manier waarop Aljechin “aanvallen opbouwt in de zogenaamde vierde fase van de partij”, de “vakkundige wijze waarop Euwe vrijpionnen wist te benutten” en zo verder. Deel 1 handelt over alle wereldkampioenen van Steinitz tot en met Tal, waar deel 2 de meeste memorabele eindspelen voor het voetlicht brengt van Petrosian tot en met Carlsen. En de term “schaakleraar” houdt natuurlijk in dat Müller veel opgaven aanbiedt. Dat is sowieso een sterk punt in de didactische kaders waarin hij zich manifesteert. In zijn beroemde “Endgame Magic Show” bij Chessbase, in zijn leerzame analyses op de website van Chessbase en de vele doorwrochte analyses die hij via Chessbase Magazine aanbiedt, altijd zal hij de kijker of de lezer uitdagen om zelf na te denken over bepaalde stellingen die hij toont. En dat doet hij in deze tweedelige serie ook. Maar de manier waarop is uniek! Want na een korte inleiding over de wereldkampioen die hij onder de loep neemt wordt een instructief voorbeeld vergezeld van een QR-code!

Voorbeeld van een pagina met QR-code.

En dat op het moment dat onze wereld op zijn kop wordt gezet door QR-codes… Ik vrees dat hij hiermee alle complotdenkers en antivaxers in de gordijnen jaagt, maar vermoedelijk zitten daar niet veel schakers tussen, omdat die algemeen beschouwd worden als logische denkers en meestal hun gezond verstand gebruiken. De rechtszaak die de KNSB onlangs aan zijn broek kreeg van een aantal niet gevaccineerde spelers bij het kwalificatietoernooi voor het NK, daargelaten…

Terug naar de QR-code bij de voorbeelden. De lezer hoeft zijn smartphone maar te richten hierop en hij wordt onmiddellijk omgeleid naar een Chessbaseplatform waar het voorbeeld in een mooie viewer wordt getoond, compleet met alle varianten. De begeleidende tekst moet de lezer uit het boek halen, dus de pgn downloaden kan natuurlijk maar daarmee heeft de lezer het boek nog niet (digitaal) in handen. Dat zou overigens een ongelooflijke klus worden want elke stelling in het boek is via de QR-code gelinkt naar de digitale versie. Voor zover ik weet is dit de eerste keer dat het zo wordt gedaan, de JBV Chess Books en Chessbase hebben de handen ineen geslagen om dit mogelijk te maken: een geweldige noviteit!

Als we bij de pagina (links op de afbeelding) inzoomen met onze QR-scanner worden voor dit eindspel Englisch-Steinitz geleid naar onderstaande weblink: share.chessbase.com/SharedGames/game/?p=BXtiWVelr621J7tENiszylyXmXY90GFNUoizb/I7o6RyaJrJYxt0fs05J297Qzru

Daar kunnen we ook op klikken en dan ziet het uit zoals op de afbeelding rechts:

Dat is de pgn-viewer die Chessbase tegenwoordig hanteert en waar de auteur zijn commentaar, tekst en analyses in kwijt kan. En die mag ook nog gedownload worden. Hier komen twee werelden bij elkaar, het schaakboek en de digitale representatie ervan. Fraai gevonden!

Boekrecensie – Miguel Najdorf “El Viejo”. Life, Games and Stories

19 november 2021 8:00 OliverDeHert 3

Mijn zevende recensie behandelt het boek: Miguel Najdorf “El Viejo” door GM Zenon Franco Ocampos (1956). Een ervaren schrijver met al zo’n kleine 30 titels op zijn naam. Zijn andere boeken heb ik niet gelezen, maar ik durf te beweren dat dit zijn beste boek ooit is! (Een gewaagde uitspraak natuurlijk, want hij heeft zo te zien ook andere goede boeken geschreven, maar ik ben nu eenmaal enthousiast over dit boek!). Het kan ook niet anders met zo’n gigant als onderwerp. Najdorf is al 24 jaar dood, maar Zenon Franco flikt het hem om Najdorf te laten leven, wat als schrijver geen sinecure is. Leest u het boek zelf en u zult merken wat ik bedoel. Zenon Franco is geboren in Paraguay en was lange tijd ’s lands enige grootmeester. Toen hij geboren werd, was Najdorf 46 jaar oud. “El Viejo” (letterlijk: De Oude, het koosnaampje voor Najdorf, die al redelijk snel oud oogde, maar dat zeker niet was). Zelf heb ik Don Miguel nooit ontmoet, maar ik sta naast hem en Fischer als ik lees over hun aanvaring. Ik heb medelijden met Gheorghiu als Najdorf het uitschatert dat hij met een stuk meer niet eens van hem winnen kan. Nu heeft Zenon Franco Najdorf goed gekend; en dat doet het boek natuurlijk geen kwaad.

Opbouw
Het boek behandelt Najdorfs leven chronologisch, maar voor we daaraan beginnen heeft Zenon Franco een aangename verrassing voor ons. We krijgen het onafgewerkte boek van Najdorf te lezen. Typisch Najdorf om jarenlang aan een boek  te werken en het nooit af te maken. Dat was niet echt Najdorfs kopje thee, hij was liever nachtenlang op bezig met blitzen. Een omen ook misschien dat Najdorfs boek eindigt op bladzijde 64?

Daarna de vijf delen over Najdorfs leven. De Nazi’s hebben zijn gehele familie uitgemoord, er bleef niet eens een achterneef in leven. Najdorf wilde wereldberoemd worden als schaker, zodat er wellicht overlevenden van zijn familie naar hem zouden toekomen, maar er kwam niemand. Zenon Franco kiest ervoor om de toernooien te tonen (in het begin met fraaie kruistabellen) en ook een of meer partijen uit dat toernooi, uiteraard de mooiste. Later verdwijnen de kruistabellen. Dat is begrijpelijk: die toernooien zijn overbekend. Ook door de hoofdstukken heen een dikke 30 foto’s, van goede kwaliteit. Het is een feest om dit boek te lezen. De partijen zijn mooi, spannend, de analyses zijn vriendelijk, dus het boek is zeker van kaft tot kaft te lezen. Je leest over zijn jonge jaren, je ziet hoe groot zijn talent is, vooral wanneer hij het wereldrecord blindsimultaan op zijn naam brengt. Hij vond ook dat hij wereldkampioen kon worden, en waarom ook niet, maar na 1957 stopt hij met die aspiratie. Hij is overigens net als Kortsjnoi altijd blijven schaken. Het boek eindigt met zijn dood in 1997, Najdorf is 87 geworden; hij heeft zijn drie echtgenotes overleefd.

Your Jungle Guide To Unbalancing Your Opponents

12 november 2021 15:21 Michel Hoetmer 0

Wellicht vraagt u zich af: wie zijn Dorsa en Borna Derakhshani? Broer en zus komen oorspronkelijk uit Iran. Maar na een conflict met de Iraanse schaakbond zijn ze naar het buitenland vertrokken.

Dorsa, een getalenteerde internationaal meester en damesgrootmeester, is uiteindelijk in St. Louis terechtgekomen. Ze is daar als trainer verbonden aan de St. Louis Chess Club. Ze is de jongste officiële Fide Trainer. Haar jongere broer Borna (FM) heeft zich in Engeland gevestigd.

Onderwerpen

Het boek behandelt diverse aspecten van het schaakspel. De inhoud is opgedeeld in 4 delen en 11 hoofdstukken. De auteurs behandelen daarin de volgende onderwerpen:

• opening (valstrikken, voorbereiding en pionnen roven)
• middenspel (offers, veiligheid van de koning, water in wijn veranderen, pakken wat je pakken kan)
• eindspel (trucjes, je tegenstander murw spelen, alert blijven)
• psychologie van het schaken.

Kortom: een grote diversiteit aan onderwerpen. Daar hebben we meteen de kracht en ook wel een beetje de zwakte van het boek te pakken. Ik krijg bijvoorbeeld het gevoel dat de hoofdstukken over valstrikken en ook de eindspeltrucjes er enigszins bekaaid afkomen. De auteurs hadden deze onderwerpen vollediger kunnen uitwerken. Laat ik meteen met enkele voorbeelden komen. Zie onderstaand diagram.

Boekrecensie – The Comfort Zone; Keys to Your Chess Success

8 november 2021 0:15 Koen Leenhouts 0

Daniel Gormally is een interessant figuur. In de schaakwereld verkreeg hij vooral enige bekendheid doordat hij op een van de Olympiades Levon Aronian een vuistslag gaf tijdens een feest, waarvoor Gormally later ook uitgebreid zijn excuses aanbood. De Engelsman is daarnaast natuurlijk een sterke schaker, sinds 2005 grootmeester en met een hoogste rating van 2573, en daarnaast is hij schrijver van een aantal boeken en van een vermakelijke blog.

Zijn laatste boek heet The Comfort Zone; Keys to Your Succes. De titel suggereert dat het een leerboek is, met concrete tips om een betere schaker te worden, maar dat is niet hoe ik het boek gelezen heb. Het is veeleer een amusante, ietwat chaotische vertelling over het leven van Gormally zelf waarbij hij zijn successen en mislukkingen op originele manier uit de doeken doet met af en toe een uitstapje naar bekende wereldtoppers en – leuk, vond ik – Engelse subtoppers uit Gormally’s sociale kring. Het leven dat hij beschrijft is hard. Zo kan hij aan een Brits kampioenschap enkel meedoen door in de week voor het toernooi te winnen bij het gokken op paardenrennen, waardoor hij zijn accommodatie tijdens het toernooi net kan betalen.

Recensie: Rakhmanov’s Secrets of Opening Preparation

De Russische grootmeester Aleksandr Rakhmanov (geboren 1989, FIDE-rating ongeveer 2650) probeert in zijn boek inzicht te geven in de wereld van openingsvoorbereiding. Er zijn massa’s schaakboeken verschenen over specifieke schaakopeningen, maar het aanbod dat enkel is toegewijd aan de manier waarop we openingen zouden moeten bestuderen is veel kleiner.

Inhoud

Rakhmanov probeert de wereld achter schijnbaar toevallig gespeelde zettenreeksen, die we op het bord van topspelers gespeeld zien worden, toegankelijk te maken. Aangezien er een grote geheimzinnigheid schuilgaat in de voorbereiding van topschakers, zal de auteur daarom (niet anders kunnen dan) uitgaan van een persoonlijke benadering.

In de inleiding doet Rakhmanov enkele bekentenissen, namelijk dat hij niet bepaald geniet van openingsvoorbereiding en dat het een noodzakelijk kwaad is op zijn niveau, alsook dat hij zijn eigen partijen niet diep genoeg analyseert. Hij komt daarbij eerlijk tegemoet aan de belofte die hij aan het begin doet, zelfs als hij daarbij zijn eigen gebreken onderschrijft. Hij legt uit welk type stellingen hem bevalt en gaat in op de redenen waarom hij bepaalde openingen speelt, wat de lezers stimuleert om over hun eigen openingskeuzes te laten nadenken.

Boekpresentatie Chess Buccaneer bij En Passant op 12 november 

1 november 2021 15:19 Richard Vedder 3

Er is een boek uit over het leven en de partijen van Manuel Bosboom! Chess Buccaneer, geschreven door Peter Boel en Merijn van Delft. Peter Boel kent Manuel al sinds zijn jeugdjaren. Allebei geboren in 1963, allebei vaak op dezelfde jeugdtoernooien aanwezig, maar al snel bleek dat Manuel de beste was. Of, zoals Peter dat zelf uitdrukt: “Manuel was een soort figuur die alles deed wat je zelf graag bij het schaken zou doen. “ Peter haalt herinneringen op uit zijn jonge jaren, verzamelde allerlei anekdotes bij diverse schakers en schreef zo het biografische gedeelte van het boek. 

Manuel Bosboom (foto Lennart Ootes)

Merijn van Delft kent Manuel vanuit de tijd dat ze teamgenoten waren bij Apeldoorn. In zijn boek Mastering Positional Sacrifices publiceerde hij al wat pronkstukken uit het oeuvre van de markante Zaandammer. Hieruit ontstond bij New in Chess het idee om een heel boek aan Manuel Bosboom te wijden. Merijn voorziet in het boek de partijen van deskundig commentaar. 

Inmiddels is Manuel al bijna toe aan zijn derde lustrum als schaker bij schaakclub En Passant en het leek ons een aardig idee om in ons denksportcentrum een avond te organiseren rondom dit boek. Het zal gebeuren op vrijdagavond 12 november vanaf 20:30 uur. Voor leden van En Passant, maar ook andere belangstellenden zijn van harte welkom. 

Het programma ziet er, met een dikke disclaimer want wij bij En Passant zijn altijd zeer bedreven in het in de soep laten lopen of op het laatste moment aanpassen van planningen, als volgt uit… 

Van 20:30-20:45 zullen Peter Boel en Merijn van Delft iets vertellen over het boek. 

Van 20:45-21:30 zal Manuel op het demonstratiebord een of twee van zijn meesterwerken laten zien en becommentariëren. 

Leren leren van computers met Matthew Sadler – The Silicon Road to Chess Improvement.

29 oktober 2021 18:48 Ariton Debrliev 6

“01101000 01100001 01101100 01101100 01101111” – Hier staat in binair, de taal van de computers: “hallo”.

Voordat ik het boek bespreek gaan wij even terug in de tijd. Als je al bekend met computerschaak en TCEC, sla dit gerust over. Toen ik vier jaar geleden weer geïnteresseerd raakte in schaken, was Stockfish 8 niet alleen de meestgebruikte engine, maar ook de sterkste engine. Een ander groot voordeel was dat het gratis en open source is, dat wil zeggen dat je er zelf ook aan kunt knutselen. Schaakengines bundelen algoritmes die een schaakstelling kunnen evalueren.

Matthew Sadler, naast Natasha Regan met wie hij het bekroonde boek “Game Changer” schreef (foto Lennart Ootes)

Vier jaar geleden waren dit door mensen geprogrammeerde instellingen. Dat wil zeggen, een mens beslist welke stelling beter is: een toren is beter dan een paard en meer ruimte is beter dan minder. Vervolgens wordt er een brute-force methode gebruikt. Dit is een methode waarbij de engine alle mogelijke zetten nagaat om te kijken of de stelling verbetert of verslechtert. De engine doet dit voor beide kleuren om zo te concluderen wat de evaluatie van de stelling is als beide kanten de beste zetten spelen (bijvoorbeeld: +1). De brute-force methode maakt ook gebruik van algoritmes om te beslissen welke zet het beter kan evalueren om zo de slechte zetten niet verder te berekenen, waardoor het meer capaciteit kan gebruiken voor de ‘goede zetten’. Stel, het ziet dat wit in drie zetten een toren verliest, dan worden de opeenvolgende zetten van die reeks minder intensief berekend. Hier kunnen soms echter blinde vlekken vallen, bijvoorbeeld als wit veertien zetten na het verlies van de toren misschien een winnende stelling kan hebben.

“One program to rule them all” was de titel van de abstract in het in Science gepubliceerde artikel van Deepmind, een onderdeel van Google, in 2018. Met de kracht van kunstmatige intelligentie wisten zij een nieuw soort schaakengine te creëren: AlphaZero. Het grote verschil hier is dat zij niet aan AlphaZero vertelden wat goede of slechte zetten waren. AlphaZero kende alleen de spelregels en speelde vervolgens 44 miljoen partijen tegen zichzelf. Elke keer wanneer het een partij verloor leerde AlphaZero dat de zetten die het speelde slecht waren. Stockfish was in die tijd een schaakgod in mijn ogen en ik wist dat de beste schaakspelers geen kans hadden tegen de Stockfish die draaide op mijn mobiele telefoon. Toen kwam AlphaZero… AlphaZero speelde twee wedstrijden tegen Stockfish. In de eerste wedstrijd won het 25 partijen met wit, 3 met zwart, en speelde het 72 partijen remise. In de tweede wedstrijd won het 290 partijen, 886 remise en verloor het maar 24 keer. Dit choqueerde mij: het voelde alsof er een opperschaakgod kwam en mijn schaakgod compleet vernederde.

De Egel – Sleutelconcepten in het middenspel

14 oktober 2021 23:23 Michel Hoetmer 3

Hoe kijkt u tegen openingsboeken aan? Waarschijnlijk denkt u aan boeken boordevol varianten. Veel van die boeken zijn tamelijk onoverzichtelijk. Mijn trainingsgroepje bestaande uit een stelletje bijdehante talentjes tussen de 9 en 14 jaar, gaf me onlangs de opdracht, zo gaat dat tegenwoordig, om ze iets te vertellen over een bepaalde opening. Ik laat even in het midden welke opening het betreft. Daar gaat het niet om.

Ik heb totaal geen ervaring met de betreffende opening. Niet met wit en ook niet met zwart. Dus bevond ik me in onbekend vaarwater. Gelukkig wist ik de hand te leggen op een boek dat de betreffende opening uitgebreid behandelt. In mijn optimisme dacht ik:

“Nou ik zit gebakken dat ga ik wel even fiksen!”

Maar dat viel vies tegen. Wat meteen opviel in het boek is dat men met zelden gespeelde varianten begon. Ik zie dat veel vaker. Ook uit de inhoudsopgave kon ik niet opmaken wat nou de hoofdvarianten waren. Ik zag door de variantenbomen het bos niet meer. U voelt het wel aan: mijn leerlingen moeten nog even wachten voordat ik wat zinnige opmerkingen over de betreffende openingen kan maken.

Hoe anders is dat bij Herman Grooten. Zijn serie ‘Begrijp wat je doet’ is een verademing vergeleken met talloze andere openingsboeken. Hij behandelt er de plannen en ideeën die passen bij het centrale thema in het boek. De schema’s en voorbeeldpartijen geven de lezer meteen meer inzicht in zo’n opening. Wellicht zegt u nu:

“Maar Michel dat is allemaal leuk en aardig, maar je behandelt hier toch geen openingsboek? Dit boek gaat toch over het middenspel?”

Dat klopt als een zwerende vinger. Maar het concept is in grote lijnen hetzelfde. De Egel of Hedgehog in het Engels (het boek is zowel in het Nederlands als het Engels verschenen) kan ontstaan uit diverse openingen. Denkt u daarbij aan het Siciliaans, het Engels, de Réti, maar ook uit het Dame- en het Nimzo-Indisch. In het boek vinden we zelfs een voorbeeld van het Bogo-Indisch dat uitdraait op een Egelstelling.

Boekrecensie: Scoren met de Scandi van Thomas Willemze

8 oktober 2021 10:00 Daniël Zevenhuizen 0

“Leer nu een onvermijdbaar en makkelijk te onderhouden antwoord op 1.e4 en verbeter gelijk je schaaktechniek!”

Wie niet is afgeschrikt door de reclameslogan op het titelblad van The Scandinavian for Club Players, heeft geluk: onder de kaft zit een ware goudmijn. Internationaal Meester Thomas Willemze is erin geslaagd een onovertroffen studiehandleiding te schrijven voor de desbetreffende schaakopening: het Scandinavisch. Als een heuse master chef haalt hij alle technieken uit de kast. Zo krijgen we in elk hoofdstuk de winstmiddelen voor zwart én wit voorgeschoteld, evenals flashcards[1] en een overzichtelijke theoretische sectie. Aan het einde van elk deel, dat steeds meerdere hoofdstukken beslaat, zetten we de tanden in een set testopgaven over cruciale wendingen in de besproken varianten. Als dessert krijgen we nog een zetboom voorgezet die ons naar de relevante hoofdstukken terugverwijst. Het is nu alleen nog wachten op de Chessable-cursus zodat we de vermaarde spaced repetition-techniek aan het rijtje kunnen toevoegen. Wat met een exotisch aperitiefje begint (1.e4 d5!?), eindigt al met al in een rijk diner. Was er een schaak-‘Schijf van Vijf’ geweest, dan hadden we met Willemze makkelijk aan onze vitamines en mineralen gekomen. Zie de teaser voor een voorproefje van het eindresultaat.